ضرورت توسعه و ارتقای کیفیت فضای شهری
سیدرضا لاهیجی - کارشناس شهری
حق زندگی شهری، امکاناتی است که شهر به شهروندان می‌دهد تا مردم یک شهر احساس امنیت، رضایت و خوشبختی کنند. در این صورت است که مردم شهر افتخار می‌کنند در آن شهر و محله در حال زندگی هستند. حدود 20 سال است که برای چنین مولفه‌هایی توسط متخصصان شهرسازی برنامه‌ریزی شده است. هر سال شهرهایی از دنیا را بررسی می‌کنند و یک شهر را به‌عنوان شهر برتر که کیفیت زندگی شهروندانش مطلوب است، معرفی می‌کنند تا شهرهای دیگر بتوانند الگوبرداری درستی انجام و مطابق کیفیت زندگی همان شهر، سطح کیفی خود را افزایش دهند. فضای عمومی، به محیطی گفته می‌شود که شهروندان می‌توانند در آنجا حضور پیدا، با یکدیگر صحبت و در آن مکان حتی مهمانی برگزار کنند. چنین فضایی به آنها این امکان را می‌دهد که ماشین را کنار گذاشته و به‌صورت پیاده به محیط بیایند و اوقات خود را بگذرانند. در حقیقت، چیزی که امروز بسیار اهمیت دارد، همین مطلب است. فضاهای بین ساختمان‌ها، بسیار مهم‌تر از خود ساختمان‌ها است. شهر تشکیل شده از فضاهای خالی بین ساختمان‌ها که چنین مکان‌هایی نیز باید آراسته شود؛ مانند یک باغ بزرگ زیبا در مکان‌های پیاده‌روی که در این مکان‌ها، امکان جاگذاری آثار هنری هم وجود داشته باشد تا شهروندان از پیاده‌روی در این مکان‌ها لذت ببرند. خیلی از افرادی که به خارج از کشور سفر کرده‌اند، بر این باور هستند که پیاده‌روهای کشورهای دیگر برای قدم زدن بسیار زیبا است و حس بسیار خوبی را به مردم می‌دهد. همچنین از مناظر و چشم‌اندازهای شهری نیز بسیار تعریف می‌کنند. چیزهایی در فضاهای شهری در کشورها طراحی شده است که تمدن زیبای بشری، مدنیت و شهرنشینی را به‌نمایش می‌گذارد.
ما در شهر به توسعه چنین فضاهایی نپرداخته‌ایم و اولویت مدیران شهری ما چیزهای دیگری بوده است. ما در طول 35 سال گذشته، شاهد ظهور مدیرانی بودیم که هیچ‌کدام رشته تخصصی مرتبط با شهرسازی نخوانده بودند و افراد زیردست خود را هم، مشابه خود انتخاب کرده بودند. بسیاری از انجمن‌ها، گروه‌های تخصصی و کانون‌های معماری و شهرسازی، اعتراض دارند و به وزارت کشور و شورای شهر اعتراض کرده‌اند. تهران و هر شهر دیگری، به افرادی نیاز دارند که در زمینه شهرسازی و معماری مهارت و تخصص دارند. وظیفه شهرداری فقط نگهداری از شهر نیست. نگهداری شهر در واقع برقراری ارتباط اجتماعی با مردم و بین مرم با استفاده از فاکتورهای شهر است. شهرداری یک نهاد اجتماعی است. به عنوان نمونه در شهرهای بزرگ دنیا که کیفیت زندگی شهری آنها بسیار بالا است، شهرداری تالارهای بزرگ می‌سازد و همچنین اتفاقات بسیار خوبی که مردم با آن خاطرات خوبی دارند، توسط شهرداری رقم می‌خورد.
در بسیاری از کشورها، بسیاری از مراسم عمومی شهروندان در تالارهایی برگزار می‌شود که توسط شهرداری ساخته می‌شوند. ما چه فضایی را داریم که در اختیار مردم قرار دهیم تا شهروندان بتوانند در آن مکان، مراسم برگزار کنند؟ زمانی که ما برای شهروندان حال خوب ایجاد کنیم، می‌توانیم برای ساخت و زیبا کردن شهر از مشارکت مردم نیز استفاده کنیم.
عدم استفاده از مشارکت شهروندان یکی از خطاهایی است که در سال‌های گذشته با آن مواجه بوده‌ایم. برای برقراری ارتباط موثر بین شهروندان به عنوان نمونه شناسایی افراد متخصص و مطرح هر شهر و محله از سوی شهرداری از الزاماتی است که هرگز به آن پرداخته نشده است. چنین امری در شهر پاریس و همچنین کشور آلمان نیز اجرایی شده است؛ یعنی می‌دانند که در منطقه خودشان چه تعداد هنرمند، پزشک و دانشمند وجود دارد. برای وقایع مختلف و همچنین رویدادهای مختلف از آنها دعوت می‌کنند. در مادرید و بارسلونا که از پیشرفته‌ترین شهرهای دنیا هستند، چنین امری به‌شدت دنبال می‌شود. ما باید با الگوبرداری از کشورهای دنیا، خام‌فروشی را کنار بگذاریم و با توسعه و کیفیت فضای شهری که شامل هوای پاک و چیزهای دیگر است، بتوانیم جذب گردشگر و سرمایه کنیم. هر فضای خالی شهری را که مشاهده می‌کنید، متوجه می‌شوید که برج‌سازی‌های بسیار گسترده‌ای انجام شده است. چیزی که مشاهده می‌شود، این است که منطقه یک و 22 که مکانی برای تصفیه هوای تهران بود، به‌طورکامل با برج‌سازی‌ها نابود شده است. در منطقه 22 حتی در بالای کوه‌ها هم برج‌سازی کرده‌اند و طبیعت را به‌طورکامل از بین برده‌اند.