معرفی ابزار بانکی جذب نقدینگی

خبر مهم بانک مرکزی

علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی از تصویب ضوابط انتشار اوراق گواهی سپرده عام توسط بانک ها در شورای عالی بورس خبر داد. صالح آبادی در نشست دوره ای که با مدیران عامل شبکه بانکی کشور داشت، این موضوع را بیان کرد که ضوابط مربوط به عرضه اولیه و معاملات ثانویه گواهی سپرده عام با هماهنگی بانک مرکزی به تصویب شورای عالی بورس رسیده است. به گفته صالح آبادی، این ابزار، امکان مناسبی برای تجهیز منابع در اختیار بانک ها می گذارد و امکان انتشار و معامله آن در بازار سرمایه وجود خواهد داشت. انتشار این خبر توسط رئیس بانک مرکزی می تواند نشانه ادامه روند کمبود منابع بانک ها باشد. در واقع به نظر می رسد که سیاستگذار پولی بانک مرکزی می خواهد با انتشار این اوراق گواهی سپرده، دست بانک ها برای تامین منابع را بازتر کند؛ چراکه سقف نرخ سودی که از طرف بانک مرکزی برای سپرده‌های بانکی اعلام شده نتوانسته جذابیتی برای سپرده گذاران ایجاد کند و به همین دلیل جذب منابع برای بانک ها دشوارتر شده است.

از طرفی به‌دلیل وجود تورم بالا در اقتصاد کشور، سپرده گذاران ترجیح می دهند که در بازارهایی با نرخ بازدهی بالاتر سرمایه گذاری کنند. ازآنجاکه این اوراق گواهی سپرده سود ثابت و تضمینی دارند، ریسک‌هایی که در سایر بازارها وجود دارد برای این اوراق مطرح نیست و از این نظر سپرده گذاری در این بازار برای افرادی که اهل ریسک نیستند، منطقی تر به نظر می رسد؛ مخصوصا اینکه نرخ سود این اوراق از نرخ سود سپرده‌های عادی بانک ها بالاتر است. بنابراین می تواند جذابیت بیشتری برای سپرده گذاران ایجاد کند و ازطرفی بانک ها نیز می توانند منابع بیشتری جذب کنند.

ابزار پولی انعطاف پذیر

گواهی سپرده نوعی ورقه بهادار است که به شخص دارنده آن این امکان را می دهد تا سود سپرده خود را دریافت کند. گواهی سپرده دارای نرخ سود ثابت و سررسید مشخص بوده و با عناوین مختلف منتشر می شود. گواهی های سپرده معمولا توسط بانک ها منتشر و توزیع می شود و بانک ها اصل سپرده و سود های پرداختی را تضمین می کنند. مدت زمان این گواهی‌های سپرده معمولا از یک تا پنج سال هستند و سود پرداختی به دارندگان سپرده‌ها به‌صورت دوره‌های ماهانه یا سه ماه یک‌بار از طریق کوپن های گواهی‌های سپرده پرداخت می شود. گواهی‌های سپرده یکی از جدیدترین و درعین حال مهم‌ترین ابزارهای بازار پول به‌شمار می روند. استفاده از این گواهی‌ها از اوایل دهه1960 میلادی رواج یافت و به‌دلیل انعطاف پذیری، تنوع و بازار ثانویه سازمان‌یافته، به سرعت گسترش پیدا کرد؛ به‌طوری‌که امروزه این اوراق گواهی سپرده از مهم‌ترین منابع تامین مالی بانک ها و همچنین از اجزای مهم پرتفوی سرمایه گذاران به شمار می روند.

در یک تقسیم بندی کلی گواهی‌های سپرده به دو نوع قابل انتقال و غیر قابل انتقال تقسیم می شوند. دارندگان گواهی سپرده قابل معامله یا قابل انتقال می توانند آن را قبل از تاریخ سررسید در بازار ثانویه بفروشند و از این نظر این گواهی‌ها از قدرت نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند؛ چراکه دارندگان اوراق درصورت نیاز به پول نقد می توانند آن را در بازار ثانویه بفروشند. در مقابل اوراق گواهی غیرقابل انتقال یا غیرقابل مبادله، قابلیت فروش مجدد ندارند و دارندگان آن درصورت نیاز به وجه نقد تنها با مراجعه به موسسه سپرده‌پذیر و پرداخت جریمه درنظر گرفته‌شده، می تواند سپرده خود را از موسسه خارج کند. خرید اوراق گواهی سپرده برای همه مشتریان حقیقی و حقوقی امکان پذیر است.

