مشکل سینمای مستند ما نبود جایگاهی در میان عوام جامعه است
تهران - ایرنا - داور بخش «شهید آوینی» جشنواره سینماحقیقت با تاکید بر اینکه باید به تراش تمام پیکره‌های سینمای مستند توجه کنیم، گفت: مشکل سینمای مستند ما نبود جایگاهی در میان عوام جامعه است.
به گزارش خبرنگار سینمایی ایرنا، عبدالستار کاکایی مستندساز و شاعری است که امسال و در پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینمای مستند سینماحقیقت به‌عنوان داور بخش شهید آوینی انتخاب شده است. نام او همچنین در دوره‌های پنجم و نهم این رویداد برای داوری بخش‌های نیمه بلند و شهید آوینی دیده می‌شود.
کاکایی از سویی دیگر به‌عنوان کارگردان در مستندهای موسیو آرسن، لبخندهای لاغر، اینجا صدای یک نفر می‌آید، سرزمین پدری و... شناخته می‌شود. هم‌زمان با برگزاری پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت به سراغ عبدالستار کاکایی داور این رویداد رفته‌ایم تا در این باره با او به گفت‌وگو بنشینیم که در ادامه آن را می‌خوانید.
برگزاری پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» را تا به امروز چگونه دیدید؟
این دوره دوره جشنواره «سینماحقیقت»، 2 سال و نیم پس از شیوع ویروس کرونا در کشور برگزار می‌شود و این ویروس کم کم نقش خود را در جوامع کم‌رنگ‌تر می‌کند. اینکه نفس مردم به جشنواره‌ها می‌خورد جای شکرگذاری دارد؛ همه ما فیلمسازان دوست داریم که فیلم‌مان را همراه با مخاطبان در سینما ببینیم و شاهد واکنش آن‌ها باشیم. این روزها نزدیک به 80 درصد جامعه، واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند پس امیدواریم که سال‌های بعد شاهد جشنواره‌های پرشورتری باشیم.
درباره فیلم‌های حاضر در این دوره از جشنواره «سینماحقیقت» نظرتان چیست؟
بخشی از فیلم‌هایی که من در جشنواره دیدم چندان چنگی به دل نمی‌زد که البته طبیعی‌ست؛ معمولا از میان فیلم‌هایی که برای حضور در جشنواره انتخاب می‌شوند، تنها شاهد چند فیلم خوب به‌صورت محدود خواهیم بود. در بخش بین‌الملل نیز چندیدن فیلم را دیدم که بد نبودند. شاید من به دلیل حضورم در جشنواره‌های مختلف برای دیدن فیلم‌ها سختگیر شده‌ام و ذائقه‌ام درحال قیاس فیلم‌ها با آثار جشنواره‌های پیشین است.
فکر می‌کنید اشکال کار فیلمسازان این دوره چیست؟ آن‌ها با دوره‌های پیشین خود چه تفاوتی دارند؟
باید از هر نسلی توقع کافی داشته باشیم؛ نسل ما و نسل پیشین ما عمیق‌تر فکر می‌کردند و کارهای‌شان رنگ و لعاب سنگین‌تری داشتند در نتیجه فیلم‌های خوبی را شاهد بودیم. این نسل نیز باتوجه به بمباران فضای سیاسی، مجازی، مشکلات اجتماعی و.. نگاه خاص خود را دارند و به پای مسائل اجتماعی می‌پیچد. مشکل فیلمسازان دوره کنونی این است که تنها حرف‌شان را بیان می‌کنند و به سراغ ریشه‌یابی موضوع نمی‌روند.
به نظر شما جشنواره «سینماحقیقت» چقدر توانسته است بر فیلمسازان مستند تاثیر بگذارد؟
قاعدتا هدف جشنواره‌ها از برگزاری، دیدن فیلم‌ها توسط مخاطبان و کارگردان‌های مستند است تا تاثیری بر آن‌ها بگذارند مثلا چندین سال پیش فیلمی را در جشنواره فیلم فجر دیدم که همچنان در ذهم وجود دارد و تاثیر خود را بر من گذاشته است. اگر فیلم‌های جشنواره‌ها، روح، فکر و روان مخاطب را به چالش بکشند، تماشاگر از آن‌ها متاثر می‌شود و هرچقدر که سطح این کارها قوی‌تر باشد، فیلمسازان را بیشتر به چالش می‌کشد، حسن جشنواره نیز به همین موضوع است.
مشکل اصلی سینمای مستند ما در کجاست؟ چگونه می‌توان به آن کمک کرد؟
مشکل اصلی سینمای مستند ما نداشتن جایگاهی در میان عوام جامعه است؛ متاسفانه 80 درصد جامعه عوام ما سریال‌پسند و بیننده تلویزیون هستند که با ورود شبکه‌های نمایش خانگی به آن سمت هم رفته‌اند که سریال‌های فاخر و عمیقی هم تولید نمی‌کنند. سینمای مستند تا به فضای اکران پلتفرم‌ها، شبکه‌های پخش فیلم و سینماها نرود، صرفا اتفاقی ویترینی و جشنواره‌ای‌ست که دیده نمی‌شوند. ذائقه جوامع دیگر مستندپسند است و بهترین فیلم‌های مستند را تولید می‌کنند آن هم نه مستندی با بودجه کم بلکه به این حوزه از سینما اهمیت خاصی می‌دهند و شرکت‌های بزرگ بر آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. تنها جایی که فعلا در جامعه اقتصادی ما می‌تواند به سینمای مستند کمک کند، بخش دولتی و شرکت‌های خصوصی بزرگ است. البته که دولت نیز درحال حاضر در وضعیت اقتصادی خوبی به سر نمی‌برد.
و در پایان چه صحبتی می‌توانید با فیلمسازان جوان داشته باشید که در کارشان بهتر ظاهر شوند؟
مستندهایی که این روزها ساخته می‌شوند مشکلاتی دارند؛ مثلا فیلمساز نمی‌داند وقتی پیکره‌ای را می‌تراشد باید به تراش تمام اجزای آن توجه کند نه اینکه صورتی زیبا داشته باشیم و بدنی بدترکیب را شاهد باشیم. باید به خوبی به بخش‌های صدا، موسیقی، متن، فیلمبرداری، افکت و به‌طور کلی فن در مستند توجه و پس از به پایان رساندن آن، درام را اضافه کنیم؛ درام یعنی بلد باشیم چگونه با احساسات مخاطب بازی کنیم و آن را به فکر واداریم که تا سال‌ها به آن فکر کند. در حال حاضر فیلمسازان از نظر تکنولوژی و تکنیک مشکلی ندارند و تنها توجه آن‌ها باید به تاثیر و درام فیلم باشد. نباید عجول باشیم و تنها به پایان کار فکر کنیم، بلکه باید سال‌ها برای مستند وقت گذاشت تا تاثیر خود را بگذارد و در دل مخاطب جا بگیرد.
عبدالستار کاکایی متولد 1344، لیسانس کارگردانی سینما و فوق لیسانس پژوهش هنر دارد و نگارش و تهیه کنندگی و کارگردانی بیش از صد فیلم را برعهده داشته است.
*س_برچسب‌ها_س*