قرارداد واردات واگن؛ از امید تا توقف

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین قربانی - خطوط مترو تهران امروز با حدود 1100 واگن فعال مشغول به کار است و شامل 42 رام قدیمی DC و 126 رام جدید AC می‌شود. با این حال، 30 درصد از این واگن‌ها فرسوده بوده و تنها با 20 درصد ظرفیت فعالیت می‌کند. این موضوع اهمیت نوسازی ناوگان را بیش از پیش برجسته می‌کند. نبود واگن‌های کافی، زمان انتظار مسافران را افزایش داده و فشار بر شبکه حمل‌ونقل شهری را دوچندان کرده است.

در سال 1396، قراردادی برای تأمین 630 واگن مترو از چین به امضا رسید. این قرارداد بخشی از تکالیف دولت در برنامه ششم توسعه بود که تأمین 2000 واگن مترو برای 7 کلان‌شهر کشور، از جمله 1050 واگن برای تهران را شامل می‌شد. هدف از این قرارداد، کاهش فشار بر حمل‌ونقل شهری و بهبود خدمات‌رسانی به شهروندان بود. با این حال، اجرای این قرارداد به دلیل عدم پرداخت 15 درصد پیش‌پرداخت توسط دولت فعلا متوقف شد.

دولت باید مبلغ پیش‌پرداخت را برای فعال‌سازی قرارداد تأمین می‌کرد، اما به دلیل تحریم‌ها و مشکلات بازگشت منابع مالی، تنها بخشی از این مبلغ پرداخت شد. با این حال شهرداری از منابع خود حدود 10 درصد از پیش پرداخت را داد و تنها، 5 درصد از پیش‌پرداخت (حدود 40 میلیون یورو) همچنان پرداخت نشده و همین موضوع روند اجرای قرارداد را کند کرده است.

رضا شیخ‌طاهری، مدیرعامل شرکت واگن‌سازی تهران، اعلام کرده که قرارداد واردات 791 واگن با 55 درصد داخلی‌سازی در حال اجرا است. همچنین 113 واگن ملی نیز با 85 درصد داخلی‌سازی در دست تولید قرار دارد. به گفته وی، تأمین این واگن‌ها می‌تواند تحول بزرگی در ناوگان مترو ایجاد کند، اما نگرانی‌ها درباره تحقق تعهدات طرف چینی به دلیل تأخیر در پرداخت‌های مالی همچنان وجود دارد.

قرارداد 791 واگن در قالب همکاری با چین قراردادی پنج‌ساله است، در حالی که تولید 113 واگن ملی با برنامه‌ای سه‌ساله اجرا می‌شود. با این حال، تأمین مالی ناکافی و مشکلات اجرایی، روند پیشرفت این پروژه‌ها را کند کرده است.

تأثیر توسعه مترو بر حمل‌ونقل شهری

هر رام مترو که شامل 7 واگن است، در هر سفر می‌تواند 700 تا 1050 مسافر را جابه‌جا کند. این معادل جایگزینی 175 تا 263 خودرو است. با انجام 20 سرویس روزانه، هر رام می‌تواند 3500 تا 5200 خودرو را از خیابان‌ها حذف کند. همچنین، هر رام مترو می‌تواند روزانه 10500 تا 15600 لیتر بنزین صرفه‌جویی کند.

واردات 113 رام مترو باعث صرفه‌جویی روزانه 1.1 تا 1.7 میلیون لیتر بنزین می‌شود. این اقدام همچنین می‌تواند انتشار 5650 تُن دی‌اکسیدکربن را کاهش داده و سهم بزرگی در کاهش آلودگی هوای تهران داشته باشد.

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در اظهار نظری به نحوه اولویت‌بندی بودجه اشاره کرد و گفت: «سالانه 8 میلیارد دلار برای واردات قطعات خودرو هزینه می‌شود».

نکته جالب این است که اگر برای واردات قطعات خودرو 8 میلیارد دلار هزینه می‌شود چرا برای حمل‌ونقل عمومی که اولویت حیاتی است، 50 میلیون یورو تخصیص داده نمی‌شود. آیا این سیاست‌گذاری به معنای نادیده گرفتن نیاز‌های اصلی شهروندان نیست؟

همچنین اگر سالانه میلیارد‌ها دلار برای خودرو‌های بی‌کیفیت هزینه می‌شود، چرا بودجه‌ای کوچک برای توسعه مترو اختصاص نمی‌یابد؟ این تعلل نه تنها هزینه‌های مالی بیشتری برای کشور ایجاد می‌کند، بلکه آلودگی هوا و ترافیک شهری را نیز افزایش می‌دهد.

شروع واردات واگن‌های مترو و نوسازی ناوگان، نیازمند همکاری دولت در تأمین منابع مالی است. این پروژه نه تنها به کاهش آلودگی هوا و ترافیک کمک می‌کند، بلکه کیفیت زندگی شهری را نیز بهبود می‌بخشد. حال باید دید آیا دولت می‌تواند این مانع مالی را رفع کند یا توسعه مترو تهران همچنان در ایستگاه انتظار باقی خواهد ماند.