نامورمطلق: منوچهر طیاب در آثارش سراغ موضوعات رو به زوال می‌رفت
تهران - ایرنا - رئیس فرهنگستان هنر، گفت: منوچهر طیاب در موضوع شناسی به سراغ چیزهایی می‌رفت که احساس می‌کرد هویت آنان در خطر است و به دلیل همان تعصب می‌خواست که این هویت‌های رو به زوال را زنده نگه دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، مراسم بزرگداشت منوچهر طیاب کارگردان، مستندساز و عضو جاوید فرهنگستان هنر همراه با رونمایی از کتاب یادنامه این استاد فقید، امروز سه‌شنبه 9 آذرماه در فرهنگستان هنر برگزار شد.
در این برنامه که توسط شهرام درخشان (کارگردان و مستندساز) اجرا شد، بهمن نامورمطلق رئیس فرهنگستان هنر، علیرضا قاسم‌خان دبیر علمی بزرگداشت، سیدمحمد بهشتی عضو پیوسته فرهنگستان هنر، محمدرضا اصلانی نویسنده و فیلم‌ساز، احمد ضابطی‌جهرمی نویسنده و مستندساز و همسر منوچهر طیاب به ایراد سخن پرداختند.
نامورمطلق در ابتدای این نشست با اشاره به مقاله‌ای که پیش از این درباره ویژگی‌های شخصیتی منوچهر طیاب نوشته بود، گفت: او به موقع موضوعات خوبی را برای بررسی پیدا می‌کرد؛ موضوع یابی که یکی از مهمترین ویژگی‌های پژوهش و هنر است، دغدغه‌ای شخصی است که باید از دل بجوشد. همچنان که برای طیاب این گونه بود و همیشه بهترین موضوعات پژوهشی‌اش از دلش برمی‌آمد.
وی ادامه داد: طیاب افسون ایران شده بود و دغدغه اصلی او برای پژوهش، ایران بود. همیشه بر این خاک تعصب داشت. تعصبی که او را به شناخت و شناساندن ایران سوق می‌داد.
رئیس فرهنگستان هنر تصریح کرد: طیاب تجربه‌ای جهانی داشت و در وین و آمریکا کار کرده بود. او در عین حال خصوصیت چند هنری داشت و معماری، سینما و موسیقی را می‌شناخت و در حوزه خود به نوعی حکیم بود.
وی یادآور شد: منوچهر طیاب در موضوع شناسی به سراغ چیزهایی می‌رفت که احساس می‌کرد هویت آنان در خطر است و به دلیل همان تعصب می‌خواست که این هویت‌های رو به زوال را زنده نگه دارد.
طیاب با معماری شروع می‌کند و به سراغ مناطق می‌رود و در این جستجو شناخت خود از پارادایم ها را رخ می‌کشد. او روح زمان خود را بخوبی درک کرده بود
نامورمطلق با اشاره به اهمیت پژوهش در ساخت فیلم مستند، تصریح کرد: طیاب یک مستندساز پژوهش بنیاد بود که برای تولید هر مستند پژوهشی مفصل انجام می‌داد؛ طیاب متمرکز و درست کار می‌کرد و به دلیل این تعصبی که به ایران داشت کار غیرفاخر ندارد.
وی تاکید کرد: طیاب مستندسازی صاحب سبک بود که خطرپذیری و شجاعت را همراه روحیات خود داشت.
آثار طیاب نگاه ما به ایران را مشخص می‌سازد
علیرضا قاسم‌خان دبیر علمی کتاب یادنامه منوچهر طیاب، به عنوان سخنور بعدی با اشاره به محتوای این کتاب، گفت: این کتاب البته همه جوانب وجودی شخصیت او را برجسته نمی‌سازد؛ منوچهر طیاب در کارنامه هنری خود 54 فیلم مستند ساخته است و وقتی به ابعاد این آثار نگاه می‌کنید همه این عناوین می‌توانست در این یادنامه برجسته شود (که محدودیت باعث گذر از آنان شده است).
وی ادامه داد: شیوه زندگی آدمیان روی زمین باید برای ما مهم باشد و وقتی به زندگی او نگاه کنیم متوجه می‌شویم که وجود طیاب در زندگی دنیایی دارای اثر است و این اثر در این موضوع نهفته است که طیاب و آثار طیاب، نگاه ما را به ایران تعیین می‌کند.
