فاکتورهای تصمیم ساز برای رفع آلودگی هوا / شناسایی منابع آلاینده پایتخت

گروه اجتماعی خبرگزاری فارس، نگاه به موضوعات محیط‌زیست شهری به عنوان یک مقوله اجتماعی و فرهنگی می‌تواند دربردارنده فعالیت‌های گسترده‌ای برای کاهش مشکلات و آلودگی‌های محیط‌زیستی در یک جامعه پویا قلمداد شود. اهمیت پرداختن و توجه به محیط‌زیست بر کسی پوشیده نیست. لذا نهادینه ساختن الگوهای صحیح فرهنگی از طریق آموزش و فرهنگ‌سازی هدفمند در این زمینه به نحوی که به تغییر رفتارهای محیط‌زیستی به تفکیک گروه‌های هدف در سطح جامعه بینجامد و جلب مشارکت حداکثری شهروندان به منظور کاهش خسارات کلان وارده و بهبود وضعیت محیط‌زیست همچنین ایجاد بستری پایدار به منظور تعاملات دوسویه شهروندان و مدیریت شهری در اطلاع‌رسانی و پایش وضعیت محیط‌زیست کلانشهر تهران از سطح محلات، امری ضروری به نظر می‌رسد.

در خصوص راه اندازی خانه‌های محیط زیست، انرژی های تجدید پذیر، تولید برق از زباله، آلودگی هوا و با شینا انصاری مدیر کل محیط زیست شهرداری تهران به گفت و گو نشستیم.

 اداره کل محیط زیست در زمینه فرهنگ سازی‌ها و ارتقاء سطح آگاهی جامعه در رابطه با موضوعات محیط زیستی چه اقداماتی انجام داده است؟

افتتاح خانه‌های محیط زیست

یکی از مهم‌ترین اقدامات اداره کل محیط زیست در راستای آگاهی بخشی جامعه، راه اندازی خانه‌های محیط زیست بوده است. خانه محیط زیست یکی از ارکان اجرایی مدیریت محله می‌باشد که به عنوان پایگاهی برای حضور افراد علاقمند به مشارکت و همکاری در خصوص موضوع محیط زیست شهری به صورت داوطلبانه شناخته می‌شود.

روند تشکیل و افتتاح خانه‌های محیط زیست ذیل ساختار مدیریت محله از ابتدای سال 1400 و پس از ابلاغ شیوه‌نامه اجرایی آن (به شماره 22511494 مورخ 1400/03/10) آغاز شده است که هر منطقه به فراخور ظرفیت و بضاعت خویش اقدام به تجهیز و راه‌اندازی خانه‌های محیط‌زیست در سرای محلات متبوع خویش کرده است. در حال حاضر تعداد 67 خانه محیط زیست در سطح شهر تهران افتتاح و راه اندازی شده است.

مهم‌ترین فعالیت‌ها و خدمات ارائه شده در خانه‌های محیط زیست شهر تهران چه هستند؟

شناسایی داوطلبان، فعالان، متخصصان و صاحب‌نظران در حوزه محیط‌زیست و علاقه‌مند به فعالیت در خانه محیط‌زیست، تشکیل بانک اطلاعاتی متشکل از: جمعیت ساکن منطقه (محله)، بافت صنف غالب، افراد فعال، کانون‌های اجتماع محور محلی، سازمان‌های مردم‌نهاد، مدارس، مساجد و غیره، انتشار فراخوان جهت جلب همکاری با سازمان‌های مردم نهاد و تشکل‌های اجتماع‌محور علاقه‌مند به همکاری در زمینه بهبود وضعیت محیط‌زیست محله برای جلب هر چه بیشتر مشارکت شهروندان و تشکیل تشکل‌های اجتماع‌محور در صورت نیاز و سنجش نیازهای آموزشی گروه‌های هدف از طریق پرسشنامه، مصاحبه و بسترسازی آموزش اصول و مبانی مدیریت محیط‌زیست محله با بهره‌مندی از تجربیات متخصصان و مستندات علمی جهت دانش‌افزایی و اشاعه فرهنگ محیط‌زیستی، در دو سطح اعضای خانه (در مرحله اول) و ساکنین محله از طریق هر خانه (در مرحله دوم) از مهم‌ترین فعالیت‌های خانه های محیط زیست هستند.

