غیبت دانش آموزان محروم در دفتر حضور و غیاب شبکه شاد
روزنامه ایران نوشت: هر چه از مدارس لاکچری و خاص تهران بیشتر فاصله بگیریم و به سمت حاشیه‌های شهر یا استان‌های محروم برویم، تبعیض و کمبود امکانات آموزشی هم بیشتر به چشم می‌خورد. انگار که صحبت از عرش تا فرش است.
تفاوتی هم ندارد که آموزش حضوری باشد یا مجازی. در هر دو حالت این دانشآموزان محروم هستند و رنج و سختی آموزش نابرابر را با تمام وجود احساس می‌کنند. در این روزهای کرونایی، آموزش مجازی هم برای خیلی از دانشآموزان و معلمان مناطق محروم دردسرساز شده است چرا که از جزئی‌ترین و البته مهم‌ترین امکانات تحصیل مجازی هم برخوردار نیستند. دانشآموزان در برخی روستاهای استان‌های محروم، نه گوشی هوشمند و تبلت دارند و نه دسترسی به اینترنت. در چنین شرایطی آموزش مجازی در برخی مناطق محروم به حالت نیمه‌تعطیل درآمده است اما نکته حائز اهمیت آن است که برخی معلمان نگران افزایش ترک‌تحصیل دانشآموزان هستند.
از طرفی قصه پر غصه نابرابری آموزشی، همان داستان همیشگی دارا و ندار است. آنهایی که دارند از بهترین آموزش سود می‌برند، اما در مناطق محروم و مرزی اوضاع طور دیگری است. دانشآموزان این مناطق مجبورند هر روز با خواهش و التماس تلفن همراه پدرانشان را قرض بگیرند و پای پیاده راهی روستاهای اطراف محل زندگی خود شوند. تا شاید چند روستا آن‌طرف‌تر سرویس دهی اینترنت مشکلی نداشته باشد و آنها بتوانند درس‌هایی را که معلم‌شان فرستاده، پیگیری کنند.
تعدادی از معلمان مناطق محروم از کمبودها و مشکلات آموزش مجازی می‌گویند، آنها معتقدند که در شرایط کنونی سختی‌های آموزش مجازی برای دانشآموزان این مناطق فقط به قطع و وصل اینترنت مربوط نمیشود، بلکه فقر اقتصادی و شکاف طبقاتی که در بین برخی ازمردم دیده می‌شود خیلی آزاردهنده است، البته این فقط مخصوص دانشآموزان مناطق محروم نیست. در همین کلانشهرهای اطراف تهران هم معلمان نتوانستند بیشتر از نیمی از شاگردان‌شان را در شبکه‌های اجتماعی پیدا کنند. آنها می‌گویند در برخی مناطق شهر تهران لوازمی مثل تبلت، تلفن همراه هوشمند یا لپ‌تاپ شاید جزو لوازم مدرسه یک دانش‌آموز باشد، اما هر چه به سمت مناطق حاشیه‌ای برویم، از این امکانات خبری نیست. دانش‌آموزانی که تلفن همراه هوشمند ندارند
مریم مرادی معلم پایه سوم ابتدایی در رودهن در این باره می‌گوید: در منطقه‌ای که من درس می‌دهم بیشتر دانشآموزان تلفن همراه هوشمند ندارند، آنها از تلفن پدر یا مادرشان استفاده می‌کنند، اما برخی خانوادهها هم تلفن همراه معمولی دارند، آنهایی هم که تلفن هوشمند دارند مشکل خرید بسته‌های اینترنتی را دارند.
