قصه پیرغلامی که 70 سال نقاره زد / ناگفته‌های قوام شکوهی از قیام گوهرشاد
کتاب «نقاره‌چی» تأکید می‌کند که حرم رضوی در کنار بُعد معنوی، ناگفته‌های بسیاری از تاریخ دارد که خواندن درباره آنها، از لوازم ضروری زندگی نوجوان امروز است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ادبیات رضوی - اعم از داستان و شعر - طی دهه‌های گذشته رونق چشمگیری در میان شاخه‌های مختلف ادبیات آیینی داشته است. هر ساله، تعداد قابل توجهی از پدیدآورندگان تلاش دارند تا با بهره بردن از فضای معنوی حرم رضوی و شکوه سیرت علی ابن موسی الرضا (ع)، به بیان شمه‌ای از سیره و دوارن زندگی ایشان بپردازند.
این افزایش کمی اما لزوماً با افزایش کیفی همیشه همراه نبوده است. استفاده از مضامین و فضای تکراری در میان آثاری که در این حوزه خلق می‌شود، کم نیست. هرچند نویسندگان متعددی تلاش کرده‌اند تا ارادت خود را به ساحت مقدس امام هشتم (ع) نشان دهند، اما لزوماً این قصد همیشه همراه با خلاقیت نبوده است.
کتاب «نقاره‌چی»، نوشته نوید ظریف کریمی، از جمله آثار خوشخوان در حوزه ادبیات رضوی است که برای گروه سنی نوجوان نوشته و از سوی نشر ستاره‌ها در دسترس عموم قرار گرفته است. تاریخ، رشته وصل آثاری است که ظریف کریمی در سال‌های گذشته به آنها پرداخته است؛ از «گروگان‌گرفتگی» گرفته تا «نذر دوم» و دیگر آثار. او که به نظر می‌رسد شروع به وادی نوشتن را با کار در حوزه تاریخ شفاهی آغاز کرده، رفته‌رفته تلاش کرده تا برای جذابیت و خوانش اثر، تاریخ را در بستر داستان روایت کند؛ امری که در «نقاره‌چی» شاهدش هستیم.
متهمان به بی‌دینی که مفسر قرآن شدند«نقاره‌چی» داستان زندگی زنده‌یاد احمد قوام شکوهی است؛ پیرغلام حرم رضوی که 70 سال، بدون یک روز غیبت، افتخار خدمت در حرم رضوی را داشت. خاندان قوام شکوهی از گذشته مفتخر به خدمت در بخش نقاره‌خانه حرم را داشتند. این لباس خدمت، از پدر به پسر و از پسر به فرزند رسید.
سنت نقاره زدن از سنت‌های قدیمی در ایران است که در شهرهای مختلف رایج بوده است که در زمان‌های مختلف از جمله ورود سپاه، اعلام جنگ و... نواخته می‌شد. نقاره در فارسی به نوعی ساز کوبی متشکل از دو طبل کوچک متصل به هم اطلاق می‌شود که توسط نقاره‌چی و به وسیله دو چوب که بر طبل نواخته می‌شود، به صدا درمی‌آید.
اینکه از چه زمانی و توسط چه کسی سنت نقاره‌زنی در حرم رضوی باب شد، معلوم و مشخص نیست. اما گفته می‌شود، حرم رضوی تنها حرم ائمه اطهار (ع) است که در آن از نقاره و کرنا به عنوان آلات موسیقی استفاده می‌شود.
نواختن نقاره که در زمان‌های خاصی مانند پیش از طلوع خورشید، شفا گرفتن بیمار و... نواخته می‌شود، نشانه‌ای است از شکوه حرم رضوی و ادای احترام به صاحب این حرم. این آیین (احتمالاً از قرن نهم تا امروز) هر روز، بی‌وقفه در حرم مطهر برپا می‌شود و تنها در برهه‌ای از حکومت رضا شاه، تعطیل شد.
ظریف کریمی با استفاده از ظرفیت این آیین، به سراغ یکی از پیشکسوتان نقاره‌خانه حرم رفته که علاوه بر خاطرات درباره این آیین، ناگفته‌های نابی درباره وقایع سیاسی اجتماعی مربوط به حرم مانند قیام گوهرشاد داشت و از شاهدان عینی این ماجرا به شمار می‌رفت.
واقعه مسجد گوهرشاد تجمع اعتراضی مردم مشهد در مسجد گوهرشاد علیه قانون تغییر لباس بود که توسط نیروهای دولتی سرکوب شد. این واقعه در تیرماه سال 1314 شمسی، در زمان حکومت پهلوی اول رخ داد. علت اصلی این تحصن، اعتراض به اجباری شدن کلاه شاپو و سیاست‌های تغییر لباس و حجاب بود. همچنین، حصر آیت‌الله سید حسین قمی که از مخالفان این سیاست‌ها بود، موجب افزایش اعتراضات شد. در این تجمع، محمدتقی بهلول سخنرانی کرد و در همین حین، بین مردم و نیروهای دولتی درگیری رخ داد. این تحصن به‌شدت سرکوب شد و گفته می‌شود که بیش از هزار و 600 نفر کشته و تعدادی نیز در این اعتراض، زخمی شده‌اند.
کتاب، داستان چند نوجوان را روایت می‌کند که با شرط‌بندی که انجام داده‌اند، تصمیم می‌گیرند از مناره بالا رفته و نقاره بنوازند، این تصمیم آغاز وقوع حوادث مختلف است. نویسنده در هر فصل، چالش‌ها و احساسات آنها را به تصویر می‌کشد و نقبی به حوادث تاریخی می‌زند.
پایه کار ظریف کریمی در این اثر، خاطراتی است که از مرحوم قوام شکوهی توسط آستان قدس رضوی ثبت و ضبط شده است. نویسنده تلاش دارد مخاطب نوجوان خود را به این موضوع سوق دهد که حرم رضوی در کنار بُعد معنوی آن، ناگفته‌های بسیاری از تاریخ دارد که شنیدن و خواندن درباره آنها، یکی از لوازم ضروری زندگی نوجوان امروز است؛ به ویژه آنکه مخاطب امروز نیز در موقعیتی مشابه با موقعیت‌های تاریخی داستان با تهدیدهای خارجی به کشور روبروست.
نشر ستاره‌ها کتاب «نقاره‌چی» را در 240 صفحه در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است.
