فریدون عموزاده خلیلی؛ نویسنده پرکار و تاثیرگذار ادبیات کودک
تهران - ایرنا - فریدون عموزاده خلیلی، نامی که در عرصه ادبیات به خصوص ادبیات کودک و نوجوان در کنار اسامی افرادی چون قیصر امین‌پور، بیوک ملکی و بسیاری از نام‌آوران این عرصه وجود دارد. فردی که فعالیت‌هایش بسیار بیشتر از تالیف کتاب بوده است.
فریدون عموزاده خلیلی 25 بهمن 1338 در سمنان متولد شد. تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان را در زادگاهش گذراند. در همان دوران در سمنان به نوشتن نمایش‌نامه و داستان مشغول بود و در واقع در این برهه در ابتدای کارش بود. 1357 خورشیدی برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در رشته ریاضی مشغول به تحصیل شد. در همان زمان بود که کم‌کم همکاری‌اش با نشریات را آغاز کرد و نوشته‌هایش در مطبوعات آن زمان منتشر می‌شد. در 1359 خورشیدی وارد حوزه هنری و به طور جدی و حرفه‌ای وارد عرصه نوشتن شد.
"نخستین کتاب عموزاده خلیلی در 1361 خورشیدی منتشر شد. او در فاصله سال‌های 1362 تا 1366 مسوولیت‌های مختلفی همچون دبیر شورای ادبیات، مسوول واحد قصه، مسوول واحد کودک و نوجوان، مسوول جنگ سوره و... را در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی را به عهده داشت. او از پایه‌گذاران و دبیر شورای مدیریت دفتر هنر و ادب کودک و نوجوان در 1365 خورشیدی بود. عموزاده خلیلی سال 1367 ماهنامه سروش نوجوان را به همراه قیصر امین پور و بیوک ملکی تأسیس کرد و تا 10 سال عضو شورای سردبیری این مجله بود. او از اعضای مرکزی و موسسان روزنامه همشهری نیز به شمار می رفت و راه‌اندازی اولین روزنامه ویژه نوجوانان در تاریخ مطبوعات ایران به نام آفتابگردان از افتخارات عموزاده است. عموزاده بارها در جشنواره‌های مختلف کتاب، فیلم، نمایش و مطبوعات عضو هیات داوران بوده و آثارش در جشنواره‌های متعدد داخلی و خارجی برگزیده شده‌اند. او همچنین مدتی کوتاه در مرکز ملی گفت‌وگوی تمدن‌ها مسوول بخش جوانان و دبیر همایش بین‌المللی «بچه‌های زمین سلام» بود و کتاب او برگزیده سال از سوی کتابخانه مونیخ شناخته شد. او همچنین یک بار جایزه یونیسف را هم دریافت کرده است." (1)
اندیشه عموزاده خلیلی
عموزاده خلیلی در گفت‌وگویی درباره نیاز ادبیات کودک و نوجوان به نگاه و پرداخت نو می‌گوید: فکر می کنم خانه تکانی به همان نسبتی که برای زندگی ضروری است، برای مطبوعات و ادبیات کشورمان نیز امری واجب و الزامی است؛ اگر خانه تکانی به معنای زدودن گردوغبار از داشته‌های فعلی و اندیشیدن به تغییر و تحول در فضای داخلی و چیدمان زندگی به وسیله افزودن یا به کنار گذاشتن اسباب و وسایلی باشد، بی‌تردید تمامی بخش‌ها و اجزای فعالیت‌های زندگی انسان از جمله مسایل فرهنگی نیازمند خانه‌تکانی است. چون اعتقاد دارم که ادبیات موجودی پویا و زنده است و موجود زنده نیز بی‌شک نیازمند غبارزدایی و فراهم کردن امکانات جدید برای زیست بهتر است، پس به خانه‌تکانی نیازمند است و بی‌تردید ادبیات و مطبوعات نیز به پاس زنده بودن و ضربان نبض شریان حیاتش، به طور حتم به خانه‌تکانی، غبارروبی، نوگرایی و تحول‌بخشی نیازمند است و در این میان احساس می‌کنم که ادبیات ما در تمامی حوزه‌های اندیشه‌ورزانه، خلاقانه و تولید محورش، امروز بیش از هر زمانی نیازمند خانه‌تکانی است.
