منافع سپرده‌گذاران و سهامداران صیانت خواهد شد
مدیرکل نظارت بانکی بانک مرکزی یکی از مهمترین مسئولیت‌های بانک مرکزی به موجب قانون نظارت بر بانک‌ها و حصول اطمینان از ثبات و سلامت سیستم بانکی کشور و صیانت از منافع سپرده‌گذاران برشمرد.
مدیرکل نظارت بانکی بانک مرکزی یکی از مهمترین مسئولیت‌های بانک مرکزی به موجب قانون نظارت بر بانک‌ها و حصول اطمینان از ثبات و سلامت سیستم بانکی کشور و صیانت از منافع سپرده‌گذاران برشمرد.
به گزارش خبرگزاری مهر، حمیدرضا غنی آبادی، مدیرکل نظارت بانکی بانک مرکزی یکی از مهمترین مسئولیت‌های بانک مرکزی به موجب قانون نظارت بر بانک‌ها و حصول اطمینان از ثبات و سلامت سیستم بانکی کشور و صیانت از منافع سپرده‌گذاران برشمرد و گفت: در اجرای این تکلیف قانونی، بانک مرکزی و حوزه نظارت وظیفه نظارت بر بانک‌های کشور را برعهده دارد تا دچار ناترازی نشده و منافع سپرده گذاران به خطر نیفتد، زیرا بانک هویت و موجودیتی است که عمده منابع در اختیار آن منابع عموم جامعه یا همان سپرده گذاران است در حالی که این سپرده گذاران نقش چندانی در اداره امور بانک ندارند. از این رو بانک مرکزی ناگزیر است نظارت دقیق بر عملکرد بانک‌ها داشته باشد تا منافع سپرده گذاران در مخاطره قرار نگیرد.
وی وظیفه بانک را واسطه گری وجوه دانست و گفت: به عبارتی بانک منابع پولی را از سپرده گذاران جمع آوری کرده و به موجب قانون به متقاضیان و طرح‌های اقتصادی تخصیص می‌دهد. سپس با بازگشت منابع، آنها را مجدداً در قالب تسهیلات به تسهیلات گیرندگان جدید پرداخت می‌کند و این چرخه باید ادامه داشته باشد. اگر در چرخه واسطه گری وجوه خللی اتفاق افتد و وجوه به بانک بازنگردد، بانک حتماً دچار ناترازی شده و مشکلات بسیاری را در سیستم بانکی و شاخص‌های کلان اقتصادی کشور و آثار سوئی از جمله تورم و رشد نقدینگی ایجاد خواهد کرد. به همین جهت اصلاح نظام بانکی و تعیین تکلیف بانک‌های ناتراز یکی از محورهای اصلی در برنامه‌های بانک مرکزی و هم جزو وظایف قانونی این نهاد است.
این مسئول دولتی بانک‌های ناتراز را بانک‌هایی برشمرد که درآمدهایی کمتر از هزینه‌ها دارند و تصریح کرد: هنگامی که درآمد بانک از اعطای تسهیلات و کارمزد خدمات بانکی کمتر از هزینه‌ها شامل پرداخت سود سپرده گذاران است، این بانک دچار ناترازی می‌شود. هنگامی که این ناترازی رخ می‌دهد، بانک به منابع بانک مرکزی در قالب اضافه برداشت متکی می‌شود و این وضعیت آثار پولی بسیار نامطلوبی را بر نظام اقتصادی کشور خواهد گذاشت.