طیاب با یک نگاه، به سراغ معماری و فرهنگ ایران می‌رود و با این نگاه نکاتی را برای نسل‌های بعدی خویش به میراث می‌گذارد
قاسم‌خان خاطرنشان کرد: بررسی آثار منوچهر طیاب حاوی نگاهی تکوینی به فرهنگ، هنر و معماری ایران است که می‌تواند محتوای یک ترم آموزشی برای دانشجویان را فراهم سازد.
غیرت به ایران، مهمترین ویژگی منوچهر طیاب بود
سیدمحمد بهشتی عضو پیوسته فرهنگستان هنر در ادامه این مراسم با اشاره به اینکه سینمای مستند شریف‌ترین و فرهیخته‌ترین بخش سینمای ایران است، گفت: این سخن در معنای عیب و ایراد داشتن سینمای داستانی نیست بلکه به این معناست که سینمای مستند، سینمایی خالص است که از مباحث مالی و ستاره سازی و... فارغ است و مرحوم طیاب به همین جنس از سینما تعلق داشت.
وی ادامه داد: تعداد کسانی که در عرصه سینمای مستند فعال هستند بسیارند اما تنها معدودی از این افراد در این حوزه هنری برجسته می‌شوند که مرحوم طیاب یکی از همین آدم‌هاست.
بهشتی در ادامه با تشریح حس وطن‌دوستی منوچهر طیاب فیلم‌های وی را به عنوان نمودی از غیوری نسبت به ایران برشمرد و گفت: این غیرت نسبت به ایران بارزترین ویژگی منوچهر طیاب بود.
طیاب تصویری از فرهنگ‌های مرده را تثبیت کرد
در ادامه این نشست نوبت به محمدرضا اصلانی نویسنده و فیلم‌ساز، رسید که گفت: اینجا هستم که بودنم را برای چنین یادوآره‌ای که برای کسی گذاشته شده است که پنجاه سال باهم بودیم اعلام می‌کنم و واقعا از فرهنگستان برای این جلسه و این کتاب ممنونم.
وی ادامه داد: هربار شرکت در این جلسات یادواره، من را متأثر می‌سازد. ممکن است دوستان طیاب را از طریق فیلم‌هایش شناخته باشند یا تصویری رسمی و دور از او داشته باشند اما ما باهم زندگی کردیم، سفرهای بسیار رفتیم و در این سفرها همدیگر را شناختیم.
ما در سفر همدیگر را پیدا کردیم و جهان‌های بسیاری را به هم پیشنهاد دادیم و دیدیم. سفرهای ما صرفا سفرهای تحقیقاتی نبود (گرچه دلیل رفتنمان همین بود) بلکه برای بازیابی خودمان بود. دهه چهل برای نسل ما زمانی برای بازیابی خودمان بود؛ این که کجا هستیم و در این کیهان ما که هستیم و چه هستیم و کجا هستیم
این مستندساز تصریح کرد: در این جستجوها و سفرها مسئله ما پیدا کردن صرف سرزمینمان نبود بلکه ما در این سفرها دنبال گمگشته هایمان بودیم که این گمگشته امری ملی بود.
وی در ادامه تاکید کرد: البته این امر ملی برای ما در مقابل نهادهای قدرت بود. امر ملی نه امری معارض جهان که به مثابه پرتاب خودمان به جهان بود. این که در بومی بودن خودمان، نقش خودمان را برای جهان تعریف کنیم و این تعریف بدون دریافت معنای خودمان ممکن نبود. در این جستجوها طیاب مشوق من بود؛ مشوقی که شناخت زیادی را برای من رقم زد.
اصلانی با اشاره به غم فقدان چهره‌های تاریخ فرهنگی ایران در دوسال گذشته، گفت: در دوسه سال گذشته بسیاری از دوستانم را از دست دادم. اصلا تصور نمیکردم روزی را که طیاب و سینایی نباشند و منم بخواهم درمورد ایشان صحبت کنم. این فقدان ها برایم دردناک است. هم دلم نمیخواست در این جلسه شرکت کنم و هم نمی‌خواستم بی‌تفاوت باشم و این‌ها تناقض هایی است که ما با آنان در زندگی درگیر هستیم.
