نا امیدی 71 درصد تهرانی‌ها از وضعیت آینده پایتخت
71 درصد می‌گویند اگر تهران در همین مسیر پیش برود، برای زندگی جای بدتری خواهد شد و فقط 14درصد معتقدند که اگر تهران در همین مسیر پیش برود، در آینده جای بهتری برای زندگی خواهد بود.
پیمایشی که داده‌های آن در بازه زمانی شنبه، 13 مهر تا دوشنبه، 20 آبان امسال گردآوری شده، نتایج جالب‌توجهی از برخی مؤلفه‌های زندگی در تهران و نظر اهالی پایتخت درباره این شهر به دست داده است.
به گزارش شرق، بر‌اساس برخی از نتایج این پیمایش که پیش از این منتشر شده، درمجموع میزان رضایت شهروندان از مدیریت شهری حدود 11 از 20درصد بوده است. در این پیمایش همچنین از پاسخ‌گویان پرسیده‌اند: «آیا زندگی در تهران در گذشته راحت‌تر بود؟» 48 درصد پاسخ‌گویان گفته‌اند که زندگی در گذشته برایشان راحت‌تر بوده است.
درحالی‌که 31 درصد معتقدند درحال‌حاضر زندگی در تهران برای آنها راحت‌تر از گذشته است. بخش مهمی از یافته‌های این پیمایش تازه، مربوط به بررسی دیدگاه‌های پاسخ‌گویان درباره آینده تهران است. در مورد آینده، شدت ارزیابی منفی در پاسخ‌ها بیشتر است. 71 درصد می‌گویند اگر تهران در همین مسیر پیش برود، برای زندگی جای بدتری خواهد شد و فقط 14درصد معتقدند که اگر تهران در همین مسیر پیش برود، در آینده جای بهتری برای زندگی خواهد بود.
«آیا زندگی در تهران در آینده راحت‌تر خواهد بود و نگرانی‌ها کمتر خواهد شد؟» بسیاری از مردم به این پرسش فکر می‌کنند یا با دیگران دراین‌باره بحث می‌کنند که آینده چه خواهد شد. آیا وضعیت بهتر می‌شود یا بدتر و آیا نگرانی بیشتر خواهد شد یا کمتر. در تحقیقی که انجام شده، همین پرسش مطرح و از پاسخ‌گویان خواسته شد نظر خود را دراین‌باره بگویند.
88 درصد آنها گفته‌اند موضوعاتی که موجب نگرانی آنان شده است، در آینده بیشتر خواهد شد؛ به عبارت دیگر، نه‌فقط امیدی به کاهش نگرانی ندارند، بلکه احساس می‌کنند در آینده وضعیت بدتر خواهد شد و چیز‌هایی که امروز آنان را نگران کرده است، از دید آنان در آینده بیشتر خواهد شد.
پنج درصد پاسخ‌گویان انتظار دارند که در آینده نگرانی‌ها کمتر شود. این یافته نشان می‌دهد که وقتی پاسخ‌گویان از منظر آینده به ارزیابی موضوعات می‌پردازند، نگرانی و بدبینی آنان افزایش می‌یابد. بخش بزرگی از پاسخ‌گویان امیدی ندارند که مشکلات تهران در آینده کمتر شود. 63درصد چنین تصوری دارند. درمقابل، حدود 11 درصد امید زیادی به بهبود وضعیت دارند.
با آنکه اکثریت، نسبت به بهبود مشکلات در یکی، دو سال آینده امیدی ندارند، ولی بیش از یک‌سوم تقریبا امیدوارند که مشکلات تهران در یکی، دو سال آینده کمتر شود. مقایسه یافته‌ها در دو بخش گذشته و آینده نشان می‌دهد که وقتی پاسخ‌گویان وضعیت تهران را با گذشته مقایسه می‌کنند، نگرش‌ها قطبی شده، اما شدت ارزیابی منفی در نظر آنها تا حدی با نظرات مثبت تعدیل می‌شود.