خانه های محیط زیست آیا در زمینه‌های دیگر نیز فعالیت اثرگذاری در کلانشهر تهران دارند؟

بله، قطعا. ارائه پیشنهاد و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای - ترویجی با هدف کاهش معضلات محیط‌زیستی محله از جمله: ترویج روش‌های اصولی کاهش و مدیریت پسماندهای شهری، مصرف بهینه آب و انرژی، اجرای طرح‌های محله‌محور، ایجاد انگیزه و حساسیت لازم در ساکنین محله و مشارکت در برگزاری و حضور در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های محلی و منطقه‌ای محیط‌زیستی و ایجاد یا بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌های محلی در جهت اطلاع از جمله دستاوردهای مهم این خانه های در سطح مناطق 22 گانه هستند.

یکی از اقدامات اداره کل محیط زیست در سال گذشته برگزاری کمیته فنی غربالگری بوده است. کار به کجا رسید؟

ارزیابی اثرات محیط زیست پروژه‌های شهری / 15 پروژه به کمیته غربالگری ارسال شد

امروزه یکی از مهم‌ترین ابزارها در مدیریت شهری، ارزیابی اثرات محیط زیست پروژه‌های شهری هست. منافع حاصل از این ارزیابی در بسیاری از شهرهای جهان شناخته شده و بسیاری از ضوابط قانونی اجرا شده یا در حال اجرا هستند. این ابزار به عنوان ابزاری پیشگیرانه و مشارکتی برای حفاظت از محیط زیست در فرآیند تصمیم گیری طراحی شده و می‌تواند موجب حرکت در مسیر انطباق با سیاست‌های کلان محیط زیستی شود. اداره کل محیط زیست شهرداری تهران نیز از این فرآیند مستثنی نیست به طوریکه تعداد کل پروژه‌های ارسالی این اداره کل در سال جاری 63 عنوان پروژه بوده که از این تعداد 48 مورد عدم مشمول مطالعات محیط زیستی و 15 مورد نیز به کمیته غربالگری ارسال شدند.

مطابق با مصوبه شورای شهر با موضوع «الزام شهرداری تهران به انجام مطالعات توجیه فنی، اقتصادی، محیط زیستی، فرهنگی و اجتماعی برای کلیه طرح‌ها و پروژه های شهرداری تهران»، اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار در سال گذشته چه اقداماتی انجام داده است؟

یکی از مهم‌ترین اقدامات کمیته فنی غربالگری اداره کل محیط زیست شهر تهران، بررسی طرح‌ها و پروژه‌های پیشنهادی مناطق، معاونت‌ها و سازمان‌ها در جلسات کمیته فنی مطالعات محیط زیستی بوده است به طوری که در جلسات متعدد با حضور کارشناسان و اساتید کمیته فنی (غربالگری)، تمامی طرح‌ها و پروژه‌ها بررسی شدند. در واقع اگر بخواهیم به طور خلاصه نتایج پروژه‌های مورد بررسی در کمیته فنی (غربالگری) از سال 97 تا 1400 را تشریح کنیم، آمار بدین صورت است که در مجموع سال‌های 97و 98 و 99و 1400 تعداد 433 عنوان پروژه (به ترتیب 144-97-106-86) معرفی که پس از غربالگری اولیه تعداد 195 پروژه در کمیته فنی (غربالگری) مطرح شدند.

از این تعداد نیز 77 عنوان طرح و پروژه مشمول مطالعات محیط زیستی شد که تعداد 49 عنوان طرح و پروژه مشمول مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) و تعداد 28 عنوان پروژه مشمول مطالعات توجیه محیط زیستی و 3 عنوان پروژه مشمول تدوین برنامه مدیریت محیط زیست شدند.

در این بخش چه اقداماتی در آینده شکل اجرایی به خود می‌گیرد؟

اتصال سامانه ارزیابی زیست محیطی پروژه‌های عمرانی به سامانه بودجه و شفافیت / استقرار سیستم مدیریت محیط‌زیست

نخست اتصال سامانه ارزیابی زیست محیطی پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران به سامانه بودجه و سامانه شفافیت شهرداری تهران با همکاری اداره کل برنامه و بودجه و معاونت برنامه‌ریزی، توسعه سرمایه انسانی و امور شورا. همچنین نظام مدیریت محیط زیست در شهرداری تهران نیز با هدف رسیدن به الگوی توسعه پایدار و حفظ و بهسازی محیط‌زیست شهر تهران با جدیت دنبال می شود.

