قصه پرنوسان گندم در ایران؛ یک محصول و چند جشن خودکفایی
به گزارش اکوایران، ایران برای اولین‌بار بعد از پیروزی انقلاب در سال 1383 و در دولت محمد خاتمی به خودکفایی در تولید گندم رسید به طوری که در بین سال‌های 1383 تا 1385 با تولید میانگین بیش از 10 میلیون و 500 هزار تن گندم، نخستین خودکفایی در تولید این محصول را تجربه کرد و خرید تضمینی گندم در این سال رکورد زد.
ایران در دولت احمدی‌نژاد در سال 1385 مجددا جشن خودکفایی گندم را برگزار کرد، اما این جشن چندان دوامی نداشت، بطوریکه طبق آمار در هر سال بعد از رسیدن به خودکفایی در تولید گندم یک میلیون تن از تولید محصول استراتژیک گندم کاسته شد و به واردات آن اضافه شد به گونه‌ای که در سال 1392 میزان واردات گندم به حدود هفت میلیون تن رسید.
بعد از وابستگی 7 میلیون تنی کشور به واردات گندم، دولت یازدهم در آذرماه 1395 بار دیگر جشن خودکفایی گندم را برگزار کرد. در این سال 14 میلیون و 300 هزار تن گندم در کشور برداشت شد که بیش از 11 میلیون تن آن توسط شرکت‌های غله و خدمات بازرگانی و تعاون روستایی خریداری شد.
خودکفایی در تولید گندم که بدون توجه به رعایت مسائل راهبردی برای رسیدن به کشاورزی پایدار جشن گرفته شد، مجددا در مسیر واردات قرار گرفت تا جایی که تنها بعد از گذشت 5 سال از برگزاری سومین جشن خودکفایی، 9 میلیون تن گندم در سال 1400 وارد کشور شد. فعالان این بخش معتقدند واردات بی سابقه گندم به کشور دلایل متعددی داشته است که یکی از مهم‌ترین آنها واقعی نبودن قیمت گندم و عدم تعیین نرخ مناسب برای خرید تضمینی گندم بود. علاوه بر این عدم اتخاذ سیاست‌های حمایتی مناسب از کشاورزان، خشکسالی و کاهش بارندگی، عدم پرداخت بموقع مطالبات از سوی دولت موجب شد تا کشاورزان از فروش محصول به دولت استقبال نکنند و به جای دولت گندم خود را به دلالان بفرشند. در نتیجه میزان خرید گندم کاهش محسوس پیدا کرد و افزایش واردات گندم از سوی ایران با رکورد بالای قیمت‌ها در بازار جهانی مصادف شد.
فاصله یک قدمی تا خودکفایی مجدد
با توجه به روندی که در این سال ها طی شده می‌توان گفت داستان خودکفایی گندم به یک داستان تکراری بدل شده، بطوریکه در سال‌هایی که بارندگی در کشور در سطح قابل قبول دارد، خبر خودکفایی به گوش می‌رسد، اما نبود تدبیر برای حفظ این شرایط موجب می‌شود این روند دوام نداشته باشد، بطوریکه در حال حاضر و بعد از 7 سال متولیان این بخش خبر از رسیدن به یک قدمی خودکفایی گندم خبر می‌دهند.
این وزارتخانه سال رسیدن به خودکفایی را هم پیش‌بینی کرده است، بطوریکه محمدعلی نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی اخیرا همچون سردمداران قبلی این وزارتخانه از تحقق خودکفایی گندم در سال آتی خبر داد. شاید او به تصور رشد تولید گندم به دلیل شرایط آب و هوایی تصور کرده این روند در سال آتی هم ادامه دارد و برای همین وعده خودکفایی گندم در 1403 داده است.
وضعیت خرید گندم در سال جاری زراعی
براساس آخرین داده‌های اعلام شده از سوی معاون وزیر جهاد کشاورزی خرید تضمینی گندم تاکنون از 9 میلیون و 700 هزار تن عبور کرده و یک گام کوچک تا خودکفایی گندم فاصله داریم.
سید مجتبی خیام نکویی، در دومین رویداد فناوری‌های نوین کشاورزی با بیان اینکه خرید تضمینی گندم امسال از 9.7 میلیون تن عبور کرده است اعلام کرد این میزان خرید نسبت به سال گذشته 2.5 میلیون تن افزایش دارد.
براساس داده‌های اعلام شده از سوی این وزارتخانه حدود 1.5 میلیون تن نیاز بخش صنعت است که در مجموع با 13.5 میلیون تن تولید گندم، ایران به خودکفایی کامل می‌رسد.