شبکه شاد برای همه دانشآموزان نیست
چند روز پیش بود که وزارت آموزش و پرورش با ارسال پیامک سراسری از همه دانشآموزان، معلمان و مدیران مدارس خواسته اپلیکیشن اندرویدی شاد را برای آموزش آنلاین نصب کنند. اپلیکیشنی که به گفته مسئولان آموزشی قرار است در تاریخ آموزش کشور به یک پلتفرم اختصاصی تبدیل شود تا معلمان و دانشآموزان بتوانند به صورت تعاملی با هم در ارتباط باشند. البته مسئولان آموزشی اظهار داشتند که این شبکه فعلا برای دانشآموزان ابتدایی اجرا می‌شود. همین حرف‌ها موجب شد برخی معلمان اعلام کنند که این وزارتخانه چه برنامه‌ای برای اجرا شدن این برنامه درمناطق محروم دارد. گروهی ازمعلمان گفتند که بودجه این طرح از کجا آمده است؟ برخی دیگر هم می‌گویند این شبکه محدودیت‌های بسیاری دارد. عده‌ای هم به نداشتن اینترنت 30 درصد دانشآموزان در مناطق مرزی و محروم اشاره می‌کنند.
عادل برکم معلم هنرستان درباره این طرح وزارت آموزش و پرورش می‌گوید: شبکه شاد ایده‌ای برای همه دانشآموزان نیست. دانشآموزان در مناطق محروم دسترسی به گوشی‌های هوشمند ندارند. ما آماری از وضعیت دسترسی به اینترنت و البته کامپیوتر در خانه و مدرسه نداریم، آموزش و پرورش چند روز پیش اعلام کرد 30 درصد دانشآموزان به اینترنت دسترسی ندارند اما یک روز بعد گفته خودش را تکذیب کرد. متأسفانه وزارت آموزش و پرورش به این مسائل کمتر توجه می‌کند البته پیامرسان برای آموزش از راه دور بستر مناسبی نیست خصوصا که قابلیت استریم یا طرح ارزشیابی ندارد و فضای مناسبی هم برای طرح و اجرای سناریوی آموزش الکترونیک ندارد.
او تأکید می‌کند: پیام‌رسان‌های مختلف داخلی و خارجی در دسترس است و معلم به راحتی می‌تواند از آن استفاده کند، واقعا سؤال اینجاست که چرا باید وزارت آموزش و پرورش هزینه مالی و انسانی کند تا پیامرسانی مجزا راه‌اندازی شود که تا مدت‌ها هم باید درگیر رفع مشکلات و توسعه آن باشد. حال آنکه این راه مناسبی برای آموزش نیست. او می‌افزاید: اگر تصمیم به استفاده موقت یا در کوتاه‌مدت از پیامرسان است، چرا باید با توسعه اختصاصی یک پیامرسان هم هزینه تراشید و هم از رقابت بین پیام‌رسان‌ها باهدف افزایش کیفیت سرویس‌رسانی آنها استفاده نکرد؟ نتیجه توسعه پیامرسان اختصاصی وزارت آموزش و پرورش که احتمالا باصرف هزینه قابل توجهی صورت گرفته است مشکلات و محدودیت‌های مختلف دارد. مثلا، شبکه شاد محدودیت آپلود 100 مگابایت دارد که به اشتراک گذاشتن ویدئوهای آموزشی را برای معلمان دشوار خواهد کرد.
روستاهایی که اینترنت ندارند
وضعیت مناطق دانشآموزان مناطق محروم برای نصب شبکه شاد و یا آموزش‌های مجازی بسیار متفاوت‌تر است. رضا خیبری معلم یک مدرسه در استان خراسان شمالی است. او که در روستای هندل‌آباد منطقه تبادکان30کیلومتری مشهد درس می‌دهد می‌گوید 27 دانش‌آموز کلاس اول دارم که فقط دو خانواده دانش‌آموزانش دسترسی به تلفن هوشمند دارند، البته این فقط قسمت کم‌رنگ مشکلات خانوادهها در آموزش مجازی در روستاها است. مسأله اصلی این است که روستا اینترنت ندارد و دانشآموزان مجبورند کیلومترها راه بیایند تا به روستاهایی برسند که به شبکه اینترنت وصل هستند.
