نادیده گرفتن منافع کشور در حوزه اینترنت / حکمرانی فیزیکی و مجازی متفاوت است

امروز، اینترنت نه تنها به عنوان یک ابزار برای سرگرمی و گذراندن وقت عمل نمی‌کند. بلکه برای بسیاری از افراد در تمام سطوح اجتماعی، به عنوان یک کالای ضروری در زندگی و برخی افراد، به عنوان ابزار و منبع درآمد و معاش نقش مهمی ایفا می‌کند. به طوری که هر اتفاقی که درباره آن رخ می‌دهد، می‌تواند یک مسئله و نگرانی اجتماعی را به وجود آورد. یک مثال از این موضوع، حوادث اجتماعی سال قبل است که با وجود ایجاد محدودیت‌های موقتی، در برخی مواقع، برای برخی افراد جامعه همچنان یک سوال ناآشنا و نامعلوم است.

نمونه ای از این سوال و ابهام را سید حسن هاشمی رئیس سازمان نظام صنفی رایانهای کشور روز گذشته این طور به خراسان گفت: «از دیدگاه من، تصمیم گیران و تصمیم سازان در کشور ما در حوزه اقتصاد دیجیتال و اینترنت در جهت منافع کشور حرکت نمی کنند.» ما در این گزارش ضمن اشاره به آمارهای بین المللی جدید درباره کشورهای متضرر از محدودیت های اینترنتی، صحبت های رئیس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور را هم مرور می کنیم.

اما برای این که روی هوا حرف نزده باشیم، به بررسی‌های جدید آماری از تاثیرات اقتصادی محدودیت‌ها و اختلالات اینترنت مراجعه می کنیم که نشان می‌دهد، ایران سومین کشور متضرر از محدودیت ها و کیفیت اینترنت در جهان است. در این زمینه در روزهای اخیر، وب‌سایت top10vpnکه به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از نهاد غیرانتفاعی و معتبر نت‌بلاکس در زمینه ردیابی محدودیت‌های اینترنتی فعالیت می‌کند، در آخرین گزارش خود اعلام کرده است که «بررسی‌ها نشان می‌دهند در طول نیمه اول سال2023 در مجموع جهان شاهد 81 محدودیت عمدی در 14کشور بود که مجموع ضرر اقتصادی این قطعی‌ها 1.72میلیارد دلار بود. در 6ماه ابتدایی سال میلادی گذشته 17هزار و 901ساعت محدودیت عمدی اینترنت در سراسر جهان اعمال شد. بر اساس این آمارها، در نیمه اول 2023 اتیوپی با 526میلیون دلار، بیشترین ضرر ناشی از محدودیت های اینترنت را در میان کشورهای جهان داشته است و بعد از آن میانمار و هند در رتبه‌های بعدی قرار دارند. حال آنکه در پایان سال2023 روسیه توانست با کنار زدن اتیوپی، رتبه اول را در اختیار بگیرد و البته ایران هم با عبور از هند، جایگاه سوم این رتبه‌بندی را به خودش اختصاص بدهد.» دراین گزارش آمده است که محدودیت های اینترنتی اعمال‌شده از سوی دولت‌ها در سال میلادی گذشته، بیش از 9میلیارد دلار به اقتصاد جهانی ضرر زده است.

116 میلیون کاربر اینترنت در ایران

مرور آمارهای این وبسایت مشخصا به معنای درست و دقیق بودن آن نیست و ما نیز الزاما نمی توانیم آن را تایید یا رد کنیم؛ اما وقتی با تعداد انبوه کاربران اینترنت در کشور مواجه می شویم، حتما با خودمان زمزمه خواهیم کرد که حوزه و حواشی اینترنت و دایره کاربران و حجم اقتصادی آن کم نیست. سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وزارت ارتباطات، در یکی از فصلنامههای امسال خود که خبرگزاری ایرنا آن را گزارش کرد، تعداد کاربران ایرانی اینترنت را 166 میلیون نفر اعلام کرد و نوشت: «تعداد کاربران اینترنت پهن‌باند ثابت و سیار کشور از 116 میلیون کاربر به ضریب نفوذ 137 درصد رسیده است.» در همین گزارش نیز آمده است که تعداد مشترکان تلفن همراه در کشور با 5.84 درصد افزایش از 148 میلیون دستگاه عبور کرده است.

با این فضا و اعداد و ارقام، می توان تا حدودی گزارش وب سایت top10vpn را در ذهن بالانس کرد که نوشته است: «محدودیت‌ها و اختلالات اینترنتی که تا نیمه سال میلادی گذشته با تحمیل ضرر 7/5 میلیون دلاری، ایران را به رتبه دهمین کشور متضرر جهان از این نظر رسانده بود؛ حالا تا پایان سال2023 با ضرر اقتصادی 3/920میلیون دلاری، ایران را به رتبه سومین کشور جهان در این رتبه‌بندی رسانده‌است.»

تصمیم سازی ها در جهت منافع کشور نیست

این وضعیت و آمار و ارقام، ما را بر آن داشت تا با مهندس سید حسن هاشمی رئیس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور همکلام شویم. او بی پرده سخن می گوید و معتقد است: «از دیدگاه من، تصمیم گیران و تصمیم سازان در کشور ما در حوزه اقتصاد دیجیتال و اینترنت در جهت منافع کشور حرکت نمی کنند و نگاه ها بیشتر در این زمینه سیاسی و امنیتی است. طبیعتا منافع بخش خصوصی در این حوزه برای آن ها چندان اولویت ندارد.»

هاشمی درباره این ادعایش به نمونه و شاهد مثالی اشاره می کند و می گوید: سازنده گوشی آیفون یک کشور خاص است که با این نگاه باید گفت بسیاری از سرورها، سیستم عامل ها، پردازنده ها، سوئیچ ها و... ساخت همان کشور است که ما بعضا در کشور برای رفع نیاز کاربران از آن ها استفاده می کنیم با این حال ما سیستم آیفون را در کشور تحریم کرده ایم. با این نگاه آیا می توانیم بگوییم متخصصان حوزه نرم افزار ما در کشور فقط روی سیستم های اندروید کار کنند و روی سیستم عامل iOS کار نکنند؟ چگونه می خواهیم با این نگاه، متخصص پرورش بدهیم؟ آیا می توانیم به وقت نیاز، برای تولید نرم افزارهایی با سیستم iOS، آن را بدهیم به برنامه نویسان سایر کشورها؟ آیا متخصصان ما در کشور نباید با سیستم های جدید دنیا، آشنا شوند؟ به نظر من، ما با تحریم این سیستم عامل، خود تحریمی کرده ایم.

حکمرانی فیزیکی و مجازی متفاوت است

رئیس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور ادامه می دهد: با هر توجیهی که مسئولان، این گونه تصمیم سازی می کنند این به نوعی آسیب زدن به منافع کشور است. اساسا معتقدم، اصول حکمرانی و مدیریت در فضای مجازی با حکمرانی در فضای فیزیکی کاملا با یکدیگر متفاوت است. چرا که مرزهای جغرافیایی کشورها با مرزهای مجازی شان یکی نیست و هر یک تعریف مجزایی دارد. اگر امروز ما این توانایی را داریم که با جهان گفت وگو کنیم و در فضای مجازی کشورگشایی کنیم، اما نگاهی در این میان وجود دارد که تلاش می کند، مرزهای فضای مجازی کشور را محدود کند و این روش طبیعتا مورد تایید نخبگان و متخصصان نیست.