بانک آینده سردمدار بانک‌های ناتراز بود
بر این اساس مدیرکل نظارت بانک مرکزی یکی از مهمترین و اولویت‌های اصلی بانک مرکزی در بخش اصلاح نظام بانکی و تعیین تکلیف بانک‌های ناتراز را بحث بانک آینده برشمرد و گفت: این بانک به دلیل ناترازی مزمن، وضعیت بحرانی ای داشته و تلاش‌های زیادی برای اصلاح آن انجام شد تا شاخص‌های نقدینگی و سرمایه‌ای ان به حالت متعارف بازگردد. اما متاسفانه این بانک از همان بدو تاسیس منابعی که از سپرده گذارا جذب کرده بود، فقط به یک گروه خاص مرتبط و پروژه‌هایی که به خود بانک و سهامدار اصلی تخصیص داده بود و لذا بازگشت منابعی اتفاق نیفتاد. در عین حال پرداخت سود سپرده‌های بانک به سپرده گذاران همواره بایستی ماهانه اتفاق می‌افتاد. وقتی که برگشت منابعی انجام نمی‌شد بانک مجبور به جذب سپرده جدید برای پرداخت سود سپرده‌های سپرده گذاران قدیم که اصطلاحاً بازی پانزی گفته می‌شود انجام می‌داد و برای جذب سپرده جدید ناچار به جذب سپرده با نرخ سودهای بالا بود. این عوامل باعث می‌شد که همواره طی سالیان اخیر بانک آینده نرخ سود سپرده بالاتر از نرخ سود متعارف و قانونی و ابلاغی توسط بانک مرکزی ارائه کند و در نتیجه این بانک یک رقابت مخربی در سطح شبکه بانکی ایجاد کرده بود که بانک‌های دیگر هم ناگزیر بودن برای حفظ سپرده‌ها، نرخ‌های سود بالا با نقض و تخطی از مقررات بانک مرکزی ارائه کنند.
وی تصریح کرد: با تشدید نظارت بانک مرکزی طی سنوات اخیر، و عدم توانایی بانک آینده در جذب سپرده با نرخ سودهای خیلی فراتر از نرخ متعارف، این بانک به منابع بانک مرکزی در قالب اضافه برداشت متکی شد.
غنی آبادی گفت: بعد از عزل مدیران قبلی بانک آینده توسط حاکمیت و مقام ناظر و انتصاب مدیران جدید از اواخر سال نود و هشت فرایند اصلاحی آغاز شد. بانک آینده نرخ دهی بی پروای نامتعارفی که تا هفت واحد درصد بالاتر از نرخ سود میانگین شبکه بانکی بود پرداخت می‌کرد متوقف شد و در نتیجه رشد جذب سپرده آن نیز محدود شد. از این تاریخ به بعد اضافه برداشت از بانک مرکزی که قبلاً هم وجود داشت تشدید شد.
بانکی که از ابتدا خارج از عرف بانکی فعالیت می‌کرد
مدیرکل نظارت بانکی تاکید کرد: بانک آینده از همان ابتدای تشکیل در سال هزار سیصد و نود و سه، همواره با اضافه برداشت و اتکا به منابع بانک مرکزی ادامه حیات داده است و گاهاً در برخی از سال‌ها به واسطه جذب سپرده با نرخ‌های نامتعارف وضعیت بانک را مدیریت می‌کرد و همواره با کسری منابع مواجه بوده است، چون بیشتر از آنچه که سپرده جذب می‌کرد، منابع را تخصیص می‌داد. بیش از نود درصد منابع بانک آینده به اشخاص مرتبط و پروژه‌های تحت مدیریت خود بانک تخصیص یافته که این پروژه‌ها برگشت منابع و بازپرداخت تسهیلات نداشته اند و لذا تقریباً تمامی تسهیلات و منابع پروژه‌ها، تسهیلات غیرجاری و مشکوک الوصول تبدیل شده است. پروژه ایران مال، پروژه‌ی مشهد مال، هتل روتانا و فرمانیه مال مهمترین پروژه‌هایی است که بانک آینده تامین مالی کرده است و منابع را در اختیار ان پروژه‌ها قرار داده است. غنی آبادی گفت: هنگامی که بیش از نود درصد منابع بانک آینده در اختیار پروژه‌های تحت مدیریت خود بانک قرار می‌گیرد که منابع زیادی رو هم نیاز داشته اند و برای تامین مالی و تکمیل شدن همه آنها که نیمه تمام و تکمیل نشده هستند و درتوانایی جذب سپرده، همان سرعت قبل را ندارند، به منابع بانک مرکزی متکی شدند.