خیبری توضیح می‌دهد: برای دو خانواده‌ای که گوشی هوشمند دارند چند فایل آموزشی می‌فرستم، برخی فایل‌ها را برای یک خانواده و برخی درس‌ها را هم برای خانواده دیگر ارسال می‌کنم تا آنها هر کدام از یک بسته اینترنتی درهفته استفاده کنند چرا که خانوادهها توان خرید بسته اینترنتی را ندارند. دو تا از دانشآموزان متن درس را می‌نویسند و به دیگر دانشآموزان تکالیف را می‌دهند، من هم به خانواده دانش‌آموزانی که گوشی معمولی دارند پیامک می‌زنم و می‌گویم که درس‌ها را از کجا تا کجا بخوانند. او درباره شبکه شاد می‌گوید: پیامک شبکه شاد برای ما هم آمد، اما خیلی از خانوادهها در منطقه‌ای که من و همکارانم تدریس می‌کنند تلفن هوشمند ندارند، نمی‌دانم که این بچه‌ها چگونه می‌توانند از این شبکه استفاده کنند.
دانش آموزانی که به تلفن‌های پدرهایشان هم دسترسی ندارند
میلاد شریفی هم معلم یکی از روستای‌های اطراف شهر یزد است و 12 دانش‌آموز دارد. از همین 12 شاگرد فقط خانواده سه دانش‌آموزش گوشی هوشمند دارند. تلفن‌ها هم برای پدر خانواده است. شریفی به مشکلات آموزش مجازی در روستاها اشاره می کند و می‌گوید: پدرها کارگرند و به شهرهای اطراف می‌روند تا کار کنند، بنابراین تلفن‌ها در دسترس دانشآموزان نیست، من هم هر چند روز یک‌بار می‌توانم برایشان فایل‌های درسی را ارسال کنم تا دانشآموزان بنویسند و دفترشان را در اختیار دیگر دانشآموزان قرار دهند. مجبورم هر روز تلفن به دست بگیرم و به خانه تک‌تک دانش‌آموزانم زنگ بزنم. در تماس‌های جداگانه برایشان درس‌ها را توضیح می‌دهم، برخی روزهای هفته مجبورم 12 بار یک درس را توضیح دهم. فقط ریاضی، علوم و فارسی را درس نداده‌ام. چون این درس‌ها مهم است و دانشآموزان باید در کلاس باشند، منتظرم تا مدارس باز شود تا عقب‌ماندگی تحصیلی دانشآموزان جبران شود. این معلم یزدی درباره تصمیم آموزش و پرورش برای اتمام سال تحصیلی می‌گوید: هنوز ما کتاب‌ها را تمام نکردیم. ما منتظریم تا شرایط کمی بهتر شود تا دانشآموزان سه هفته‌ای به مدرسه بیاییند تا برخی دروس را آموزش ببینند.
او درباره شبکه شاد هم معتقد است: دانشآموزان مناطق محروم نمی‌توانند به صورت مجازی با معلمان‌شان در ارتباط باشند، این طرح ها برای دانشآموزان کلانشهرها مفید است ما از مسئولان آموزشی می خواهیم تا برنامههایشان را کلان درنظر بگیرند و به مناطق محروم هم توجه کنند.
نگران ترک تحصیل دانش آموزان دختر هستم
وزیر آموزش‌وپرورش اعلام کرد فقط 6,9درصد دانشآموزان در سراسر ایران اینترنت ندارند که برای حل این مشکل هم قرار شد ازشبکه آموزش استفاده کنند. موضوعی که یکی از معلمان سیستان و بلوچستان به آن اشاره می‌کند و می گوید: بسیاری از خانواده ها اصلا دسترسی به شبکه آموزش را ندارند چند تایی که این دسترسی را دارند هم با من تماس می‌گیرند و می گویند دختر یا پسر ما متوجه نشده است اگر ممکن است شما پشت تلفن برایش توضیح دهید. البته برخی دانش آموزان در کلاس درس حضوری هم دیرآموزهستند و به سختی یاد می‌گیرند، ما چطور می توانیم با شبکه آموزش یا مجازی تدریس کنیم. از طرف دیگر مسئولان آموزش و پرورش اعلام می‌کنند که ما می‌توانیم زنگ پایان سال تحصیلی را به صدا درآوریم. چرا توجهی به دانش آموزان مناطق محروم نمیشود، اصلا خبر ندارند که ما در این مناطق چگونه درس می دهیم و آیا توانسته‌ایم با این برنامه ها پیش برویم یا خیر؟
او با اشاره به آموزش مجازی دانشآموزان می‌گوید: وضعیت آنتن دهی تلفن در اکثر روستاهای استان بلوچستان بسیار ضعیف است چه برسد به اینکه اینترنت داشته باشند. بسیاری از خانوادهها هم گوشی ساده دارند. چند نفری هستند که پدرانشان از گوشی هوشمند استفاده می‌کنند اما هر روز یک جا هستند، خودم فایل ها را می‌فرستم اما چند روز بعد به دست دانش آموزان میرسد، تازه باید به روستاهایی بروند که اینترنت جواب دهد، مدتی طول می‌کشد یک فایل آپلود شود یا بچه‌ها بتوانند آن را دانلود کنند.
