فروش دیجی‌کالا به همراه اول در ایستگاه پایانی / آیا باید نگران بود؟

ذوالفقار دانشی - انتشار خبر مذاکرات فروش بخشی از سهام دیجی‌کالا به همراه اول، فضای اقتصاد دانش‌بنیان را در روز گذشته متلاطم کرد و شایعات فراوانی پیرامون این خبر در فضای مجازی منتشر شد. هرچند دیجی‌کالا اعلام کرد که مذاکرات هنوز ادامه دارد و هیچ‌چیز به نتیجه نهایی نرسیده، اما عمده نگرانی‌ها پیرامون احتمال ورود نهادهای اقتصادی وابسته به دولت به فضای دانش‌بنیان و ارتباط احتمالی این رویداد با صحبت‌های چند ماه پیش «حسین شریعتمداری»، مدیرمسؤول روزنامه کیهان مطرح می‌شد که جزئیات بیشتر را می‌توانید در گزارش «فروش دیجی‌کالا، اولین تخطی از شعار سال» بخوانید. خبرآنلاین در گفت‌وگو با چند نفر از فعالان اقتصاد دانش‌بنیان، جزئیات بیشتری از این ماجرا را آشکار کرده است.

اصل ماجرا چیست؟

هرچند تا این لحظه خبر این معامله رسماً تأیید نشده، اما بر اساس اغلب خبرهایی که در حوزه خرید و اقدام (M&A) که در حوزه کسب‌وکارهای نو منتشر می‌شود، می‌توان حدس زد که جزئیات تا دقیقه 90 در حال جابه‌جایی است. البته منابع مختلفی از دو طرف، نهایی شدن را تأیید کرده‌اند و گویا فقط امضای قرارداد باقی ماندهکه به معنی رسمیت بخشیدن به این اقدام است.

موضوع اصلی مذاکرات، واگذاری سهام سرآوا (اولین و بزرگ‌ترین شرکت سرمایه‌گذاری جسورانه کشور) در دیجی‌کالا است. دیجی‌کالا سال‌هاست که از مراحل استارتاپی عبور کرده و به بلوغ رسیده و اکنون به غول اقتصاد دانش‌بنیان کشور تبدیل شده است. صندوق‌های خطرپذیر در همه‌جای جهان، پس از بلوغ استارتاپ و رسیدن به سوددهی، سهام خود را در بهترین زمان ممکن به فروش می‌رسانند تا با افزایش سرمایه، بتوانند فعالیت صندوق را گسترش دهند. از این منظر، بسیاری از کارشناسان اقتصاد دانش‌بنیان معتقدند که شاید اقدام سرآوا برای فروش سهام خود، خیلی دیر اتفاق می‌افتد.

به دلیل محرمانگی مذاکرات فروش، هنوز عدد و رقمی از مبلغ فروش سهام یا جزئیات سهام‌داران نهایی منتشر نشده؛ اما مبلغ موردنظر آن‌قدر بالا است که رکورد گران‌ترین معامله تاریخ اقتصاد دانش‌بنیان کشور را تا مدت‌ها در اختیار خواهد داشت. بر اساس اطلاعاتی که خبرآنلاین به دست آورده، پیشنهادهای مالی ارائه‌شده بسیار بالاتر از آن است که بتوان از طریق ورود به بورس، آن را تأمین کرد و حتی تأمین آن هم برای همراه اول هم کار ساده‌ای نخواهد بود. ازآنجایی‌که راه برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی هموار نیست و بخش خصوصی نیز توان مالی موردنظر را در اختیار ندارد (یا علاقه‌ای برای حضور در این بخش نشان نمی‌دهد) معدود گزینه‌هایی با توان مالی مناسب باقی می‌مانند که بتوانند از عهده چنین خرید ارزشمندی برآیند و از این منظر، شاید اپراتور همراه اول بهترین آن‌ها باشد.

آیا این معامله به نفع دیجی‌کالا خواهد بود؟

محمود کریمی، مدیرعامل سکوی خلق آینده و عضو هیئت‌مدیره انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران که مدیرعاملی کارخانه نوآوری هم‌آوا را نیز در سابقه حرفه‌ای خود دارد، در این زمینه گفت: «هر صندوق سرمایه‌گذاری پرخطری از همان روز اول سرمایه‌گذاری در پروژه‌ای جدید می‌داند که باید روزی سهام خود را بفروشد و از جمع سهامداران آن پروژه خارج شود؛ بنابراین اقدام سرآوا، مستقل از اینکه نهایی شده باشد یا در آینده اتفاق بیفتد، کار عجیبی نیست و مرسوم است. اگر ورود همراه اول به جمع سهامداران دیجی‌کالا بتواند راه را برای ورود این مجموعه به بورس هموار کند، اتفاق بسیار خوشحال‌کننده‌ای رخ خواهد داد که مطمئناً به نفع آینده اقتصاد دانش‌بنیان خواهد بود».

آرش برهمند، روزنامه‌نگار فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان در این زمینه به خبرآنلاین گفت: «اثرات این معامله را می‌توان در 3 سطح بررسی کرد. سطح نخست، خود گروه تجارت الکترونیک دیجی‌کالا است که مجموعه‌هایی مانند دیجی‌پی و اسمارت‌تک و... را هم در بر دارد. مستقل از توان مالی، صرف دسترسی به منابع و جای پای همراه اول و هر نوع شراکت بین بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی کشور و اولین اپراتور همراه کشور با وسیع‌ترین پوشش ارتباطی، فرصت‌های فراوانی را برای هر دو طرف آزاد می‌کند که فقط منحصر به فروش آنلاین نیست و خدماتی مانند پرداخت، محتوا، خرید تسهیلاتی و... را هم شامل می‌شود؛ و این برای دیجی‌کالا، فضای رشد گسترده‌ای را در سطح ملی فراهم می‌کند».

