نبض تمدن و فرهنگ ایرانی با ساخت آثار مستند گره خورده است
تهران - ایرنا - کارگردان مستند «سرنوشت بایگانی»، گفت: اگرچه بسیاری از افراد منکر نقش مستند در حفظ هویت و تمدن هستند اما باید بپذیریم که نبض تمدن و فرهنگ ایرانی با ساخت مستند گره خورده است و دهه‌هاست که هنرمندان مستند ساز مسئولیت حفظ فرهنگ و هویت ایرانی را عهده دار شده‌اند.
به گزارش خبرنگار سینمایی ایرنا، حفظ تمدن، فرهنگ و به عبارت دیگر هویت در دنیایی که توسعه تکنولوژی‌های ارتباطی و بسترهای روابط اجتماعی بین افراد به بالاترین حد خود رسیده است، نوعی حرکت در لبه تیغ است، چرا که تسهیل تعاملات افراد با مردم در ملیت ها و فرهنگ های متفاوت امکان تبادلات فرهنگی گسترده را فراهم کرده است و این در شرایطی که گاهی کوچکترین غفلت در این شرایط میتواند به فراموشی کامل هویت، اصالت و فرهنگ بومی کشورها منجر شود.
از سوی دیگر اما به کار گیری همین تکنولوژی زیرساخت‌های مناسبی برای حفظ، نگهداری و ثبت و ضبط این مفاهیم ایجاد کرده است، شاید بتوان سینما یا به عبارت دقیق‌تر مستند سازی حرفهای را از مهم ترین مصادیق این امر دانست، در سال‌های گذشته نیز حضور برجسته مستندسازان ایرانی در جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی با تولیداتی مرتبط با فرهنگ غنی ایرانی، مفاهیم مرتبط با میراث فرهنگی و هویت و اصالت ایرانی موجب شده است تا موجی در این خصوص در کشور ایجاد شود که برگزاری جشنواره ملی مستند «یادگار» گامی دیگر در همین مسیر است. جشنواره ای در تلاش است تا تولیدات برجسته مستندسازان ایرانی در حوزه هویت، اصالت و میراث فرهنگی و معنوی ایرانیان را جمع آوری، داوری و برترین‌ها را به مخاطبین ارائه کند. در این زمینه پای صحبت‌های الهام آقالری نشستیم.
آقالری مستند ساز، کارگردان و نویسنده که عضویت هیئت داوران بخش جنبی سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران 1394، هیات انتخاب پنجمین جشنواره فیلم‌های صنعتی (فردا) و تولید مستندها مختلف را در کارنامه دارد.
خانم آقالری برای شروع بفرمایید از چه سالی فعالیت در حوزه هنرهای نمایشی را آغاز کردید؟
- از سال 83 که در رشته کارگردانی وارد دانشگاه شدم در گروه‌های مختلف به‌عنوان منشی صحنه و دستیار برنامه‌ریز کار کردم و فیلم‌های کوتاه ساختم و تابه‌حال 15 فیلم داستانی و 7 فیلم مستند تولید کرده‌ام و زمانی که فیلم مستندم را شروع کردم فکر نمی‌کردم که ساخت فیلم مستند به این شدت دغدغه من باشد. امروز ساخت فیلم مستند در کارنامه من خیلی پررنگ‌تر شده است و تلاش میکنم تا بخش قابل توجهی از زمان خود را صرف فعالیت در این حوزه باشم، با این وجود که شاید گاهی به دلیل نگاه های جنسیتی این عرصه را برای زنان دشوار بدانند اما سعی می‌کنیم اهمیتی به این موضوع ندهیم و پرتوان کارمان را انجام دهیم. خوشبختانه در این کار موفق بودم. شاید به خاطر نوع تربیتی که از کودکی داشتم و ما خیلی درگیر مسئله جنسیت دختر و پسر نبودیم و همین است که امروزه به‌راحتی کار میکنم و مشکلی ندارم.
به عنوان یک فعال حوزه مستند، از نظر شما ساخت فیلم‌های میراث فرهنگی چه بازخورد و اثراتی در جامعه دارد؟ - کاملا مشخص است که اگر در ساخت این فیلم‌ها از مستندسازهایی که در این حوزه به‌صورت تخصصی کار می‌کنند حمایت شود، میتوانیم مستندهایی بسازیم که میراث فرهنگی‌مان را چه به ایرانیان و چه خارج از مرزهای ایران معرفی کنیم، همانطور که تاکنون نیز آثار ارزشمندی در این حوزه تولید شده است و مستندسازان دغدغده مند ایرانی همواره نگاه ویژه ای به تولید آثار مرتبط با هویت، فرهنگ و اصالت ایرانی داشته اند.