درحالی‌که وقتی درباره آینده نظر می‌دهند، شدت ارزیابی منفی در میانشان عمومیت دارد. این نکته، بدبینی به آینده و نبود چشم‌انداز روشن برای آینده را نشان می‌دهد. این نگرش، بیشتر نبود چشم‌انداز آینده و احساس هراس از آن را بیان می‌کند. به عبارت دیگر، آینده در نگاه آنها حالت نویدبخشی ندارد که احساسی از امید را برانگیزد.
تهران و تفکیک جنسیتی
اگرچه تفکیک جنسیتی یکی از مسائل بحث‌برانگیز در ایران است و بخش زیادی از مردم آن را منطقی نمی‌دانند، اما نتایج پیمایشی تازه از نگاه متفاوت شهروندان تهران به مترو و اتوبوس‌های حملونقل شهری حکایت دارد. در این نظرسنجی که مهر و آبان امسال و با جامعه آماری بیش از هشت‌هزارنفری از سوی مؤسسه افکارسنجی دانشجویان ایران انجام شده، 66 درصد ساکنان این شهر وضعیت کنونی مترو و اتوبوس از لحاظ جداسازی زن و مرد را راضی‌کننده می‌دانند.
این نظرسنجی همچنین می‌گوید که حدود 15 درصد «کم و خیلی کم» از اختصاص واگن ویژه زنان رضایت دارند و حدود 19 درصد هم پاسخشان درباره رضایت، عبارت «تا حدودی» است. پرسش، اما این است که چرا در مترو و اتوبوس، جداکردن زنان و مردان نشانه‌ای از سیاست‌های حمایتی برای تکریم زنان ارزیابی می‌شود، ولی در دیگر موارد مطرح‌شده برای تفکیک جنسیتی، سؤالاتی جدی از سوی مردم و جامعه‌شناسان مطرح می‌شود.
مردم چه می‌گویند؟
مهین، شهروند میان‌سال تهرانی است که می‌گوید با واگن‌های مخصوص زنان موافق است، اما گسترش چنین جداسازی‌ای را عاملی بر گسست خانواده در فضای عمومی شهر می‌داند. او دراین‌باره می‌گوید: «اینکه یک خانواده مجبور شود در اتوبوس و مترو از هم جدا شود یک ایراد است. شاید اگر بخشی برای خانواده بود خیلی بهتر می‌شد».
در این بین نگاه‌های دیگر و متفاوتی هم به این موضوع وجود دارد. «رضا» جوانی 26 ساله و دانشجو است. او می‌گوید در حالت کلی این جداسازی برای بعضی افراد خوب است، اما ممکن است بخشی از هزینه شهر را تلف کند: «بالاخره گروهی با این شرایط راحت‌تر هستند و بعضی زنان یا مردان ترجیح می‌دهند که در فضای مخصوص به جنس خود باشند که قابل احترام است، اما برخی‌اوقات مثلا واگن‌های مردان مترو پر است، ولی بخش زنان خالی. این مشکل‌ساز است یا اینکه زنان معمولا در بخش مردان هم می‌آیند، ولی مردان چنین اجازه‌ای ندارند».
تفکیک در هر حوزه‌ای باید بر مبنای کارشناسی باشد
«یعقوب موسوی»، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا، در مورد طرح جداسازی جنسیتی زنان و مردان در فضا‌های عمومی می‌گوید: «به‌طورکلی دو رویکرد غالب و مهم در موضوع تفکیک جنسیتی وجود دارد. نظر اول که با رویکردی مثبت به این موضوع می‌نگرد، بر این باور است که اساسا هر برنامه و طرحی که برخورد جنسیتی را کاهش دهد و سطح ارتباطات میان زن و مرد را در کنترل و نظارت اجتماعی قرار دهد، می‌تواند بر ارتقای اخلاقی شهر تأثیر بگذارد و به کمترشدن بزه‌های رفتاری حاصل از این اختلاط جنسیتی کمک کند. اما در نظر دوم با رویکردی منفی مواجهیم که این‌گونه تفکیک‌های صورت‌پذیرفته را در مغایرت با حقوق شهروندی و به نوعی محروم‌کردن بانوان از حضور فعالانه و پویا در شهر ارزیابی می‌کند».
