عمارتی که سفرنامه‌نویس فرانسوی آن را تعجب‌انگیز و نماد معماری ایرانی توصیف کرد

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ عمارت خسروآباد را می‌توان باشکوه‌ترین بنای تاریخی استان کردستان نام برد که با معماری خاص خود همچون نگینی در شهر سنندج می‌درخشد. این عمارت در دوران قاجار و در سال 1223 هجری قمری توسط امان الله خان اردلان والی، حاکم کردستان در زمینی به مساحت 6000 متر مربع ساخته شده است. البته برخی معتقدند بخش شرقی بنا که قصر نامیده می‌شود، در دوران زندیه ساخته شده است و توسعه آن را به امان الله خان اردلان والی نسبت می‌دهند.

این بنای عظیم با چهارباغ سابقش که کاخ حکومتی امان الله خان اردلان، فرزند و نوادگانش بوده است، دارای چندین بنا و تعداد زیادی اتاق است که به نظر می‌رسد هر کدام از این اتاق‌ها مختص به بخش‌هایی همچون آشپرخانه، اصطبل، حمام و غیره بوده است. برای تزئینات عمارت از گچبری، آجرکاری، روسی‌های زیبا و حوض چلیپا شکل درون آن استفاده کرده‌اند که به‌خوبی یادآور معماری ایرانی است.

آنگونه که در منابع تاریخی آمده، در گذشته در داخل این مجموعه باغی با درختان بسیاری وجود داشته است، اما اکنون به جز چند مورد، دیگر درختی مشاهده نمی‌شود. هرچند امروز این مجموعه نسبت به زمان ساخت آن دچار تغییرات بسیاری شده است، اما این تغییرات بیشتر در حاشیه بنا صورت گرفته و عمارت اصلی آن هنوز پابرجاست.

اگر چه خسروآباد این بنا را به عنوان مقر حکومت مورد استفاده قرار داد اما بیشتر به عنوان محل تشریفات و استقبال از شاهان و محل اقامت والیان اردلان از آن استفاده می‌شد؛ به طوری‌که مراسم عروسی با شکوه حُسن جهان خانم تنها دختر فتحعلی شاه قاجار با خسرو خان پسر امان الله خان در سال 1232 هجری قمری در این کاخ برگزار شد.

توصیف سفرنامه‌نویس فرانسوی از عمارت خسروآباد

اولین گزارش دقیق از عمارت خسروآباد در سال 1820 میلادی توسط «کلودیوس جمیز ریچ» سفرنامه‌نویس و ایران‌شناس فرانسوی نوشته شده است.

او آورده که "باغ خسروآباد که کمتر از یک چهارم مایل به طرف جنوب غربی از سنه (سنندج) دور بود، بر روی کوهپایه‌ای قرار داشت. باغ از دور چنان می‌نمایاند که یک چنارستان است چون هیچ بارو و یا دیواری برایش ساخته نشده بود، به غیر از درختان قد کشیده و بالا رفته آن، منظره زیبایش تعجبمان را برانگیخت.

به گذری وارد شدیم که درختان چنار قد کشیده و زیبا از هر دو طرف آن را پوشانده بود، قصری بلند و زیبا که درختان باغ دورش پیچیده شده بودند؛ در جلوی قصر و همچنین پشت آن حوض‌های چهار گوش زیبا فواره‌هایی بر سر داشتند که آب را به هوا پرتاب می‌کردند.

سبدهای پر از میوه رنگارنگ دور تا دور حوض چیده بودند. تالار که همان قصر باشد بسیار زیبا بود، با منظری طلاگونه به شیوه ایرانیان تزیین شده بود. درختان میوه به تعداد زیاد و به ذوق لطیف در باغچه و در امتداد هم کاشته شده بودند.

از تالار به راه عمومی باغ نظاره می‌کردم که درختان آن را پوشانده بودند، به راستی دلفریب بود. مساحت باغ شش گز شاهی است و به بخش‌های چهارگوش تقسیم شده است. در این تقسیمات چهارگوش انواع و اقسام درختان میوه و گل در نهایت سلیقه و زیبایی کاشته‌اند."

عمارت خسروآباد سنندج که با شماره 1491 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، در تیرماه سال 1400 با حضور علی‌اصغر مونسان وزیر وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، به عنوان کاخ موزه افتتاح شد و به بهره‌برداری رسید.

این بنا در بلوار خسروآباد «شبلی» شهر سنندج قرار دارد و از سه جهت خیابان کشاورز، مردوخ جنوبی و بلوار شبلی، دسترسی به آن امکانپذیر است.

از آنجا که این مجموعه متشکل از فضاهای باز و بسته است، بهترین زمان برای بازدید از آن فصول گرم‌تر سال، یعنی بهار و تابستان است؛ همچنین در برخی از ایام سال همچون نوروز نیز در عمارت خسروآباد برنامه‌های فرهنگی و هنری برگزار می‌شود.

شایان ذکر است تاکنون 2 هزار اثر شامل آثار تاریخی، غارهای طبیعی، درختان کهنسال، میراث منقول (بناها، محوطه و تپه‌ها)، قنات و مکان‌های طبیعی در استان کردستان شناسایی شده که از این تعداد 950 اثر آن به ثبت ملی رسیده است.