عاقبت فنلاند در انتظار اوکراین

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سید محمد شفیعی؛ در اثنای جنگ‌جهانی دوم، جنگی میان شوروی و فنلاند درگرفت که نتیجه‌اش شکست فنلاند بود. پس از شکست فنلاند از شوروی در جنگ زمستان که به پیمان صلح مسکو منجر شد، مرزهای‌شرقی فنلاند نیز به شوروی واگذار شد. بعد از اتمام جنگ‌جهانی دوم و با تشکیل ناتو، فنلاند قصد پیوستن به پیمان آتلانتیک‌شمالی (ناتو) را برای مقابله با تهدید شوروی داشت، شوروی نیز متقابلا از نزدیک شدن ناتو به مرز‌های شرقی‌اش و همسایه شدن با آن اظهار نگرانی می‌کرد که همین امر سبب جنگ مجدد بین دو کشور شد، که برای بار دوم فنلاند شکست خورده و معاهده‌ای بین شوروی و فنلاند بسته شد که مفاد آن به‌اختصار به شرح زیر می‌باشد: 1. فنلاند نباید با کسی متحد شود 2. فروش منابع معادن فنلاند به شوروی با قیمت مشخص شده از سوی شوروی 3. فروش کابل از فنلاند به شوروی مطابق قیمتی که شوروی مشخص می‌کند4. فنلاند ملزم به مرداخت غرامت جنگ شد 5. فنلاند ملزم به وارد کردن کالا به قیمت بالاتر از شوروی شد 6. در فنلاند کسی اجازه تبلیغ یا سخنرانی بر علیه شوروی را ندارد. بر طبق این معاهده فنلاند تبدیل به کشوری شد، که در ظاهر استقلال دارد، اما حق انتخاب متحد را ندارد و اقتصادش نیز توسط کشوری دیگر اداره می‌شود. اوکراین نیز پس از فروپاشی شوروی و دستیابی به استقلال در تلاش بوده که به عضویت ناتو در آید، اما با دخالت‌های روسیه و قدرت‌گیری روسای‌جمهور روس‌گرا این اتفاق رخ نداد. روسیه در قبال اوکراین همین موضوع را دنبال کرده و به دنبال فنلاندیزه کردن اوکراین بود و چه شخصی بهتر از یاناکوویچ؟ یاناکوویچ، رئیس‌جمهور سابق و روس‌گرای اوکراین، مهره مناسبی برای این موضوع بود. یاناکوویچ که تمام تلاش خود را در جهت نزدیکی به روسیه به کار می‌برد و از امضای قرارداد تجاری با اتحادیه اروپا سر باز زده و روابط خود را با روسیه نزدیک‌تر کرد؛ که همین نزدیکی به روسیه سبب برکناری وی از قدرت شد چرا که از نوامبر 2013 اعتراضات مردمی نسبت به دولت یاناکوویچ شروع شد و در فوریه 2014 به اوج خود رسید.