وی با اشاره به اهمیت کارهای منوچهر طیاب بیان کرد: بسیاری از چیزهایی که روزی طیاب ضبط کرده است امروز دیگر وجود ندارد، مثلا مبحثی که از آیین‌های زرتشتیان مطرح می‌سازد امروز کاملا از دست رفته است. یعنی نه فرهنگ مادی این آیین و نه آدم‌های آن دیگر وجود ندارند.
ماحصل فکر و ذوق طیاب مانی است
احمد ضابطی‌جهرمی نویسنده و مستندساز هم در ادامه با اشاره به اهمیت تفکر منوچهر طیاب، توضیح داد: ارادت و احترام ما به طیاب نه به کالبد او که موضوعی فانی است که به ماحصل فکر و ذوق اوست که مانده و می‌ماند و مانی است.
وی گفت: در این ابراز ارادت ها غرض نقشی است که از ما باز می‌ماند.
این نویسنده تصریح کرد: استاد طیاب در میان متفکران، صاحبنظران، اهل علم و تحقیق به خصوص ایران‌شناسان محبوب و مطرح بود و اتفاقا جای او در همین‌جاست. و تبحر او نه در ایران‌شناسی که در معماری و سینما مطرح است.
برضابطی‌جهرمی در انتها خاطرنشان کرد: بر اساس آنچه علم مستندشناسی در سال‌های اخیر به دست آورده است باید به بازشناسی آثار طیاب بپردازیم.
طیاب زنده است و در قلب و حافظه تاریخی و فرهنگی ما همچون عضویتش در فرهنگستان هنر جاویدان است
در انتها هدیه طیاب برادرزاده منوچهر طیاب، به نیابت از باربارا همسر اتریشی منوچهر طیاب که در مراسم حضور داشت متنی را در سوگ منوچهر طیاب قرائت کرد.
رونمایی از کتاب یادنامه منوچهر طیاب، افتتاح «موزه اعضای پیوسته فرهنگستان هنر»، بازدید از کتاب‌های اهدایی استاد طیاب به کتابخانه تخصصی این فرهنگستان و نمایش فیلم مستند «درباره استاد طیاب» از جمله برنامه‌هایی بود که در این نشست برگزار شد.
از وین تا تهران؛ حکایت یک عشق
به گزارش ایرنا، منوچهر طیاب در سال 1316 در تهران متولد شد و در مدرسه البرز درس خواند، سپس برای ادامه تحصیل به اتریش رفت و در رشته معماری از دانشگاه فنی وین، و در رشته کارگردانی سینما و تلویزیون و طراحی صحنه از دانشکده سینمایی آکادمی دولتی موسیقی و هنرهای نمایشی وین فارغ‌التحصیل شد.
نخستین فیلمش را با نام سفال در سال 1342 ساخت و سال بعد فیلم ریتم وی مورد توجه یونسکو قرار گرفت. از آن پس، بیش از نود فیلم مستند و آموزشی ساخت که هم‌اکنون نیز مورد توجه قرار دارد. تنها فیلم داستانی او سوزنبان نام داشت.
طیاب عضو پیوسته فرهنگستان هنر، عضو گروه تخصصی سینمای فرهنگستان هنر، عضو هیئت‌داوران یونسکو در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه «کراکوف» لهستان، عضو هیئت‌داوران جشنواره بین‌المللی مستند «ترنتو» ایتالیا، عضو هیئت‌داوران جشنواره مستند «سینما حقیقت» و عضو هیئت‌داوران جشنواره بین‌المللی فیلم فجر نیز بوده است.
طیاب کتب فیلم‌های مستند خود شامل همراه باد در دل تنهایی کویر، دریای پارس، البرز و زاگرس را نیز چاپ و منتشر و جوایز متعددی نیز در جشنواره‌های مختلف دریافت کرد.
منوچهر طیاب 4 شهریور 1399، در 83 سالگی، به علت سرطان، در بیمارستانی در وین درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.
*س_برچسب‌ها_س*