مولانا را به کشوری نبخشیده‌ایم

پس از آن موجی از اعتراض‌ها و انتقادها شکل گرفت. برخی می‌گفتند ثبت مشترک مثنوی معنوی با کشورهایی که سهمی در زبان اثر ندارند، می‌تواند موجب تضعیف جایگاه زبان فارسی در میراث جهانی شود. استدلال اصلی آنها این بود که زبان اثر، ترکی نبوده بلکه فارسی است و باید به نام کشورهای فارسی‌زبان ثبت شود.

حالا پس از 9 سال صالحی امیری در قامت وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، اخیرا در سفر به خوی و در آیین بزرگداشت شمس تبریزی و مولانا گفت ما مثنوی مولانا را در یونسکو مشترک با ترکیه و افغانستان ثبت کردیم و خیلی‌ها به ما اعتراض کردند و امروز بعد از یک دهه تکرار می‌کنیم شمس و مولانا متعلق به ایرانیان و جهانیان است و متعلق به یک نقطه نیست. حرف‌های صالحی امیری در این روزها دوباره حاشیه تازه‌ای به وجود آورده؛ واکنش‌ها به حدی بوده که دیروز وزیر میراث مجبور به توضیح شده است. او گفته است چه گناهی کردیم که افراد مطالعه نمی‌کنند.

ما می‌خواستیم یک نسخه قدیمی از مثنوی را ثبت کنیم اما ترکیه به‌دلیل آنکه مدفن و مدرس مولوی در آن کشور قرار دارد، اعتراض کرد و این پرونده از دستور یونسکو خارج شد. او گفت: آن زمان با وزیر فرهنگ ترکیه صحبت کردم؛ یا باید وارد مناقشه فرهنگی می‌شدیم یا توافق فرهنگی می‌کردیم. ترک‌ها می‌گفتند مثنوی‌ای که در قونیه دارند، قدیمی‌تر است. نسخه موجود در قونیه براساس آنچه ثبت و ضبط شده، حدود 40 سال از نسخه ما قدیمی‌تر است.

توافق شد به جای مناقشه، ثبت مشترک داشته باشیم و هر دو اثر مشترک ثبت شود. این اتفاق برای سال 92 بود. صالحی امیری افزود: به پیشنهاد ترکیه، کشور افغانستان نیز به این پرونده اضافه شد. ما باید بپذیریم که زادگاه مولانا افغانستان بوده ولی آن زمان این کشور دچار تلاطم بود. به هر حال زادگاه مولانا در بلخ بود. به این ترتیب، ثبت جهانی مثنوی به‌عنوان میراث مشترک سه کشور ایران، ترکیه و افغانستان به تصویب رسید. مولانا فراتر از مرزهاست؛ زیرا کلام او، کلام انسانیت، اخلاق و معنویت است و به همین سبب، میراثی جهانی و انسانی به‌شمار می‌آید اما ثبت آن توسط ایران، ترکیه و افغانستان انجام شده است.

آنچه در آرامگاه شمس گفتم نیز همین بود. وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همچنین به کمیته حافظه جهانی یونسکو اشاره کرد و یادآور شد: قاعده این کمیته بر آن است که وقتی کشوری اثری را برای ثبت جهانی معرفی می‌کند، سایر کشورها نیز نظر خود را درباره آن اعلام می‌کنند و اگر کشوری به این ثبت انتقاد داشته باشد، یا آن اثر از ثبت خارج می‌شود، چون نباید معارض داشته باشد یا اینکه باید تفاهم کرده و به صورت همکاری مشترک پرونده را ثبت کنند. او تاکید کرد: ثبت‌جهانی مولانا اقدامی مشترک و فرهنگی است.

نه ما این شخصیت را به کشوری بخشیده‌ایم و نه کشوری آن را به ما بخشیده است، بلکه تصمیم گرفته‌ایم با همدلی و تفاهم، این میراث معنوی را به‌صورت مشترک در فهرست جهانی یونسکو ثبت کنیم. همان‌گونه که نوروز با مشارکت 13 کشور در یونسکو به ثبت رسید، مولانا نیز بخشی از حوزه تمدنی ماست و افتخاری بزرگ برای همه ملت‌های منطقه محسوب می‌شود. پرچم این تمدن را ایران برافراشته و سایر کشورها ذیل این پرچم فرهنگی قرار گرفته‌اند. صالحی امیری با اشاره به جایگاه شمس تبریزی نیز گفت: در حوزه عرفان، شمس بر مولانا تقدم دارد و ما در سال گذشته با اختصاص اعتبارات لازم، پروژه ساخت و تکمیل بارگاه شمس را در خوی آغاز کردیم که در حال تکمیل است.

نکته مهم آن است که روز بزرگداشت شمس و مولانا در تقویم فرهنگی کشور در یک روز مشترک تعیین شده و این هم‌زمانی، نمادی از وحدت معنوی میان این دو چهره بزرگ است. وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تاکید بر ضرورت معرفی هر دو شخصیت بزرگ عرفان اسلامی، اظهار کرد: دنیا امروز بیش از هر زمان دیگری به پیام‌های اخلاقی و انسانی شمس و مولانا نیاز دارد. متاسفانه ما در معرفی شمس کوتاهی کرده‌ایم، در حالی‌که ترکیه توانسته است قونیه را به یکی از مقاصد مهم گردشگری فرهنگی جهان تبدیل سازد. ما نیز باور داریم شهر خوی از ظرفیت لازم برای تبدیل شدن به قطب گردشگری عرفانی برخوردار است.