در نهایت یاناکوویچ خلع شده و به روسسه گریخت. پروژه فنلاندیزه کردن اوکراین با برکناری یاناکوویچ و روی کار آمدن دولت غربگرا از دسترس خارج شد تا در نهایت سبب جنگ 2014 میان روسیه و اوکراین در منطقه دنباس شد، منطقه‌ای در شرق اوکراین که شامل لوهانسک و دونتسک بوده و 40 درصد اقتصاد اوکراین را در بر می‌گیرد. ساکنان این منطقه روس‌زبان بوده و طرفدار روابط گسترده با روسیه هستند. ثمره این جنگ معاهدات مینسک 1و2 شد. معاهده مینسک1 که چندماه پس از شروع جنگ و با میانجگری آلمان و فرانسه و چند نهاد دیگر بسته شد. 6ماه پس از آتش‌بس، شورشیان منطقه دنباس که تحت حمایت روسیه بودند این معاهده را نقض کرده و جنگ از سر گرفته شد تا اینکه معاهده مینسک2 میان جدایی‌طلبان منطقه دونتسک و دولت اوکراین در 13 ماده بسته شد. در این معاهده هیچ اسمی از روسیه مبنی بر اینکه یکی از طرفین درگیر باشد، نیامده‌است که این قدرت روس‌ها را رساند که توانستند بر اساس منافع ملی خود در جنگ اوکراین دخالت کرده، از جدایی‌طلبان حمایت کنند و تنها به عنوان ناظر در معاهده مینسک2 حضور داشته باشند. میسنک2 شاید توانست برای چندسالی جلوی جنگ را بگیرد یا از ادامه‌دار شدن جنگ و گسترش ابعاد و دامنه آن جلوگیری کند، اما حکم آتش زیر خاکستر را داشت، چون عجولانه بسته شده بود؛ که ثمره‌اش شد جنگ روسیه و اوکراین در سال 2022. روسیه که در رابطه با پیوستن به ناتو از سوی اوکراین هشدار داده بود و از نزدیکی ناتو به مرز‌های خودش ناخشنود بود، به اوکراین حمله کرده و جنگ آغاز شد. حدود 10 ماهی است که جنگ بین این دو کشور در جریان است. در لوهانسک و دونتسک رفراندوم برگزار شده و ساکنان آن به پیوستن به روسیه رای داده‌اند، روس‌ها نیز از برخی مناطق تصرف شده نظیر خرسون عقب‌نشینی کرده‌اند. فعلا نمی‌توان راجب نتیجه جنگ نظری داد، اما اگر اوکراین در این جنگ شکست بخورد عاقبتی شاید بدتر از فنلاند در انتظارش باشد. با فرض بر اینکه منطقه دنباس رسما به روسیه واگذار شود، اوکراین 40 درصد اقتصاد خود را از دست داده واحتمالا مواردی که در قبال فنلاند به کار برده شد، در قبال اوکراین نیز به کار برده می‌شود، حال می‌تواند عدم‌پیوستن به ناتو، عدم نزدیکی به آمریکا، پرداخت غرامت و.. شامل شود. در آمریکا نیز میل به صلح و پای میز مذاکره نشاندن زلنسکی با روسیه در میان جمهوری‌خواهان موج میزند. جمهوری‌خواهانی که به دنبال این بودند تا بایدن را وادار کنند از اوکراین حمایت نکند و حال که کنگره را نیز به دست گرفته‌اند کار راحت‌تری برای این موضوع دارند. البته که این بحث صلح جنبه انتخاباتی برای انتخابات 2024 نیز دارد و بایدن می‌داند که اگر اوکراین شکست‌بخورد یا دست از حمایت از اوکراین بکشد پیروز قطعی انتخابات 2024 جمهوری‌خواهان خواهند بود. دلیل دیگر که می‌تواند باعث شود که بایدن تمایل به ادامه جنگ در روسیه داشته باشد، سرمایه‌گذاری‌های پسرش در اوکراین باشد، که ترامپ از آن پرده برداشت. ترامپ نیز وعده داده که در صورت پیروزی در انتخابات 2024 با روسیه در قبال اوکراین صلح می‌کند، ترامپی که مدعی بود روسیه در سیستم‌های انتخاباتی آمریکا نفوذ کرده و در انتخابات آمریکا دخالت می‌کند و به همین سبب در مناظرات انتخاباتی، شخص پوتین را مورد آماج حملات خود قرار میداد، اما پس از به قدرت رسیدن و اقتضای منافع آمریکا برای داشتن روابط مناسب با روسیه، در قبال روسیه سیاست‌متعادلی را در پی گرفت و روابط خوبی با روسیه داشت. احتمالا ترامپ به پشتوانه همین رابطه‌مناسب سال‌های قبل با روسیه، از صلح با روسیه و خاتمه جنگ اوکراین صحبت‌می‌کند. یک مقام ارشد نظامی آمریکایی نیز اعلام کرده که عدم حمایت تسلیحاتی از اوکراین سبب می‌شود تا از روی استیصال هم که شده اوکراین به صلح با روسیه رضایت دهد با عدم حمایت تسلیحاتی آمریکا از اوکراین زلنسکی چاره‌ای ندارد، جز اینکه پای میز مذاکره بنشیند، مگر اینکه بخواهد بدون حمایت‌های آمریکا به جنگ با روسیه ادامه دهد. اگر بنا را بر صلح بگذاریم اینبار روسیه تمام تلاش خود را می‌کند تا آنچه را که در مینسک 1 و2 نتوانستن به دست‌بیاورد را، به دست‌بیاورد. فنلاند توانست بعد‌ها خود را بازسازی کند و از زیر سایه شوروی خارج شود و اکنون به دنبال این است تا به ناتو بپیوندد، اما اوکراین اگر منطقه دنباس را از دست بدهد با بحران بسیار بزرگی به لحاظ اقتصادی روبرو خواهد شد، چون 40 درصد اقتصاد خود و بخش قابل‌توجهی از سرزمین‌های خود را از دست می‌دهد. در اروپا نیز کشور‌های نظیر آلمان و فرانسه نیز تمایل زیادی دارند تا این جنگ پایان یابد، چون هر دو کشور گاز مورد نیاز خود را از روسیه وارد می‌کنند و همین اهرم فشاری در دست روسیه بود تا این کشور‌ها را تحت فشار بگذارد و هر دو کشور به لحاظ تامین انرژی مورد نیاز مصرفی دچار مشکلات متعددی شوند، از سوی دیگر تحریم‌هایی که بر علیه روسیه اعمال شده، افتصاد جهانی را نیز تحت‌تاثیر خود قرار داده، تورم ناشی از بحران اوکراین سبب افزایش قیمت محصولات کشاورزی و همینطور نفت و گاز شده است. آمریکا نیز اگر منافعش اقتضا کند قطعا به پایان این جنگ رضایت می‌دهد. اما آنچه که مشخص است بازنده اصلی اوکراین خواهد بود و سایه بلایی که بر سر فنلاند آمد بر روی آن‌ها سنگینی می‌کند. روسیه هم اگر موفق شود از پیوستن اوکراین به ناتو جلوگیری کند، گام‌های بعدی‌اش قطعا پایان‌دادن به فعالیت ناتو در لهستان و کشور‌های بالتیک خواهد بود.

سید محمد شفیعی، فعال دانشجویی دانشگاه گیلان

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.