طلای شور بلای طبیعت گلستان / سرگردانی در بازچرخوانی پساب ادامه داد

گرگان - با گذشت 13 سال از استحصال ید از اعماق هزار متری زمین در گلستان و با وجود درآمدزایی چند صد میلیون دلاری تاکنون راهکاری قطعی برای مدیریت میلیون ها لیتر پساب این صنعت ارائه نشده است.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها - اعظم محبی: استان گلستان یکی از قطب های کشاورزی کشور محسوب می‌شود که در زمینه تولید ده ها محصول کشاورزی و دامی در رتبه های برتر قرار دارد اما در زمینه صنعت به عنوان چند استان انتهایی کشور مطرح است.

مجموعه واحدهای خرد و کلان صنعتی و یا صنایع تبدیلی گلستان کمتر از هزار و 500 واحد بوده و فقط صنعت سیمان و ید تا حدودی توانسته بار صادراتی استان را به دوش بکشد.

از سال 1382 یکی از سرمایه گذاران گلستانی پیگیر تحصیل پروانه اکتشاف چاه ید شد و پس از حدود پنج سال توانست اولین شورابه های حاوی یدید سدیم و یدید پتاسیم را از اعماق بیش از هزار متری دشت‌های لم‌یزرع منطقه صوفیکم آق قلا استحصال کند.

استحصال ید و فرآوری آن در زمره صنایع با فناوری خاص تلقی می شود که تکنولوژی آن در اختیار 12 کشور قرار دارد.

با وجود نوپا بودن صنعت ید در گلستان اما ارزش صادراتی بالای این صنعت سبب شده تا به عنوان سردمدار ارزآوری در گلستان محسوب شود. مهم ترین ذخایر ید گلستان در محدوده اینچه در شمال آق قلا قرار دارد.

افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ویژه بینی دولت در تزریق اعتبارات مکفی و کم‌بهره به این صنعت باعث شد تا در چند سال اخیر ید در زمره صنایع برتر ازآور شمال کشور قرار گیرد.

صادارت 10 میلیون دلاری

درویشعلی حسن زاده، معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان در خصوص میزان ارزآوری ید به خبرنگار مهر گفت: در 10 ماهه امسال ید گلستان 10 میلیون و 300 هزار دلار ارزآوری داشته که به کشورهای ایتالیا، افغانستان، ویتنام، چین، امارات و غیره صادر شده است.

با وجود مزایای این صنعت مدیریت صدها میلیون لیتر پساب ناشی از فرآوری شورابه به یک چالش بزرگ برای گلستان تبدیل شده است.

طی سنوات گذشته مشاوره های متعددی برای شناسایی روش مطمئن و ایمن مدیریت پساب انتخاب شد اما هیچیک از راهکارهای مطروحه نتوانست دغدغه سازمان محیط زیست، جوامع حاشیه نشین صنایع در گلستان و دوستداران طبیعت را برطرف کنند.

انتقال این پساب به دریاچه شور، تزریق پساب به چاه های عمیق پیر غیرمثمر یا استفاده از کاتالیزورهای شیمیایی برای کاهش بار آلودگی این پساب از جمله روش های اجرا شده در سال‌های اخیر بود که هیچیک توفیق 100 درصدی را تحصیل نکرد.

بلاتکلیفی در بخش مدیریت پساب

یک کارشناس محیط زیست در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: پیش بینی مدیریت پسماند و پساب در هر واحد صنعتی یا تولیدی به عنوان نخستین مولفه صدور پروانه بهره‌برداری محسوب می شود؛ به زبان ساده تر هنگامی که واحد صنعتی و تولیدی وارد پروسه فعالیت می شود مباحث زیست محیطی آن باید برطرف شود.

حدود 10 ماه از شکستن دیواره دریاچه پساب ید در آق قلا می گذرد اما همچنان شاهد سرگردانی در بخش مدیریت پساب هستیم امید سرلک افزود: صنعت ید با وجود صرفه اقتصادی در زمره صنایع پرخطر محسوب شده و آغشته بودن پساب ناشی از فرآوری شورابه های استحصالی از آبخوان ها به مواد رادیواکتیو یکی از مهم ترین دغدغه‌های این صنعت است که هر یک از کشورهای تولید کننده در جهان ساز و کارهای خاصی برای مدیریت پساب آن ترسیم کرده اند.

وی عنوان کرد: در گلستان هم در سالیان اخیر روش هایی همچون فیلتراسیون، هدایت پساب به منابع پذیرنده طبیعی مانند دریاچه ها و یا تزریق به اعماق زمین و چند روش محدود دیگر تجربه شده اما تاکنون به رغم همکاری مراکز علمی و دانشگاهی نتیجه واحدی برای مدیریت این پسماند به دست نیامده است.

