طالقانی با دولتی شدن نماز جمعه مخالف بود

عصر ایران - امروز پنجم مرداد، چهل و دومین سالروز اقامه اولین نمازجمعه پس از پیروزی انقلاب 1357 در تهران است که به امامت آیت‌الله سید محمود طالقانی برگزار شد و به گواه تصاویر و مستندات قریب یک و نیم میلیون نفر از مردم تهران پشت سر او به نماز ایستادند؛ یک سوم جمعیت آن روز تهران و تنها 44 روز بعد اما طالقانی درگذشت و جمعیتی بیش از آن پیکر روحانی محبوب شهر را تشییع کردند.

به این بهانه، متن گفت‌وگوی منتشر نشده ای با دختر او شادروان خانم اعظم طالقانی که نماینده اولین دوره مجلس شورای اسلامی هم شد در زیر می‌آید. (این گفت و گو در سال 1392 انجام شده است). *چطور شد مرحوم طالقانی به عنوان خطیب جمعه و امام جمعه مورد توجه قرار گرفت؟ - مرحوم پدر قبل از انقلاب هم خطبه‌های نماز جمعه را می‌خواندند. بعد از انقلاب هم با گفتن اینکه «نمازجمعه بعد از حج بزرگترین کنگره مسلمان‌هاست» پیشنهاد برگزاری نماز را مطرح کردند. ایشان اعتقاد داشتند، مردم از این طریق متوجه اتفاق‌های دنیا می‌شوند و نسبت به مسایل اجتماعی، سیاسی و روز اطلاعات کافی داشته باشند. البته با دولتی شدن نماز جمعه مخالف بود و معتقد بود گزارش خطیب باید گزارشی کامل باشد و قصدش این نباشد که دولت یا حاکمیت را تقویت کنند. یعنی ایشان اساسا هدف نماز جمعه را اطلاع‌رسانی به جامعه اسلامی می‌دانستند.

*‌آیت‌الله در 6 نماز جمعه خطبه خواندند. خطبه‌های پدر چطور بودند؟ - اولین خطبه پدر 5 مرداد و آخرینش هم 17 شهریور بود که پدر در این نمازجمعه ها بخش‌های مختلفی از قران و نهج‌البلاغه را مطرح کرد. جالب است بدانید در اولین نماز جمعه بیش از یک میلیون نفر شرکت داشتند، به‌طوریکه ما خودمان نتوانستیم به درون دانشگاه برویم و در اولین نمازجعه در نزدیکی‌های خیابان نشستیم. یکبار ایشان از منزل من برای شرکت در نمازجمعه به محل دانشگاه رفت که به من گفت با من نیا! چون به خاطر ازدحام جمعیت اذیت می‌شوی! وقتی ماشین به محل رسید، جمعیتی عظیم به سمت ماشین آمدند که پدر و من در حال خفه شدن بودیم. یعنی آنچه مسلم بود، استقبال پرشور مردم از خطبه‌های پدر بود. یادم می‌آید، بعد از چند خطبه، کسی به گفت که سوره جمعه باید از حفظ خوانده شود که پدر همچین چیزی را در کرد و گفت، می‌ترسم اشتباه کنم و به همین دلیل سوره کوتاه‌تری را انتخاب کنم. *رویکرد سیاسی آیت‌الله در نمازجمعه چگونه بود؟ - ایشان همیشه تاکید بر این داشتند، انقلاب توسط گروهی یا کسانی مصادره شود و همچنین می‌گفتند برای خون‌هایی داده شده و خدمات مردم باید توجه کرد و اساسا انقلاب را متعلق به مردم می‌دانست. ایشان همچنین نقدهایی هم به جریان‌های چپ‌گرا داشتند و گروه‌هایی مثل مجاهدین خلق را مورد نکوهش قرار می‌داد، البته انتقادات ایشان پدرانه بود و اینطور نبود که در راستای عقده‌گشایی باشد. به همین دلیل کمتر کسی بود که از آیت‌الله دلخور شود. ایشان هیچ‌وقت در گفتارش دروغ و تهمت نداشت. درباره امام هم ایشان حمایتی همه‌جانبه داشت، با این حال درباره روال اداره کشور نقدهایی را هم مطرح می‌کرد. در واقع دغدغه‌اش این بود که اصول انقلاب در رفتارها لحاظ شود. *نکته خاصی از نمازجمعه‌های پدر در خاطرتان است؟ - در دومین نمازی که پدر در دانشگاه خواندند، به توطئه‌گران هشدار داد که اگر دست از کارهای‌شان برندارند به افشاگری متوسل خواهد شد. حالا این توطئه‌گران چه کسانی بودند که ممکن بود خیلی از کسان را در بر می‌گرفت. همچنین در چهارمین نمازجمعه این موضوع را طرح کرد که در مراکز آموزشی به جوانان امور نظامی آموزش داده شود تا مردم همیشه آماده‌باش باشند تا جامعه، جامعه‌ای آماده باشد. ایشان همچنین در اولین نمازجمعه گفتند، اسلام دارای سعه‌صدر است و با تنگ‌نظری درست در نمی‌آید. بنابراین ما هم تا مادامی که افرادی بر خلاف حرکت انقلاب نکنند، حق نداریم نسبت به آنها اهانت کنیم. یا هر جمعیتی بخواهد آزادی مردم را در انتقاد و نظر دادن محدود کند، اسلام را نشناخته است. *از آخرین سخنرانی پدر چه نکته خاصی را به یاد دارید؟ - پدر برای آخرین‌بار روز 17 شهریور در بهشت‌زهرا با بغض سخنرانی کردند و 2 روز بعد به رحمت خدا رفت. ایشان در آن روز به مساله شوراها پرداخت و به انتخابات شورا در شهر سنندج و برطرف شدن مشکلات این شهر توسط شورای‌شهر اشاره کرد. در کل از همان اول شهریور که مساله شوراها را مطرح کرد تا روز آخر پیگیری می‌کرد و گفت، من می‌دانم که چرا با برگزاری انتخابات و تشکیل شوراها مخالفت می‌کنند. *ممنون، نکته‌ای مانده است؟ - پدر به جد می‌گفت، روحانیون باید فقط به فکر خدمت به مردم باشند.