اوراق؛ وسیله اعمال سیاست

در هر اقتصاد برای گسترش بازارهای مالی و رشد تولید و بالابردن رفاه عمومی، استفاده از اوراق یکی از ابزارهای مناسب برای اجرای سیاست های پولی و مالی است. بنابراین فروش اوراق مشارکت دولت و فروش گواهی‌های عام و خاص توسط بانک ها برای جمع آوری وجوه سرگردان و آزاد نزد مردم و شرکت‌ها و حتی موسسات مالی انجام می شود. دولت و بانک ها با جمع آوری وجوه به تجهیز منابع برای تامین مالی طرح‌های زیربنایی و پروژه‌ها و طرح‌های اقتصادی می پردازند و همین کار باعث بازگشت و تزریق مجدد پول به جامعه در قالب تسهیلات و اعتبارات می شود. ازطرفی فروش اوراق مشارکت متعلق به بانک مرکزی توسط بانک ها به مردم و شرکت‌ها و حتی بانک ها باعث انتقال منابع به بانک مرکزی شده و باعث کاهش قدرت خرید مردم می شود. این‌گونه بانک مرکزی می تواند به اعمال سیاست های پولی و مالی و هدایت و کنترل نقدینگی در سطح جامعه اقدام کند.

همچنین می تواند به سادگی جریان های پولی جامعه را هدایت و موج های حاصله را مهار کند. اگر دولت اوراقی صادر کند و ازطریق بانک ها به مردم بفروشد، تاثیری در دارایی های بانک مرکزی و پایه پولی و در نتیجه عرضه پول نخواهد داشت؛ ولی در صورت خرید اوراق مشارکت از مردم و بانک ها توسط بانک مرکزی و به عبارتی جمع‌آوری اوراق صادرشده، از یک طرف به دارایی های خود و منابع پایه پولی و ازطرف دیگر به مصارف پایه پولی می افزاید و با تحویل پول در مقابل، هم پایه پولی و هم عرضه پولی را افزایش می دهد. در مقابل هنگامی که بانک مرکزی در بازار اوراق مشارکت می فروشد مقدار پایه پولی کاهش و حجم نقدینگی به میزان بیشتری کاهش می یابد؛ چون با فروش اوراق توسط بانک مرکزی از دارایی های بانک مرکزی کاسته می شود که به معنی کاهش پایه پولی است و در واقع چون پول توسط بانک مرکزی جمع آوری یا از جریان خارج می شود، پس حجم پول در جامعه هم کاسته می‌شود و به همین ترتیب حجم نقدینگی کاهش می یابد.

تفاوت سپرده بانکی با اوراق گواهی سپرده

خرید این اوراق مانند سرمایه گذاری است. به همین دلیل می توان آنها را در دسته حساب های پس انداز قرار داد. نرخ سود اوراق گواهی سپرده از سپرده‌های بانکی بیشتر است. بنابراین بازدهی در بازار اوراق گواهی بیشتر خواهد بود. همچنین نرخ شکست اوراق گواهی سپرده بالاتر از سپرده‌های بانکی است. به این معنی که اگر سپرده گذار بخواهد زودتر از موعد مقرر سررسید پول خود را برداشت کند، درصد سود سپرده کمتر خواهد شد. این کاهش سود در سپرده‌های بانکی کمتر است. یکی دیگر از ویژگی های این اوراق گواهی سپرده این است که از آن می توان به‌عنوان وثیقه برای گرفتن وام استفاده کرد. ازآنجاکه این اوراق قابلیت نقدشوندگی بالایی دارند، بانک ها از این اوراق استقبال می کنند؛ چراکه نقدشوندگی بالا این اوراق را از ضامن های اشخاص معتبرتر می کند.