500 همت اضافه برداشت از منابع بانک مرکزی
مدیرکل نظارت بانک مرکزی با اشاره به اضافه برداشت حدود سیصد و سیزده هزار میلیارد تومان بانک آینده از منابع بانک مرکزی گفت: این مبلغ با وجه التزامی که به ان افزوده می‌شود به حدود پانصد هزار میلیارد تومان رسیده بود. در واقع بدهی بانک آینده به بانک مرکزی حدود پانصد هزار میلیارد تومان است که این رقم قطعاً آثار تورمی قابل توجهی را دارد و اگر این روند ادامه پیدا می‌کرد بدون شک تبعات بیش‌تری حواهد داشت.
غنی آباد با اشاره به تکلیف قانونی بانک مرکزی برای برخورد با بانک‌های ناتراز گفت: هنگامی که این بانک قابل اصلاح نیست بانک مرکزی بر اساس ماده سی و سه قانون بانک مرکزی برنامه گزیر را اجرایی می‌کند. بر اساس ماده سی و سه این قانون اگر رئیس کل بانک مرکزی به این نتیجه برسد که شاخص‌های سرمایه و نقدینگی یک بانک قابل اصلاح نیست باید پیشنهاد گزیر این بانک را به هیئت عالی بانک مرکزی ارائه کند که بر همین مبنا اقدام شد و پیشنهاد گزیر رئیس کل بانک مرکزی در خصوص بانک آینده به تصویب هیئت عالی رسید و فرآیند گزیر بانک آینده آغاز شد. بانک ملی ایران، بانک عامل در اجرای فرآیند گزیر مدیرکل نظارت بانک مرکزی در خصوص مراحل اجرای فرایند گزیر گفت: بانک ملی ایران به عنوان بانک عامل این فرآیند گزیر انتخاب شده است. در فرایند گزیر و پیشبرد آن سپرده گذاران بانک آینده کارکنان و سهامداران غیر وابسته بانک و پایداری سیستم ارائه خدمت در بانک آینده از مهمترین دغدغه‌های بانک مرکزی است. در این فرایند تمام سپرده‌های سپرده گذاران بانک آینده با همان شرایط قراردادی به بانک ملی ایران منتقل می‌شود و لذا سپرده گذاران هیچ نگرانی از این بابت نباید داشته باشند و هیچگونه محدودیتی در این رابطه وجود ندارد و کارت‌های بانکی، اینترنت بانک، موبایل بانک و حتی واریز و برداشت مشتریان بانک آینده به سهولت و مثل گذشته قابل انجام است. وی در خصوص وضعیت کارکنان این بانک نیز گفت: با مجوز لازم اخذ شده تمامی کارکنان بانک اینده نیز به بانک ملی ایران که یک بانک دولتی معتبر منتقل می‌شوند و کارمندان و کارکنان خدوم بانک آینده نگرانی از این بابت نخواهند داشت و حتماً در این زمینه تدابیر و پیش بینی‌های لازم دیده شده است تا هیچ گونه خللی به مسئولیت‌های فعلی وارد نشود. غنی آبادی در خصوص وضعیت سپرده گذاران و سهامداران نیز گفت: بر اساس تدابیر انجام شده، سپرده گذاران که در بانک آینده سپرده گذاری کرده اند، تا زمان انقضای قرارداد سپرده ایشان شرایط قرارداد همچنان معتبر است و اصل و سود سپرده منطبق با قرارداد فیمابین مشتری و بانک اینده تا زمان پایان قرارداد پابرجاست. در مورد سهامدارانی که وابسته نیستند، هم می‌توانند با بالاترین قیمت یک سال گذشته پول سهام خود را تسویه کنند و هم می‌توانند در قالب سازوکارهای قانون تجارت صبر کنند و حقوق و منافعشان صیانت خواهد شد و در صورتی که دارایی‌ها بانک از بدهی‌های بانک فزونی داشته باشد از منافع آن بهره مند شوند.