سرلک ادامه داد: سال گذشته بر اثر شکستن دیواره یکی از دریاچه‌های طبیعی پذیرنده پساب صنعت ید، صدها هکتار از مراتع شمال آق قلا آلوده به این پساب های خطرناک شد؛ هرچند با ورود استاندار وقت گلستان شرکت مذکور مکلف به پمپاژ و برگرداندن پساب به داخل دریاچه شد و مدیران شرکت وعده حفر چاه برای تزریق پساب به دل زمین را دادند اما از تمامی وعده ها صرفاً یک چاه به بهره برداری رسید و هیچ خبری از سایر چاه های وعده داده شده، نیست.

وی گفت: با گذشت حدود 10 ماه از این رخداد و وعده مدیران برای علاج بخشی و چاره اندیشی این معضل همچنان شاهد سرگردانی و بلاتکلیفی در بخش مدیریت پساب واحدهای در شمال گلستان هستیم؛ واحدهایی که میلیون ها مترمکعب پساب تولیدی را به روش های غیرمتعارف مدیریت کند.

تزریق به اعماق زمین هزینه بر است

استاندار گلستان در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: دو شرکت تولید ید در گلستان فعال بوده و تقاضا برای صدور مجوزهای جدید هم وجود دارد.

علی محمد زنگانه با اشاره به این‌که دفع پساب این کارخانه دغدغه مسئولان و مردم استان است، افزود: یکی از روش‌هایی که در طرح بی خطرسازی پساب مورد مطالعه قرار گرفت تزریق به اعماق زمین بود که بسیار هزینه‌بر بوده و محیط زیست هم بر آن تاکید داشته است.

وی ادامه داد: باید بازچرخانی پساب را مدنظر قرار داده و این روش استحصال و استخراج کلر و باریوم و مواد جدید دیگر که ارزش اقتصادی بالایی دارند را ممکن می کند.

زنگانه با بیان اینکه در آخرین جلسه کمیسیون ماده 11 آخرین وضعیت دفع پساب شرکت بررسی شد، تأکید کرد: هر شرکت موظف است نسبت به سالم‌سازی پساب صنعتی اقدام کنند و این امر به صورت جدی در دستور کار است.

وی با اشاره به اینکه باید چیزی را از شرکت بخواهیم که قابلیت اجرا داشته باشد، اضافه کرد: هرگونه صدور مجوز جدید برای استخراج ید منوط به روش مطمئن و صحیح برای دفع پساب با رعایت مسائل زیست محیطی است.

3 چاه حفر شد

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری گلستان هم در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: طرحی که شرکت بهره بردار در سال گذشته ارائه کرده تزریق به اعماق زمین بود که 25 درصد از پساب معادل 400 لیتر بر ثانیه را به اعماق زمین تزریق کند.

عفت همدم افزود: همچنین در خواست حوضچه تبخیری داده شده بود که بتواند از آن استفاده کرده و مابقی پساب هم تصفیه شود.

وی ادامه داد: در جلسه کمیسیون زیربنایی ماده 11 این مسأله مطرح و حوضچه تبخیری که در سنوات گذشته به آن مجوز داده شده و اجرا نشده بود را نپذیرفتند.

همدم با بیان اینکه تاکنون سه چاه حفر شده که در دو چاه تزریق انجام می شود، اضافه کرد: در کمیسیون ماده 11 یک ماه دیگر به آنها فرصت داده شده تا پساب را مدیریت کنند و رسیدگی به این موضوع به صورت ویژه در حال پیگیری است.

امکان استانداردسازی آب وجود دارد

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: آبی که از اعماق زمین برای استحصال ید استخراج می شود حاوی مواد با ارزش «بروم» بوده که ارزش افزوده آن سه برابر ید است.

سید محمد دهنوی افزود: روش های مختلفی برای دفع پساب بررسی شد که امکان عملیاتی شدن همه آنها وجود ندارد.

وی بیان کرد: تیم‌های متعددی از دانشگاه‌های مختلف و مطرح کشور برای بررسی روش های دفع پساب براساس روش ها مرسوم دنیا، مطالعاتی را انجام دادند.

دهنوی با بیان اینکه امکان استانداردسازی آب وجود دارد، گفت: استانداردهایی که براساس آن امکان برگرداندن آب به دریای خزر وجود دارد.

وی عنوان کرد: در این راستا جلساتی برگزار و به شرکت بهره بردار اعلام شد که روش هایی را که بر روی آن به جمع بندی رسیده را بیان کند تا آن را در کمیسیون ماده 11 مطرح کرده و در مورد آن تصمیم گیری شود.

به زعم بسیاری از کارشناسان و مدیران برخورداری گلستان از منابع زیرزمینی ید به عنوان یک موهبت الهی کم نظیر می تواند زمینه ساز محرومیت زدایی از این استان باشد اما تاخیر در شناسایی و انتخاب یک راهبرد عملی و موثر در مدیریت پساب آن به یک دغدغه و چالش جدی برای علاقه مندان به طبیعت تبدیل شده و انتظار بر آن است که پس از سال ها فعالیت این صنعت، راهکاری واحد برای دفع اثرات و خطرات احتمالی پساب صنایع ید اندیشیده شود.