من مجردم؛ آیا حق انتخاب و زندگی دارم؟
42 ساله است و مجرد. زندگی را از دید خود زیبا می‌بیند. اما می‌گوید حرف اطرافیان امانم را بُریده که چرا ازدواج نکردی، چرا مجردی و تنها زندگی می‌کنی؟ هر چند که سال‌های سال است به این حرف‌ها عادت کرده‌ام، اما همچنان نیش و کنایه روزانه نصیبم می‌شود. ازدواج نکردن و مجرد ماندن حتی در کلانشهر‌ها افراد را شکنجه می‌دهد.
داده‌های آماری نشان می‌دهد که اکنون پسران مجرد بالای 30 سال نزدیک به 2 میلیون و 500 هزار نفر و دختران بالای 30 سال 2 میلیون و 100 هزار نفر هستند و طبق این آمار‌ها حدود چهار میلیون و 600 هزار دختر و پسر مجرد در جامعه وجود دارد. همچنین موسسه تحقیقات جمعیت کشور در سال 1400 وجود حدود 12 میلیون مجرد در ایران را تایید کرد که از این تعداد 6 میلیون پسر 20 تا 45 ساله و 5.6 میلیون دختر 15 تا 40 ساله هستند.
به گزارش ایرنا، براساس آمار‌ها 36 درصد جمعیت زنان 15 تا 34 سال را دخترانی که هرگز ازدواج نکرده‌اند تشکیل می‌دهند و حدود 2.3 درصد از زنان 45 ساله و بیشتر در بازه سنی تجرد قطعی قرار دارند.
ازدواج‌گریزی جوانان روستایی با تغییر نگرش آن‌ها
شاید اگر شرایط زندگی از نظر اشتغال، فرصت‌های کسب و کار، ازدواج، تشکیل خانواده و فرزندآوری برای این گروه‌ها هم فراهم بود، هیچ وقت دست رَد به سینه هیچکدام از این موارد نمی‌زدنند و این افراد هم مانند دیگر دختران و پسران در کانون گرم خانواده به زندگی خود ادامه می‌دادند
عالیه شکربیگی، جامعه‌شناس حوزه خانواده معتقد است، بخش زیادی از ازدواج گریزی جوانان روستایی به تغییر نگرش آن‌ها برمی‌گردد. اینکه آینده‌ای برای خود متصور نیستند نشان از عاملی جدی برای افسردگی و ناامیدی این افراد به شمار می‌رود. در چنین شرایطی جوانان رغبت چندانی برای تشکیل خانواده ندارند. از سویی دیگر به دلیل تجرد بسیاری از دختران و پسران بخاطر نداشتن شغل و موقعیت مناسب، از روستا به شهر مهاجرت می‌کنند.
نسبت جنسی در گروه سنی 15 تا 34 سال در دختران حدود 160 است به این معنا که در این بازه سنی در مقابل هر 100 دختر ازدواج نکرده، 160 پسر ازدواج نکرده وجود دارد. همچنین نسبت جنسی پسران 20 تا 39 ساله در مقابل دختران 15 تا 34 ساله ازدواج نکرده حدود 191 است یعنی در مقابل هر 100 دختر در سن ازدواج 191 پسر در سن ازدواج قرار دارد یعنی نسبت پسران ازدواج نکرده حدود 2 برابر دختران ازدواج نکرده است.
آمار‌هایی که تجرد قطعی در جامعه را نشان می‌دهد نوعی نگرانی برای افزایش سن ازدواج، مجرد ماندن بسیاری از دختران و پسران دهه 60 و کاهش فرزندآوری و پیری جمعیت به دنبال خواهد داشت. اکنون بسیاری از دختران و پسران مجرد به دلیل بالارفتن سن فرصت ازدواج نداشته و به نوعی تمایلی برای ازدواج هم ندارند.
برخی از جوانان که به سن تجرد قطعی رسیده‌اند چندان تمایلی برای ازدواج، تشکیل خانواده و فرزندآوری ندارند، اما به نوعی در زندگی نمی‌توانند آنگونه که دوست دارند روند برنامه‌های زندگی خود را بگذرانند. این آزادی عمل نداشتن تا حدودی آنان را در مضیقه قرار داده است.
شاید اگر شرایط زندگی از نظر اشتغال، فرصت‌های کسب و کار، ازدواج، تشکیل خانواده و فرزندآوری برای این گروه‌ها هم فراهم بود، هیچ وقت دست رَد به سینه هیچکدام از این موارد نمی‌زنند و این افراد هم مانند دیگر دختران و پسران در کانون گرم خانواده به زندگی خود ادامه می‌دادند. اما اکنون شرایط به گونه‌ای است که تنها بودن را به دلیل یکسری دلایل برگزیده‌اند.
نبود امکانات، فرصت‌های شغلی، موقعیت‌های ازدواج و تشکیل خانواده از مواردی است که امکان مهاجرت دختران و پسران از روستا به شهر را ممکن می‌کند. از سویی دیگر زمانی که یک پسر یا دختر به سن تجرد قطعی می‌رسد برای فرار از برخی واقعیت‌ها هم مجبور به مهاجرت خواهد شد.