خلیلی همچنین در پاسخ به این پرسش که او ایستایی را برای خودش چگونه معنا می‌کند، گفته: "برای من ایستایی معادل شکست است، به تعبیر دیگر ایستایی برای من برابر با نوعی فروپاشی درون است. به عنوان مثال وقتی که ماهنامه چلچراغ در سال 1389 برای 2 ماهی تعطیل شد، در آن زمان شرایطم به گونه‌ای بود که هیچ زمینه کاری دیگر برای ادامه فعالیت‌هایم وجود نداشت و خیلی خودمانی اینکه هیچ کار دیگری نداشتم که بتوانم آن را انجام دهم. به همین خاطر روزهای بسیار سختی را پشت سر گذاشتم... روزهای سختی که از آن نام بردم به این معنا نبود که چرا نمی‌توانم کار دیگری انجام دهم؛ بلکه رسیدن به همان ایستایی بود، چون آن توقف و توقیف بار دیگر به من نشان داد که چه میزان کار انجام نشده به خصوص در زمینه فعالیت‌های فرهنگی در حوزه کودک و نوجوان وجود دارد که شخصی از آنها سراغ نگرفته است. در حقیقت معنای ایستایی برای من کارهای فراوانی است که وجود دارد."(2)
تالیفات
عموزاده خلیلی در عرصه ادبیات کودک و نوجوان جزو پرکارترین‌ها به شمار می‌رود. از جمله تالیفات او عبارتند از: فریاد کوهستان، آن سوی صنوبرها، آن شب که بی‌بی مهمان ما بود، خدای روزهای بارانی، دوچرخه آقاجان، روزهای امتحان، سفر چشمه کوچک، سه ماه تعطیلی، هیزم، زرد مشکی، مجموعه 4 جلدی کلاغ‌های بلوار ساعت، اژدهای بدجنسی که چشم‌هایش آستیگمات بود (نبود!)، فرهنگ توصیفی شخصیت‌های داستانی نوجوان در 2 جلد و عطسه خیال (99 داستان 99 کلمه ای).
او در حوزه نظری هم آثاری داشته که عبارتند از: تألیف سه جلد کتاب در تئوری و نقد و تحلیل ادبیات داستانی (فرهنگ توصیفی شخصیت‌های داستانی نوجوان، فرهنگ توصیفی شخصیت‌های داستانی نوجوان (2 جلد)، کتاب کوچک داستان‌نویسی.
موفقیت‌ها
فریدون عموزاده خلیلی بیش از 16 کتاب مستقل و تعدادی کار مشترک گردآوری و منتشر کرده که برای او ده‌ها جایزه داخلی و خارجی، به ارمغان آورده است. برنده جایزه بهترین کتاب سال جمهوری اسلامی (1368) برای کتاب سفر به شهر سلیمان، برنده جایزه نویسنده برگزیده یونیسف (1378) به خاطر توجه ویژه به حقوق کودکان در کتاب‌ها، یکی از 20 نویسنده برگزیده 20 سال اول انقلاب در زمینه کودک و نوجوان (1378)، دریافت نشان (گواهینامه) درجه یک هنری در زمینه ادبیات داستانی - به خاطر یک عمر تلاش (1387)، برنده قلم بلورین در جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای کتاب "خدای روزهای بارانی"، برنده جایزه قلم زرین در نهمین جشنواره مطبوعات (1381)، سردبیر برگزیده نشریات کودکان و نوجوانان ایران برای حضور در کنفرانس بین‌المللی سردبیران نشریات کودک (ژاپن -1376)، سردبیر برگزیده نشریات کودک و نوجوان توسط شورای کتاب کودک، برگزیده فهرست کتابخانه بین‌المللی مونیخ (مجموعه کتاب "کلاغ‌های بلوار ساعت")، سردبیر برگزیده در جشنواره مطبوعات کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، جایزه لاک‌پشت نقره‌ای برای کتاب کوچک داستان‌نویسی.
پی‌نوشت:
1- به نقل از کتاب چهره‌های ادبیات کودک و نوجوان - منتشر شده در سال 1379
2- خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، گروه فرهنگی، 25 اسفندماه 1393
*س_برچسب‌ها_س*