550 هزار میلیارد تومان زیان انباشته بانک آینده
مدیرکل نظارت بانکی اعلام کرد: تقریباً 550 هزار میلیارد تومان زیان انباشته بانک آینده است در حالیکه سرمایه ثبتی بانک آینده فقط 1,600 میلیارد تومان است. این فاصله فاحش و زیادی که بین سرمایه و زیان انباشته بانک وجود دارد بانک مرکزی را ناگزیر کرد که این بانک قابل اصلاح نیست و باید حتماً در فرآیند گزیر قرار گیرد. این مقام مسئول افزود: بانک آینده در شاخص‌های نقدینگی و کلیه شاخص‌های نظارتی و عملکردی وضعیت بحرانی داشت و این وضعیت بحرانی این بانک را در فرآیند گزیر قرار داد تا از آثار نامطلوب و آثار سوئی که بر نظام پولی و اقتصادی کشور داشت، جلوگیری کنیم و هر سال این وضعیت بحرانی تشدید می‌شد. وی تصریح کرد: بانک آینده حدود دویست و شصت و هفت هزار میلیارد تومن سپرده دارد که به بانک ملی ایران منتقل می‌شود. همچنین بدهی این بانک به بانک مرکزی حدود پانصد هزار میلیارد تومان است که تلاش می‌شود از محل دارایی‌هایی که وجود دارد و پس از در اختیار گرفتن دارایی‌ها و مولد کردن و واگذاری آنها به تدریج این مطالبه و بدهی‌ها تامین شود. غنی آبادی در تشریح فرآیند گزیر افزود: به موجب قانون صندوق ضمانت سپرده‌ها بعد از اینکه یک بانک وارد فرآیند گزیر می‌شود به عنوان مدیر گزیر وارد فرایند می‌شود. در این فرایند دارایی‌ها باید به پول نقد تبدیل شود و صرف بازپرداخت بدهی سپرده گذاران و بدهی به بانک مرکزی شود. البته سایر دستگاه‌های اجرایی مثل شهرداری‌ها، سازمان مالیات کشو، ر سازمان تامین اجتماعی و سایر دستگاه‌های اجرایی که قطعاً مطالباتی از بانک آینده دارند، احصا و طبق یک روال مشخص پرداخت می‌شود. هیچ وقفه‌ای در ارائه خدمات به مشتریان بانک آینده ایجاد نمی‌شود
مهمترین نکته در فرآیند گزیر بانک آینده مدنظر بانک مرکزی است، که هیچ گونه وقفه‌ای در ارائه خدمات به مشتریان بانک آینده ایجاد نشود. بنابراین اینترنت بانک، موبایل بانک، کارت بانکی، چک‌هایی در گردش بانک آینده، حتی تسهیلات تکلیفی که بابت ازدواج و فرزندآوری به این بانک ارجاع شده است حتماً در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام خواهد شد و من اطمینان می‌دهم که هیچ وقفه‌ای در این خدمات رخ نخواهد داد و همه خدمات بانک آینده مشابه همان چیزی است که تاکنون وجود داشته است. غنی آبادی در خصوص فرآیند اصلاح بانک آینده نیز گفت: برنامه‌های اصلاحی بانک مرکزی از سال نود و هشت آغاز شد. مجامع معوقه بانک آینده برگزار شد و مدیران متخلف برای رسیدگی به تخلفات به هیئت انتظامی معرفی شدند. در فرایند اصلاح نکته مهم شفاف سازی بود که اتفاق افتاد. مثلاً برای تسهیلات مشکوک الوصول ذخایر کافی وجود نداشت و در صورت مالی بانک به صورت غیر واقعی این تسهیلات در طبقه جاری قرار داده می‌شد از انها شناسایی درآمد اتفاق می‌افتاد و ذخیره برای تسهیلات مشکوک الوصول لحاظ نمی‌شد. این در حالی است که طبق مقررات وقتی تسهیلاتی مشکوک الوصول می‌شود، هم باید شناسایی درآمد از آن متوقف شود و هم ذخیره کافی برای ان منظور شود. لذا شفاف سازی مهمترین دستاوردی بود که تو این برنامه اصلاحی اتفاق افتاد و وضعیت واقعی بانک آینده نمایان شد. مدیرکل نظارت بانکی در ادامه تشریح فرایند اصلاح بانک آینده گفت: در این فرایند همچنین ساختار سهامداری بانک آینده شفاف شد. چون