افزایش آمار تجرد قطعی با وجود قوانین مختلف
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درباره دلیل تجرد قطعی جوانان و اینکه آیا شهرنشینی عامل تجرد قطعی است یا در روستا‌ها و شهر‌های کوچک هم این معضل وجود دارد؟ اظهار داشت: یکی از وظایف دولت‌ها بسترسازی برای تشکیل آسان خانواده از طریق ازدواج‌های رسمی است. در اسناد و قوانین مختلف همانند قانون اساسی، سیاست‌های کلی خانواده، سیاست‌های کلی جمعیت، سیاست‌های کلی سلامت و همه سیاست‌های کلی در این حوزه‌ها به این موضوع به صراحت پرداخته شده است.
وی ادامه داد: همچنین در قانون تسهیل ازدواج جوانان و قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوباتی برای اعطای تسهیلات در این حوزه و مشوق‌هایی برای ازدواج جوانان به عنوان نمونه برای دانشجویان و سربازان در نظر گرفته شده، اما معتقدیم با وجود همه این اقدامات صورت گرفته، آنچه که شاهد هستیم افزایش آمار تجرد قطعی است چند پیام برای ما به دنبال دارد.
دلایل افزایش تجرد قطعی و ازدواج نکردن دختران و پسران مجرد
موسوی چلک افزود: طبیعتا در شهرنشینی، فشار کمتری روی افراد برای ازدواج وجود دارد. همانند دوران قدیم نیست که فردی که از سربازی نیامده فوری او را مجبور به ازدواج می‌کردند. اکنون نسبت شهرنشینی با روستایی نسبت به 40 سال گذشته برعکس شده و کمتر از 30 درصد مردم در مناطق روستایی زندگی می‌کنند. همچنن با توجه به اینکه در شهر‌های بزرگ روی افراد برای ازدواج فشار کمتری وجود دارد بسیاری از جوانان تَن به تجرد قطعی و نپذیرفتن مسئولیت زندگی داده‌اند.
وی اضافه کرد: دلیل دوم در راستای افزایش تجرد قطعی در جامعه، کمرنگ‌تر شدن نقش خانواده‌ها، اجتماعات محلی، خویشاوندی و اطرافیان در زمینه تشویق، ترغیب و تسهیل ازدواج فرزندان است. در قدیم کسی که ازدواج می‌کرد تشکیل خانواده و ادامه زندگی خود را در خانه پدرش داشت و حتی مخارج آن‌ها را می‌دادند، اما اکنون اغلب خانواده‌ها برای تامین مایحتاج روزانه خود با مشکل مواجه هستند و امکان تامین نیاز‌های فرزندان خود پس از ازدواج را ندارند.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران دلیل سوم تَن دادن جوانان به تجرد، ازدواج نکردن و تشکیل ندادن خانواده، را نااطمینانی از آینده دانست و گفت: با توجه به اینکه بسیاری از اطرافیان با وجود داشتن همه نوع امکانات مالی، مَسکن مناسب و اشتغال خوب، اما ازدواج نمی‌کنند، ممکن است این افراد که در تامین حتی یک مورد از نیاز‌های اصلی مانند خانه، شغل و مایحتاج اولیه با مشکل مواجه هستند، به این تصور برسند که چرا افرادی که کار، پول و خانه دارند ازدواج نمی‌کنند. این نااطمینانی از آینده نیز دلیلی عمده برای ازدواج نکردن جوانان در آینده به شمار می‌رود.
وی یکی دیگر از این دلایل را فرار از مسئولیت از سوی جوانان برای ازدواج و تشکیل خانواده دانست و اظهار داشت: جوانان امروزی به دلیل فراهم نبودن نیاز‌های اولیه مادی مانند اشتغال و مَسکن و هزاران نیاز مالی از ازدواج هراس دارند و می‌ترسند مسئولیت فرد دیگری را به عهده بگیرند.
موسوی چلک اضافه کرد: ممکن است بخشی از آن به دلیل نااطمینانی باشد که از مسئولیت ازدواج و تشکیل خانواده فرار می‌کنند و عده‌ای استقلال و آزادی عمل می‌خواهند و معتقدند ازدواج به عنوان پذیرش نقش جدید به همراه الزامات خود، این آزادی عمل را از آن‌ها می‌گیرد، برخی نمی‌خواهند این قید و بند‌ها را در قالب ازدواج بپذیرند و عده‌ای هم شغلی ندارند و حداقل‌های لازم برای تشکیل زندگی مشترک مانند شغل، مسکن، بیمه و دیگر نیاز‌های مادی زندگی را ندارند و نمی‌تواند فرد دیگری را در این قضیه دخیل کنند.
توسعه شهرنشینی و اعمال تغییرات در سبک زندگی
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران همچنین به این موضوع اشاره کرد که همزمان با توسعه شهرنشینی در سبک زندگی تغییراتی اعمال شده است، گفت: با توجه به اینکه برخی از دختران و پسران مجرد اکنون به دور از خانواده دارای زندگی مستقل هستند، حتی حاضر به تشکیل خانواده و ازدواج نیستند، بنابراین این مدل زندگی به عنوان سبک جدیدی از زندگی برای این افراد شده است.