در این راستا یکی از این اقدامات و برنامه‌ها استقرار سیستم مدیریت محیط‌زیست (ایزو 14001) است که توسط اداره ارزیابی و استانداردهای محیط زیست از سال 1385 آغاز و تا کنون ادامه داشته است.

با توجه به تغییر ویرایش استاندارد ISO 14001 از نسخه سال 2004 به سال 2015 و تدوین استاندارد ملی متناظر، طراحی یک برنامه آموزشی منسجم به منظور بهبود مستمر و ارتقای عملکرد محیط زیستی در مناطق 22‌گانه و سازمان‌های دارای گواهینامه این استاندارد نیز با بهره‌گیری از استقرار استاندارد فوق الذکر ضروری به نظر می رسد.

این دوره شامل مجموعه ای از قابلیت‌ها است که دست یافتن به آنها نیازمند گذراندن مباحث نظری و عملی است و فرد را برای پیاده سازی و نگهداشت سیستم مدیریت محیط زیست در سازمان آماده می‌کند. هدف از اجرای این دوره نیز آشنایی فرد با استاندارد ایزو 14001، نحوه پیاده‌سازی و بهبود مستمر در راستای حفاظت از محیط زیست شهری است.

آیا در این زمینه سامانه متمرکزی فعالیت می کند؟

راه اندازی سامانه ارزیابی محیط زیستی طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی

بله، سامانه ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح ها و پروژه های عمرانی شهرداری تهران در این راستا شکل گرفته است. این سامانه به منظور اجرای کامل مصوبه شورای اسلامی شهر تهران در ارتباط با الزام شهرداری تهران به انجام مطالعات محیط زیستی پروژه‌های شهرداری تهران و موکول شدن تدوین و اجرای بودجه‌های پروژه ها به تصویب مطالعات محیط زیستی آنها شکل گرفته که در این راستا اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار در سال 1399 ایده راه اندازی سامانه ارزیابی محیط زیستی طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی را در دستور کار قرار داد. در این زمینه نیز با مشارکت سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران و مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران اقداماتی صورت گرفت و در نهایت در سال 1400 این سامانه به صورت پایلوت اجرا و مشکلات احصا و رفع شد.

در نهایت نیز سامانه فرآیند ارزیابی محیط زیستی پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران در سال 1401 وارد فاز اجرائی شد و در حال حاضر در دسترس مسئولان محیط زیست مناطق 22‌گانه سازمان‌ها و شرکت‌ها قرار دارد. البته مقرر شده است از این پس تمامی پروژه‌های عمرانی و زیربنایی وارد سامانه فوق شوند تا نظارت دقیق‌تری بر ملاحظات محیط زیستی پروژه‌های شهرداری تهران صورت پذیرد.

امروزه کلانشهر تهران به سبب مشکلات زیست محیطی، ترافیکی و کالبدی، با انواع آلودگی‌ها در ابعاد مختلف از جمله آلودگی‌های هوا، آب، خاک، صدا، نور و بصری روبرو است. شما در اداره کل محیط زیست در این زمینه چه اقداماتی انجام داده اید؟

ریشه یابی معضلات و مشکلات از مهم‌ترین فاکتورهای تصمیم‌ساز / شناسایی و پایش منابع آلاینده محیط زیست شهر تهران

به طور قطع اولین قدم در راه حل مشکلات، شناخت وضعیت موجود و ریشه یابی معضلات و مشکلات است که از مهم‌ترین فاکتورهای تصمیم‌سازی است. مدیریت مطلوب و تصمیم‌گیری بجا و به هنگام در حوزه آلودگی‌های زیست محیطی زمانی محقق خواهد شد که امر شناسایی و پایش به صورت جدی و مستمر اجرا شود.

در این راستا اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار در کنار سایر فعالیت های خود، طرح «شناسایی و پایش منابع آلاینده محیط زیست شهر تهران شامل آلاینده‌های هوا، آب، خاک، صدا، نور و امواج، تشکیل بانک اطلاعاتی منابع آلاینده محیط زیست و ارائه راهکارهای مدیریت و کنترل آلودگی را در دستور کار خود قرار داده است. فراموش نکنیم که هرچند انرژی‌های فسیلی در قرن بیستم موجب تحولات عظیم صنعتی شده است، اما پدیدار شدن بسیاری از پدیده‌های نامطلوب محیط زیست به مصرف سوخت‌های فسیلی مربوط می‌شود.