او البته به بی بضاعتی خانواده ها اشاره می‌کند: بسیاری از خانواده‌های دانش آموزان بی‌بضاعت هستند، آنها توان خرید بسته اینترنتی را ندارند. اگر فایلی بفرستم تا به دست دانش آموزانم برسد خانوادهها اعتراض می‌کنند که ما چقدر باید پول بسته بدهیم، از سوی دیگر نگران ترک تحصیل دختران هستم، از مسئولان درخواست می‌کنم برای این مناطق تصمیمات جدی تری بگیرند. ما معلمان می‌خواهیم برای جبران عقب‌ماندگی تحصیلی دانش آموزان وزارتخانه زمان بگذارد.
راهبران آموزشی در مناطق محروم
بر اساس آمار وزارت آموزش و پرورش تاکنون 250هزار کلاس در شبکه شاد تشکیل شده و بیش از 2میلیون و900هزار کاربر در این شبکه آموزشی ثبت‌نام کردند.
رضوانه حکیم زاده معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش راه اندازی این شبکه را یک فرصت می داند و البته از تصمیمات وزارت آموزش و پرورش برای دانش آموزان مناطق محروم می‌گوید: در بند 6 دستورالعملی که برای شبکه شاد تدوین شده است نگاه ویژه‌ای به دانش آموزان مناطق محروم داشته‌ایم. ما در این دستورالعمل از مدیران مدارس خواسته‌ایم تا امکانات دانش آموزان و منطقه را برای ما توضیح دهند در برخی مناطق اینترنت وجود ندارد و برخی مناطق هم دانش آموزان گوشی هوشمند ندارند، درهمین شهر تهران هم دانش آموزانی هستند که امکانات لازم برای استفاده از شبکه شاد را ممکن است نداشته باشند برای همین از مدیران خواستیم تا آمار کاملی به وزارتخانه ارائه دهند، بعد از بررسی‌ها می‌توانیم در این باره نتیجه گیری کنیم.
او می‌افزاید: در شرایط اضطرار از این بستر استفاده خواهیم کرد البته نگاه ما این است که این شبکه برای تعامل دانش آموز و معلم ماندگار باشد. برای استفاده از این شبکه دستورالعملی داریم که در آن نقش‌های مدیریتی و نظارتی وجود دارد که دقیقا براساس همان شرایط مدرسه در حالت عادی است.
حکیم زاده می‌گوید: ما برنامه‌های مختلفی برای مناطق محروم در نظر گرفته‌ایم، از راهبران آموزشی خودمان خواسته ایم تا بسته‌های آموزشی را تهیه کنند و با اصول بهداشتی این بسته‌ها را به دست دانشآموزان برسانند حتی در جاهایی که دانشآموزان مشکل دارند درس را برایشان توضیح دهند. در برخی نقاط دانشآموزان دسترسی به شبکه آموزش نداشتند ما از رادیو کمک گرفتیم و شبکه استانی هم به کمک ما آمده و درس‌های شبکه آموزش را پخش می‌کند.