چرا که معتقدم با ساخت این آثار حتی کسانی که نمی‌توانند به سفرهای دورودراز بروند می‌توانند با میراث فرهنگی کشورمان آشنا شوند، و هویت واقعی ایرانیان را به دنیا معرفی میکند، این در شرایطی است که تلاش ها برای سیاه نمایی چهره ایران و ایرانی از مدتها قبل آغاز شده است و یکی از بهترین راه های دفاع از خود در این شرایط توجه تولیداتی است که بتواند با نگاه منصفانه تمدن، فرهنگ و هویت ایرانی را معرفی کند. با این شرط که از فیلم‌سازهای متخصص استفاده شود و یک فیلم صرفا به صورت گزارشی ساخته نشود. در واقع آثار فاخری ثبت شود که ایده خوبی باشد و مخاطب دوست داشته باشد آن را تماشا کند و برایش جذاب باشد؛ چرا که متأسفانه در چند سال گذشته شاهد تولید فیلم‌های سفارشی توسط افراد غیرمتخصص هستیم که موجب شده تا راش‌هایی تولید شوند که هیچ حرفی برای گفتن ندارند و با توجه به ظرفیتی که ما در رابطه با میراث فرهنگی ملموس و ناملموسمان داریم، حیف است شاهد این اتفاق باشیم. در حالی که ما در «انجمن صنفی کارگردانان مستند» در خانه سینما، کارگردان‌هایی داریم که به طور تخصصی در رابطه با میراث فرهنگی کار می‌کنند و می‌توانند فیلم‌های پربار و ارزشمندی را تولید کنند. لزوم ساخت مستندهای میراثی را تا چه اندازه ارزیابی می کنید؟
- با توجه به اینکه ما در کشوری زندگی می‌کنیم که از میراث فرهنگی ملموس و ناملموس ثبت‌شده زیادی برخوردار است و در این زمینه حرفی برای گفتن دارد - مثل آئین‌های بسیار ارزشمند - و می توان از دل آن‌ها فیلم‌های مستند و داستانی فاخری را به سرانجام رساند. و نگاه تازه ای از ایران واقعی به مردم دنیا معرفی کرد، ما امروز شاهد تاثیر عجیب هنر هفتم در دنیا هستیم و قطعا با حمایت مسئولین و دغدغه مندی مستندسازان میتوانیم این تاثیرپذیری را به نفع معرفی ایران و ایرانی به دنیا به کار گیری کنیم.
موضوع میراث فرهنگی در فیلم‌سازی چقدر ظرفیت پرداختن دارد؟
- مووضع میراث فرهنگی ظرفیت های عظیمی برای ساخت آثار سینمایی، مستند و تلویزیونی دارد و از این رو بنده معتقدم از طریق ساخت فیلم هایی با موضوع میراث فرهنگی ملموس و ناملموس میتوانیم خودمان را به جهان به‌درستی معرفی کنیم. بگوییم ما این آئین‌ها و میراث را داریم و سطح و جایگاه خودمان را در جهان به خوبی مشخص کنیم. همینطور باید این فرصت را از کسانی که در بعضی کشورهای همسایه در رابطه با میراث فرهنگی ما آثار منفی را به نمایش می‌گذارند؛ بگیریم. این اتفاق نیازمند این راهکار است که سازمان میراث فرهنگی از مسئولان دعوت کند فیلم‌های فاخری را تولید کنند و برای این هدف هزینه کند. متأسفانه در حال حاضر مسئولان میراث فرهنگی فعالیت خوبی ندارند. چون اگر فعالیت خوبی داشتند درزمینه گردشگری و میراث فرهنگی حرفهای بیشتری برای گفتن داشتیم. نظرتان درباره برگزاری جشنواره یادگار و تأثیرش روی فیلمسازان حوزه میراث فرهنگی را بفرمایید؟
- خوشبختانه در داخل کشور تاثیر گذاری جشنواره ها و رویدادهای فرهنگی بر محتوای تولیدات آثار هنری قابل مشاهده است و هر جشنواره که برگزار می‌شود با توجه به موضوعاتش، در سال‌های آتی فیلمسازها را به سمت ساخت فیلم‌هایی با آن موضوعات پیش می‌برد. به عنوان مثال من نسبت به ساخت فیلم‌هایی با موضوع میراث فرهنگی ناملموس تمایل دارم و این انگیزه‌ای برای ساخت فیلم‌هایی با موضوعات آثار باستانی در من ایجاد می کند. وجود رقابت در جشنواره با موضوع میراث فرهنگی و آثار باستانی باعث ایجاد حس رقابت خوبی بین فیلمسازان می‌شود و انگیزه می‌دهد که بتوانند فیلم‌های فاخر و بهتری را تولید کنند و فکر میکنم اگر این جشنواره‌ها با این موضوعات همچنان ادامه داشته باشند شاید مسئولان و تولیدکنندگان فیلم‌ها بیشتر مایل باشند که با چنین موضوعاتی فیلم ساخته شود و وقتی جشنواره‌ای برگزار می شود فیلمسازان بیشتری به این سمت می‌روند و فیلمساز هم حواسش هست که بتواند فیلمی بسازد که بتواند به جشنواره‌های مختلف بفرستد و عملکردش را بسنجد.
از دغدغه شخصی خودتان نسبت به میراث فرهنگی لطفا بگویید؟
- دغدغه‌هایی برای ساخت فیلم‌های میراث فرهنگی دارم و دوست دارم در این زمینه کارهای ارزشمندی انجام دهم اما از طرف مسئولان حمایتی صورت نمی‌گیرد؛ و از کسانی برای کار دعوت می‌شود که تخصصی ندارد. همکاران من در انجمن کارگردانان سینمای مستند دغدغه این کار را در مورد مسائل میراث فرهنگی و آئین‌ها دارند به شرطی که حمایت شویم و بتوانیم پژوهش خوبی داشته باشیم تا کارهای فاخری بسازیم.
*س_برچسب‌ها_س*