او با تأکید بر اینکه تفکیک جنسیتی به طور فراگیر پدیده‌ای منفی در دوران مدرن است، ادامه می‌دهد: «دلیل این نگاه منفی هم این است که از انسجام و قدرت تأثیرگذاری جنسیتی قانونمند بر توسعه اجتماعی می‌کاهد و روابط اجتماعی را در حصاری از ایده‌های کنترلی و نظارتی قرار می‌دهد.
در واقع به هر میزان که در مسیر حضور هم‌زمان و همگامی و همراهی زنان و مردان در فعالیت‌های اجتماعی مانع‌تراشی‌هایی صورت دهیم، حساسیت‌ها و حاشیه‌های بیشتری را ایجاد و روابط انسانی را از مسیر صحیحش دور کرده‌ایم». موسوی درباره نگاهی از منظر قواعد برنامه‌ریزی شهری هم می‌گوید: «البته اگر از منظر قواعد برنامه‌ریزی شهری به موضوع بنگریم، متوجه می‌شویم در جهان امروز و شهر‌های توسعه‌یافته نیز موضوع تفکیک جنسیتی نه فقط در معنای جداسازی جسمی افراد که به عنوان یک دانش راهبردی در حوزه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های شهری و اجتماعی همچنین بهبود کیفیت ارائه خدمات شهری به کار گرفته می‌شود.
در واقع در رویکرد مدرن به مفهوم تفکیک جنسیتی ما با مجموعه‌ای طبقه‌بندی‌شده از ویژگی‌های جسمی، فیزیولوژیکی و روان‌شناختی افراد مواجه هستیم که مبنای برنامه‌ریزی برای اجرای ایده‌های شهری می‌شود». این استاد دانشگاه می‌گوید: «وقتی از تفکیک جنسیتی در اتوبوس و مترو صحبت می‌کنیم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که هر‌گونه ازدحام و شلوغی در چنین فضا‌هایی سبب برخی اختلالات رفتاری می‌شود یا شاید برخی بزه‌های رفتاری خرد و آزار‌های بدنی زنان را به دنبال داشته باشد پس در اینجا اختصاص واگن‌های اختصاصی برای زنان سبب آرامش روانی و تأمین امنیت برای آنها می‌شود».
او البته معتقد است که «هر نوع برقراری نظام تفکیک تابع شرایط و تشخیص متخصصان امور شهری است و باید مطابق با آرای اندیشمندان حوزه‌های مختلف، سیاست‌گذاری‌ها را به پیش برد و برنامه‌ها را اجرا کرد». در این‌باره «اکبر طالب‌پور»، جامعه‌شناس، هم معتقد است تفکیک مترو و اتوبوس در تهران با نگاه مثبتی همراه است. او در این‌باره می‌گوید: «تفکیک جنسیتی در وسایل حملونقل عمومی از منظر جامعه‌شناختی در شهر تهران دارای کارکرد‌های مثبتی به نفع زنان بوده و به احساس امنیت بیشتر زنان منجر می‌شود. بار‌ها به‌ویژه در ساعت پایانی کار مترو بعینه مشاهده کرده‌ام زنان نسبت به ورود مردان به واگن خود معترض بوده‌اند که این امر نشانگر احساس رضایت آنان از تفکیک است».
او می‌گوید دست‌کم این جداسازی در ساعات شلوغی و ترافیک مفید است: «اختصاص فضای اختصاصی به زنان در مترو و اتوبوس حداقل در ساعات شلوغی به نفع جامعه است. در صورت اتخاذ هر گونه سیاستی درباره ازبین‌بردن تفکیک جنسیتی در این مکان‌ها، از یک‌سو میزان نزاع و درگیری در چنین مکان‌هایی افزایش زیادی خواهد یافت و از سوی دیگر، ممکن است افرادی در راستای سوءاستفاده از این امکان در ساعات شلوغی به مسافران اضافه شوند که خود به ازدحام بیشتر وسایل حملونقل عمومی منجر خواهد شد».