پیش از آن سهامداری این بانک به صورت نیابتی و وکالتی بود و سهامدار واقعی این بانک مشخص نبود. غنی آبادی تصریح کرد: این مسائل با همکاری دستگاه‌های ذی ربط مشخص و شفاف شد و تلاش شد که نرخ سودی که شش تا هفت واحد درصد بالاتر از نرخ متعارف میانگین شبکه بانکی پرداخت می‌شد، محدود و کنترل شود و اجازه ندهیم که تخلفات با روال و سرعتی که داشت انجام می‌شد، ادامه پیدا کند. وی تاکید کرد: کارایی این برنامه اصلاحی مستلزم تزریق سرمایه جدید به بانک، نقد کردن دارایی‌ها و بازگشت تسهیلات غیرجاری بود که این اتفاقات نیفتاد. بنابراین اون تکمیلی بعدی که بانک مرکزی در راستای شفاف سازی انجام می‌داد کفایت نکرد و چون از لحاظ تزریق منابع جدید و همچنین بازپرداخت دیون مشکوک الوصول و واگذاری اموال و دارایی‌های، قابل اصلاح تشخیص داده نشد و وارد فرآیند گزیر شد. مدیر کل نظارت بانکی گفت: در سالیانی که میانگین نرخ سود بانکی هیجده درصد بود، در این بانک نرخ سود بیست و شش تا بیست و هفت درصد پرداخت می‌شد و زمانی متوسط نرخ سود در شبکه بانکی بیست و سه درصد بود در بانک آینده سود، سی و یک تا سی و دو درصد پرداخت می‌شد. یعنی نرخ‌های بالاتر از نرخ‌های متعارفی که در شبکه بانکی وجود داشت توسط این بانک پرداخت می‌شد تا جذب سپرده داشته باشد. این کار با هدف پرداخت سود سپرده گذارای قبلی انجام می‌شد و این فرایند در سایر کشورها جرم به شمار می‌رود. هنگامی که در چارچوب برنامه‌های اصلاحی بانک مرکزی جذب سپرده جدید برای پرداخت سود سپرده قبلی محدود شد، بانک آینده ناگزیر شد به منابع بانک مرکزی متکی شود و اضافه برداشتی که مجموه به پانصد همت رسیده است. کفایت سرمایه بانک اینده در وضعیت بحرانی قرار داشت
غنی آبادی در تحلیل وضعیت کفایت سرمایه بانک آینده نیز گفت: وقتی که سرمایه بانک فقط 1,600 میلیارد تومان باشد و زیان انباشته‌ای حدود 550 هزار میلیارد تومان ثبت کرده باشد، کفایت سرمایه اصلاً در مورد چنین بانکی و چنین موجودیتی معنادار نیست. در حالی که طبق قانون باید کفایت سرمایه بانک حداقل هشت درصد باشد این بانک حتی نزدیک صفر هم نیست. بر اساس استانداردهای بین المللی که مقررات بانک مرکزی هم بر همان مبنا تدوین شده بانک‌ها به دلیل اینکه موجودیت‌ها و هویت‌های سپرده پذیر دارند یعنی می‌توانند ایجاد بدهی کنند بایستی متناسب با سرمایه بانک این بدهی رو ایجاد کنند. بر همین مبناست که وقتی صحبت از نسبت کفایت سرمایه هشت درصد می‌شود بانک می‌تواند حداقل تا حداکثر چهارده برابر سرمایه، سپرده جذب کند. یعنی جذب سپرده و ایجاد بدهی نامحدود نیست و باید متناسب با سرمایه بانک باشد.
بنابراین وقتی که نسبت کفایت سرمایه بانکی منفی شود، بانک و سهامدار آن دیگر هیچ سرمایه‌ای ندارند و تماماً متکی به منابع سپرده گذاران و بدهی‌هایی که خلق کرده و منابع بانک مرکزی است.
مدیر کل نظارت بانکی افزود: هنگامی که نسبت کفایت سرمایه منفی شود، سپر سرمایه‌ای که باید در برابر زیان‌های وارده احتمالی از منافع سپرده گذاران حفاظت و صیانت کند، وجود ندارد و برای بانک آینده این امکان که بر اساس قانون برنامه هفت، نسبت کفایت سرمایه بانک‌ها تا پایان سال اجرای برنامه به هشت درصد برسد و وجود نداشت و بانک آینده با فاصله فاحش و زیادی از این شاخص قرار داشت که نهایتاً برای حل مسئله به فرآیند گزیر وارد شدیم.