شما چه راهکاری برای خروج از مشکلات انرژی‌های فسیلی مد نظر دارید؟

شهر تهران نقش مهمی در حوزه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور دارد

تولید پایدار انرژی‌های پاک می‌تواند بسیاری از مشکلات پیش روی رسیدن به پایداری که بشر با آن مواجه است مانند گازهای گلخانه‌ای، تغییرات آب و هوا، تهی شدن منابع سوخت‌های فسیلی و مسأله امنیت انرژی را کاهش دهد. شهر تهران به عنوان پایتخت ایران از لحاظ راهبردی نقش مهمی در حوزه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور دارد؛ چراکه آلودگی‌های محیط‌زیستی و شدت بالای مصرف انرژی در ساختمان‌های مختلف، معضلات مهم پایتختند. بنابراین توسعه بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر در شهری که از پتانسیل قابل توجهی جهت بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر برخوردار است؛ یکی از بهترین و اثرگذارترین راهکارهاست.

شهرداری تهران به عنوان یکی از متولیان اصلی شهر تهران با داشتن حوزه‌های تحت تملک خود، توانسته چه نقشی در جهت بکارگیری و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ایفا کند؟

احداث نیروگاه‌های خورشیدی کوچک مقیاس در 43 نقطه از شهر تهران / نصب 799دستگاه آبگرمکن خورشیدی

بر اساس اسناد فرادست از جمله مصوبه «الزام شهرداری تهران به توسعه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر» و برنامه پنج ساله سوم (1402-1398)، اقدامات متعددی در راستای بکارگیری و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در شهرداری تهران در سه حوزه شامل فضاهای عمومی و تأسیسات و تجهیزات شهری، ابنیه و ساختمان و وسایل حمل و نقل عمومی صورت پذیرفته است. احداث نیروگاه‌های خورشیدی کوچک مقیاس در 43 نقطه از شهر تهران، نصب 799دستگاه آبگرمکن خورشیدی، ایجاد 3195پایه سولار خورشیدی در سطح بوستان‌ها و اماکن عمومی شهر تهران، تجهیز 754 ایستگاه اتوبوس خورشیدی و 26 غرفه بازیافت به روشنایی خورشیدی از اقدامات شهرداری تهران بوده است. احداث نیروگاه‌ها ضم با ظرفیت پذیرش زباله مخلوط شهری 300 تن در روز و ظرفیت تولید برق 2 مگاوات برق در ساعت، ایجاد نیروگاه ریجکت سوز (با ظرفیت پذیرش زباله مخلوط شهری 200 تن در روز و ظرفیت تولید 3 مگاوات برق در ساعت) و احداث نیروگاه 50 کیلوواتی خورشیدی در منطقه آراد کوه از دیگر اقدامات ارزنده شهرداری تهران در راستای بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر است.

آیا در زمینه پروژه های کوچک مقیاس هم اقداماتی در دست اجرا دارید؟

کاشت 7002 اصله درخت در شهر تهران است

بله، از دستاوردهای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در بخش ایجاد نیروگاه‌های کوچک مقیاس به ظرفیت تقریبی 633 کیلووات، می‌توانیم به تولید حدود 949مگاوات برق در سال که این امر منجر به کاهش 721 تنی دی‌اکسید کربن (گاز گلخانه‌ای) که معادل کاشت 7002 اصله درخت در شهر تهران است، اشاره کنیم. از همین رو نیز شهرداری تهران در دومین دوره جایزه ملی انرژی‌های تجدیدپذیر ایران در سال 1399 موفق به کسب رتبه نخست در میان سازمان‌های دولتی و نهادهای عمومی کشور در بهره برداری از نیروگاه‌های تجدیدپذیر شده است.

همچنین می‌توانیم به نظارت عالیه بر 10 بوستان انرژی، راه اندازی 32 ساختمان انرژی، نظارت بر انجام ممیزی انرژی 207 ساختمان، انجام معاینه فنی 320 موتورخانه، نظارت بر اجرای نظام مدیریت سبز در ساختمان های مناطق 22 گانه (هر منطقه 1 ساختمان) و تدوین دستورالعمل‌ها، گزارش ها، نظام‌نامه و کتاب در حوزه مرتبط کاری در حوزه انرژی در سطح مناطق 22 گانه شهر تهران اشاره کنیم.