دیدگاه دولت درباره تفکیک جنسیتی
معاونت امور زنان و خانواده نهاد ریاست‌جمهوری هم معتقد است جامعه ایران نگاه مثبتی به شرایط کنونی مترو و اتوبوس دارد. روابط‌عمومی این معاونت درباره این موضوع به «شرق» می‌گوید: «مردم از طرح تفکیک جنسیتی در اتوبوس و مترو راضی هستند و این معاونت به دلیل رضایت کامل مردم به‌ویژه زنان و دختران بر اساس نظرسنجی‌های به‌عمل‌آمده با این اقدام موافق است. تجربیات برخی دیگر از کشور‌ها نیز نشان می‌دهد که خانم‌ها ترجیح می‌دهند در فضای اختصاصی خود در مترو و اتوبوس تردد کنند».
نمونه موردی گوانگجوی چین
در شهر گوانگجوی چین هم واگن‌هایی به زنان اختصاص داده شده که با نگاه‌های مثبت و منفی فراوانی همراه بود است هر چند امروز مسئله اصلی هجوم مردان به واگن‌های زنانه است. متروی گوانگجو، چهارمین متروی شلوغ و پرتردد در دنیا بعد از شانگهای، پکن و لندن است که روزانه نزدیک به هشت میلیون نفر از طریق آن به نقاط مختلف شهر سفر می‌کنند.
وقتی سیاست‌گذاران تصمیم گرفتند برای پیشگیری از آزار جنسی زنان، واگنی را به قسمت زنان اختصاص دهند، گمان نمی‌کردند این موضوع با استقبال چندانی همراه شود، اما نتیجه تا اندازه‌ای متفاوت بود. این واگن‌ها در چین در حالی به زنان اختصاص داده شده است که این کشور قوانین زیادی در همه زمینه‌ها دارد، اما در اجرا و نظارت ضعیف عمل می‌کند.
درباره زنان هم، آزار جنسی ممنوع شمرده شده، اما تعریف درستی از این آزار برای مردم انجام نشده و بسیاری از آنها نمی‌دانند چه مواردی را باید در شمار آزار جنسی بیاورند، در واقع با وجود قوانین زیاد، فرهنگ‌سازی در این کشور هنوز ضعیف است. زنان به‌ندرت آزار و اذیت جنسی را در این کشور گزارش می‌کنند و بنابراین خاطیان به‌ندرت به مجازات عملشان می‌رسند؛ چیزی که باعث می‌شود این رفتار گسترش بیشتری پیدا کند.
اختصاص واگن‌هایی برای زنان، بر اساس پیشنهاد یکی از اعضای یک جنبش سیاسی به منظور تلاش برای تحقق مفهوم «مراقبت از زنان و احترام به آنها» آغاز شد؛ هر‌چند رئیس بخش تبلیغاتی مترو گوانگجو تأکید می‌کند این واگن‌ها برای زنان برچسب گذاشته شده‌اند، اما نه‌فقط برای زنان. او می‌گوید هیچ مجوز قانونی‌ای برای جداسازی مسافران به وسیله زور وجود ندارد بنابراین این واگن‌ها برای آسایش بیشتر زنان در شلوغی جمعیت نشانه‌گذاری شده، اما مردان هم می‌توانند از این واگن‌ها استفاده کنند.
به گفته او، نوشته‌ها و عکس‌هایی از شکوفه بر در واگن، نشان‌دهنده جداسازی این بخش‌ها از همدیگر است، در واقع بدون استفاده از زور و با فرهنگ‌سازی می‌خواهیم احترام به زنان را نهادینه کنیم. این جداسازی منتقدانی هم در چین دارد که آن را کاری بیهوده یا توهین‌آمیز تلقی می‌کنند، اما بیش از نیمی از زنان در یک نظرسنجی روزنامه چینی در سال 2015 اعلام کردند نوعی تماس جنسی نامناسب را در حملونقل عمومی در چین تجربه کرده‌اند.
آنها می‌گویند جمعیت آن‌قدر زیاد است که شما نمی‌توانید شکایتی کنید، چون گاهی دقیقا معلوم نیست این تماس از طرف چه کسی بوده. درعین‌حال، زنان می‌گویند در ساعات شلوغی، بسیاری از مردان تلاش می‌کنند با هل‌دادن همدیگر سوار قطار شوند و در این میان، زنان در بین هجوم آنها برای سوارشدن به واگن‌های عمومی آسیب می‌بینند؛ مشکلاتی که مسئولان، لااقل با فرهنگ‌سازی باید برای آن فکری کنند.