به گفته برهمند، سطح دوم به اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان برمی‌گردد. در فضای کنونی استارتاپ ایران، از یک‌سو سرمایه‌گذاری کلان خارجی امکان‌پذیر نیست و از سوی دیگر، اعداد و ارقامی که استارتاپ‌های بزرگ برای ارزش خود اعلام کرده‌اند، در توان بسیاری از کسب‌وکارها نیست و خیلی از آن‌ها نمی‌توانند نقدینگی لازم را برای ورود به جمع سهامداران استارتاپ‌های نسل اول اقتصاد دانش‌بنیان تأمین کنند؛ بنابراین معدود گزینه‌هایی برای ورود به چنین معاملاتی باقی می‌مانند و قابل پیش‌بینی است که مجموعه‌ای با نقدینگی بالا، مانند اپراتور یا بانک، به‌زودی در هیئت‌مدیره دیجی‌کالا حضور پیدا خواهد کرد. از نظر برهمند، این اتفاق را می‌توان مقدمه گذار استارتاپ‌های نسل اول برای ورود به اقتصاد کلاسیک (اگر نگوییم سنتی) ایران دانست. چنین اتفاقی اجتناب‌ناپذیر است، اما خوب یا بد آن را تاریخ مشخص خواهد کرد».

برهمند در ادامه به خبرآنلاین گفت: «سطح سوم نیز به صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه سرآوا برمی‌گردد. از یک‌سو فرصت‌های فراوانی در همکاری بین اولین اپراتور موبایل و بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی ایران وجود دارد و از سوی دیگر، دیجی‌کالا عطش فراوانی برای ورود به بورس دارد و با این کار، امکان نقدشوندگی فراوانی در اختیار بنیان‌گذاران دیجی‌کالا قرار خواهد گرفت؛ بنابراین هر اقدامی که باعث «حلال شدن» سهام اختصاص‌یافته به سرآوا بشود، بدون‌شک به دیجی‌کالا در مسیر ورود به بورس کمک خواهد کرد».

نگرانی از خصولتی‌سازی

از برخی خبرهای دیروز چنین برمی‌آمد که در این معامله، همراه اول به عمده‌ترین سهام‌دار دیجی‌کالا تبدیل خواهد شد. شاید سرنوشت معامله تپسی در بورس و خروج «میلاد منشی‌پور»، هم‌بنیان‌گذار تپسی از این مجموعه مزید بر علت شده بود تا برخی با ارتباط دادن این ماجرا با پیش‌بینی‌های مدیرمسؤول روزنامه کیهان، از اقدام گسترده جهت تصاحب بنگاه‌های بزرگ اقتصاد دانش‌بنیان سخن بگویند.

محمدجواد صدری‌مهر، دستیار معاون علمی - فناوری ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با خبرآنلاین گفت: «توسعه بدون تزریق سرمایه اتفاق نمی‌افتد. با توجه به واقعیت‌های اقتصاد کشور، عدم مشارکت دولتی مانع از پیشرفت می‌شود و این، نقض غرض است. البته دولت با سیاست‌های مختلفی ازجمله اعتبار مالیاتی از اقتصاد دانش‌بنیان حمایت می‌کند. در مورد واگذاری سهام دیجی‌کالا هم هرچند مذاکرات به مرحله نهایی نرسیده، اما امیدواریم با تزریق سرمایه، پیشرفت این بنگاه مهم اقتصاد دانش‌بنیان سرعت بگیرد».

برهمند نیز گفت: «این نگرانی‌ها تا حدودی برای همه فعالان اقتصاد دانش‌بنیان مطرح است؛ اما فارغ از همه نگرانی‌ها و صحبت‌های رسانه‌ای، این معماری قرارداد بین همراه اول و دیجی‌کالا است که می‌تواند به این نگرانی‌ها دامن بزند یا جلوی آن را بگیرد. برادران محمدی در طول این سال‌ها نشان داده‌اند که اولویت‌شان در تصمیم‌گیری، آن چیزی است که به نفع دیجی‌کالا است. به نظر من طی این معامله، دست‌کم مصادره یا تصاحبی اتفاق نخواهد افتاد».

او ادامه داد: «از دیگر نکات تعیین‌کننده معماری قرارداد، آینده برادران محمدی در هدایت دیجی‌کالا و دیگر مدیران شاخص این مجموعه است که می‌توان بر اساس آن قضاوت کرد که آیا دغدغه‌ها و نگرانی‌های فعالان استارتاپی به‌جا است یا خیر. مسلماً مدیران همراه اول به این نکته واقفند که دست زدن به ترکیب مدیریتی بزرگ‌ترین پلتفرم تجارت الکترونیکی ایران نه‌تنها جنبه‌های تجاری که بعد رسانه‌ای گسترده‌ای هم خواهد داشت. باید منتظر ماند و دید».

برخی کارشناسان اقتصاد دانش‌بنیان پیش‌بینی می‌کنند که خصولتی‌ها به سراغ دیگر برندهای معروف اقتصاد دانش‌بنیان خواهند رفت. شایان ذکر است بر اساس اطلاعاتی که خبرآنلاین به دست آورده، برادران محمدی با بخش عمده‌ای از سهام خود در دیجی‌کالا باقی خواهند ماند؛ اما افزایش ارزش سهام اپراتور همراه اول در بورس دیروز، نشان می‌دهد که همراه اول حتی قبل از امضای قرارداد هم سود کرده است.

5454

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1895849 ذوالفقار دانشی