وی معتقد است: عده‌ای از دختران و پسران مجرد در کنار زندگی مجردی، به همه نیاز‌های عاطفی، رفتاری، اخلاقی و دیگر نیاز‌های خود از این طریق پاسخ می‌دهند. به نوعی آن‌ها این گونه زندگی را که نمی‌توان آن را ازدواج دانست و برخی آن را ازدواج سفید می‌نامند، برای خود انتخاب کرده‌اند و نیاز‌های خود را تامین می‌کنند. یا برخی از طریق فضای مجازی برخی از نیاز‌های عاطفی را برآورده می‌کنند. به همین دلیل شاهد افزایش تجرد در جامعه هستیم.
موسوی چلک ادامه داد: زمانی که سن افراد بالاتر می‌رود وسواس در انتخاب هم بیشتر می‌شود و این موضوع شرایط را برای انتخاب همسر و حتی پذیرفتن مسئولیت و تشکیل خانواده را سخت‌تر می‌کند؛ بنابراین بخاطر چنین شرایطی برخی برای تشکیل خانواده و ازدواج هراس دارند. حتی به دلیل افزایش طلاق در جامعه ترس از ازدواج و تشکیل زندگی مشترک و طلاق پس از چند سال را دارند.
وی خاطرنشان کرد: پیشتر اگر کسی مجرد می‌ماند فشار اجتماعی و اطرافیان برای آن‌ها زیاد بود، اما اکنون دیگر اینگونه نیست و تحت تاثیر این موضوعات قرار نمی‌گیرند و هرکاری که تمایل به انجام آن را دارند به بهترین شیوه دنبال می‌کنند. همه این موضوعات در تجرد قطعی جوانان بسیار تاثیرگذار است.
تجرد دیگر عیب نیست
تجرد در مناطق شهرنشینی بیشتر است، چون سبک زندگی متفاوت‌تر و گمنام‌تری در مناطق شهری نسبت به روستایی حاکم است
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت: اکنون پذیرش ملایمی برای استمرار زندگی مجردی در درون خانواده و جامعه اتفاق افتاده است و کسی تجرد را عیب نمی‌داند و کمتر برچسب تجرد به جوانان زده می‌شود.
موسوی چلک با بیان اینکه اکنون تجرد در مناطق شهرنشینی بیشتر است، چون سبک زندگی متفاوت‌تر و گمنام‌تری در مناطق شهری نسبت به روستایی حاکم است، اظهار داشت: برای این موضوعات باید اندیشه کرد و راهکار‌هایی برای حل مشکلات موجود در راستای افزایش تجرد در میان جوانان پیدا کرد.
وی در پاسخ به این سوال که چه باید کرد که تجرد قطعی همچنان روند افزایشی نداشته باشد، اینگونه توضیح داد و گفت: فعالیت بیشتر حوزه سیاست‌گذاری برای بررسی و پیگیری این موضوع جهت دستیابی به برنامه‌های راهبردی و حل این مشکل، اطمینان خاطر دادن به جوانان، اعمال مشوق‌های موثر و حمایت‌هایی برای تشویق به ازدواج و ایجاد امنیت اقتصادی به عنوان یک موضوع بسیار تاثیرگذار در این حوزه به عنوان موضوعات مهم برای مساله تجرد در جامعه است تا افراد به سمت ازدواج گرایش بیشتری داشته باشند.
وی مبحث اشتغال، شغل پایدار و تامین مَسکن را در این راستا بسیار دارای اهمیت دانست و اظهار داشت: مدیریت کلان اقتصاد باید برای این موضوع چاره‌ای اساسی داشته باشد، زیرا اکنون روند تورمی اقلام و کالا‌ها می‌تواند مانعی برای پذیرفتن مسئولیت ازدواج و تشکیل زندگی مشترک برای جوانان باشد.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت: اکنون اقلام و کالا‌ها به حدی افزایش یافته که جوانان این جامعه که قصد ازدواج دارند به دلیل نداشتن شغل و امنیت اقتصادی از پذیرش مسئولیت شانه خالی می‌کنند بنابراین همه این موارد عواملی برای پرهیز از پذیرش مسئولیت فرد جدید در حوزه ازدواج است و حتی همه این موراد در معیار افراد برای انتخاب یک فرد به عنوان شریک زندگی تاثیرگذار خواهد بود.
موسوی چلک بر این باور است که بخش عمده این مسایل به سیاست‌گذاری‌ها برمی‌گردد و حوزه اشتغال، اقتصاد و مولفه‌های امنیت خاطر برای جوانان نیز تاثیر جدی دارد؛ بنابراین باید به دنبال چاره‌ای اساسی بود در غیراین صورت صنعتی شدن و شهرنشینی این روند را به دنبال خواهد داشت، زیرا جامعه ما هم تحت تاثیر صنعتی شدن و مشکلات شهرنشینی قرار گرفته است.
از میان اخبار