عهد سینمایی کمال تبریزی با خودش چه بود؟

نشست گفت‌وگوی کارگردان با عوامل (مدیر فیلمبرداری) در مرحله پیش تولید فیلم به میزبانی و دبیری کمال تبریزی و با حضور محمود کلاری فیلمبردار برجسته سینمای ایران در دومین روز از جشنواره فیلم کوتاه تهران برگزار شد.

تبریزی در ابتدای این نشست تخصصی گفت: روز اولی که کارگردانی را شروع کردم با خودم عهد کردم همه تخصص‌هایی که با آن‌ها سر و کار دارم، یاد بگیرم. شما به‌عنوان یک کارگردان باید اطلاعات کافی درباره تخصص‌های سینمایی داشته باشید، یعنی وقتی دارید با آهنگساز صحبت می‌کنید باید اطلاعات اولیه درباره موسیقی فیلم را داشته باشید تا بتوانید ارتباط لازم را برقرار کنید. مثلا باید تدوین بدانید، چون به نظرم کارگردانی که تدوین بلد نیست اصلا کارگردان نیست.

تبریزی گفت: زمانی که عوامل را انتخاب می‌کنید، حتما می‌دانید که چه می‌خواهید باید اصل را بر این بگذارید که کارگردان باید با تمام عوامل برای یک اجرای درست گفتگو و توافق کند. باید مجموع گروه هم از ابتدا این را بدانند. باید عوامل تخصص‌های دیگر هم بدانند که ما به هر حال داریم فیلمی می‌سازیم که در نهایت نام کارگردانش بیشتر در تیتراژ به چشم می‌خورد پس باید این حق را بدهند که تصمیم‌گیرنده نهایی کارگردان است و اگر اختلافی به وجود آمد حرف نهایی را کارگردان می‌زند. اگر بر سر موضوعات مربوط به فیلم مثل ریتم عوامل به مشکل بخورند حتی در هیات داوری خانه سینما در نهایت حق به کارگردان داده می‌شود؛ حتی اگر اشتباه کند. من مدتی این عادت را داشتم که روز قبل از آغاز فیلمبرداری همه گروه را جمع می‌کردم و به همه می‌گفتم که فیلمسازی یک کار گروهی است، همه باید نظرمان را بگوییم و به یکدیگر کمک کنیم. با این حال کارگردان می‌تواند برخی نظرات را بپذیرد و برخی را نه.

تبریزی درباره اینکه گاهی نمی‌شود به صورت ذهنی فیلمنامه را تدوین کرد، توضیح داد: وقتی به یک حادثه مهم در فیلمنامه برمی‌خورید باید اتود بزنید در این مواقع اشکال کار درمی‌آید تمرین و اتودگیری با آنچه که در فیلمنامه می‌نویسیم زمین تا آسمان فرق می‌کند. مواردی هستند که خرق عادت هستند این‌ها بعدا در تمرین خیلی دچار تغییر می‌شوند.

وی درباره استفاده از پلان‌ها خارج از فیلمنامه گفت: حتما می‌توانید این کار را بکنید. به شرطی که با فیلمنامه همگون باشد. به هر حال سینما در دلش یک دروغ بزرگ هم دارد و آن این است که شما در کوتاه‌ترین زمان از یک نقطه به نقطه دیگر می‌روید. پس سینما در عین حال که می‌تواند رئالیستی باشد ذاتش غیرواقعی است که ما آن را به عنوان مخاطب پذیرفته‌ایم.

در ادامه محمود کلاری مطرح کرد: سینما اینچنین است که ما ابتدا انتخاب می‌شویم. 20 فیلمنامه اول را که فیلمبرداری کردم عمدتا به آن از زاویه فیلمبرداری نگاه می‌کردم یعنی مثلاً نگاه می‌کردم چقدر در فیلم لحظات شب داریم و چقدر روز و... جلوتر که آمدم خود فیلمنامه هم برایم مهم بود یعنی رسیدن به پاسخ این سوال که از این فیلمنامه چه فیلمی درمی‌آید. فکر کنم در این چهل سال بیش از 500 فیلم‌نامه خواندم که برخی از آن‌ها ساخته شد و برخی نشد. حاصل این خواندن‌ها تجربه‌ای بود که به من آموخت به پیش‌بینی نهایی نزدیک شوم.

کلاری عنوان کرد: گاهی باید فیلم را از رئالیسم خارج کنیم البته این به معنای آن است که دست ما در فیلمسازی باز است. گاهی باید کارگردان به عوامل اعتماد کند. وقتی کارگردان به قدری به شما اطمینان می‌دهد و از پس آن شما همه وجود خود را برای فیلم می‌گذارید کار بهتر پیش می‌رود.

این فیلمبردار بیان کرد: فقدان یکی از بهترین فیلمسازان ایران و جهان آقای مهرجویی را تسلیت می‌گویم. ما سر فیلم «سارا» بودیم به من توضیح داد که یکی از سکانس‌ها به چه نحو می‌خواهد. به او گفتم یکی از تصاویر فلو می‌شود، آقای مهرجویی گفت چه ایرادی دارد. در تدوین هم دیدیم چقدر همه چیز خوب درآمده بود اینجاست که شما به کارگردان اعتماد می‌کنید و خودتان را در اختیارش می‌گذارید.

یکبار مارکومولر رئیس جشنواره ونیز به من گفت ما برای فیلمبرداری جایزه نداریم، اما برای «درخت گلابی» یک جایزه برای تو ابداع کردیم و من نتوانستم بگویم همه آنچه در فیلمبرداری «درخت گلابی» رخ داد ایده‌های مهرجویی بود و من به خودی خود جرات آن کار‌ها را نداشتم.

چهلمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذرپندار 27 مهر تا 2 آبان 1402 در پردیس سینمایی ملت در حال برگزاری است.