 هرچند شهرداری تهران به عنوان نماینده مدیریت شهری در کلانشهر تهران، اقداماتی در راستای توسعه و اشاعه فرهنگ بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف انرژی را آغاز کرده ولی با اسناد فرادست و شهرهای توسعه یافته هنوز فاصله زیادی دارد. در این زمینه چه برنامه‌ریزی‌هایی در دست دارید؟

اداره کل محیط‌زیست و توسعه پایدار در راستای توسعه و ترویج بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر در کلانشهر تهران، با عنایت به مواد مرتبط با انرژی در برنامه پنج ساله سوم شهرداری تهران و شاخص‌های کمی احصا شده در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ساختمان‌ها و فضاهای عمومی، اقدام به امکان‌سنجی و پتانسیل سنجی مناطق 22گانه به منظور تعیین سهم هر منطقه جهت بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر و همچنین کاهش مصرف انرژی کرده که بر اساس آن سهم پیش بینی شده برای هر منطقه تا پایان برنامه سوم که سالیانه معادل 2 درصد توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش 10 درصدی مصرف انرژی است.

به علاوه اینکه با توجه به اقدامات صورت گرفته، اکنون (سال 1401) که در سال چهارم برنامه قرار گرفته‌ایم با همت مناطق 22 گانه، شهرداری تهران موفق شده است 80 درصد برنامه خود (یعنی 1.6 درصد از 2 درصد تعیین شده در برنامه) را محقق کند. این در حالی است که هنوز با افزایش 7 درصدی مصرف انرژی در ساختمان های شهرداری مناطق 22 گانه رو برو هستیم.

یکی از برنامه‌ریزی‌های مهم مدیریت شهری کلانشهر تهران در سال‌های اخیر، پایش کیفیت شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی بوده است. در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟

اداره کل محیط‌زیست و توسعه پایدار به منظور بهبود کیفیت محیط‌زیست شهری براساس وظایف محوله و اسناد فرادستی (ماده 84 برنامه 5 ساله سوم) و تاکید شورای اسلامی شهر تهران، «پایش کیفیت شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی شهر تهران» را با هدف شناسایی منابع آلاینده، میزان و نوع آلایندگی آنها از طریق نمونه‌برداری، آزمایش، تجزیه و تحلیل و تطبیق نتایج بدست آمده با استانداردهای موجود و نوع کاربری آب برای مصارف مختلف در دستور کار قرار داده است.

در این راستا اداره کل به عنوان متولی طرح مذکور نسبت به تهیه شرح خدمات و انتخاب مشاور برای پروژه‌ای با عنوان «طراحی سامانه پایش کیفی شبکه جمع آوری آب‌های سطحی شهر تهران» اقدام کرده است. همچنین جهت نظارت و راهبری پروژه مذکور از خدمات کمیسیون فنی بازچرخانی آب به عنوان بازوی مشورتی و نظارتی استفاده می‌کند. اعضای این کمیسیون اساتید دانشگاه، نمایندگان ارگان‌های ذیربط در حوزه کیفیت آب‌های سطحی و همچنین نماینده کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران هستند.

این پروژه شامل پنج بخش، انجام مطالعات پایه براساس داده‌ها و اطلاعات موجود و مطالعات پیشین درخصوص کیفیت آب، طراحی شبکه پایش موقت برای یک دوره یکساله جهت رسیدن به وضعیت به روز و مطلوب کیفیت آب شبکه آبهای سطحی، تحلیل نتایج عملیات پایش موقت، ارائه و ارزیابی فنی و اقتصادی مدل های پایش دائمی شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی شهر تهران و انتخاب مدل بهینه برای شهر تهران، تدوین دستورالعمل‌های اجرایی است.

هم اکنون وضعیت پایش کیفیت شبکه جمع آوری آب‌های سطحی شهر تهران چگونه است؟

در حال حاضر مطالعات در بخش اول و دوم جهت طراحی شبکه پایش موقت برای یک دوره یکساله با انتخاب و نمونه‌برداری از 150 نقطه بر روی کانال‌های اصلی شبکه آب‌های سطحی شهر تهران در حال انجام است که پس از بررسی نتایج، تجزیه و تحلیل آنها، طی دوره آزمایشی یک ساله، براساس کارکرد و عملکرد شبکه پایش موقت، مدل‌های مختلف شبکه پایش دائمی و مدل بهینه و مطلوب برای شهر تهران ارائه خواهد شد.

انتهای پیام /

شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید

این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید آلودگی هوا شهر تهران انرژی تجدید پذیر خانه های محیط زیست این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است