نقدینگی زیر ضرب سکه

بر اساس اعلام مرکز مبادله ایران، در نخستین مرحله پیش‌فروش سکه در سال جاری، به تمام 80 هزار متقاضی پیش‌فروش سکه پاسخ مثبت داده شد. این افراد می‌توانند در سررسید اعلام شده یعنی 30 آذر ماه سال جاری سکه‌های خود را دریافت کنند. طبق گفته مقامات بانک مرکزی، تا پایان سال چندین مرحله پیش‌فروش سکه انجام خواهد شد. فعالان اقتصادی معتقدند استقبال گسترده از پیش‌فروش سکه به دلیل مابه‌تفاوت قیمت بازار و قیمت‌های اعلام شده در این مرحله بوده است. به طوری که خریداران هر سکه تمام پیش‌فروش شده با حداقل افزایش 13 درصدی ارزش دارایی طی سه ماه مواجه خواهد بود. پیش از این کارشناسان اعلام کرده بودند که بانک مرکزی قصد جمع‌آوری نقدینگی از اقتصاد را دارد و پیش‌فروش سکه یکی از ابزار‌های موثر به این منظور است. برآوردها نشان می‌دهد این مرحله از پیش‌فروش سکه موجب کاهش حدود 24 هزار‌میلیارد تومان از پایه پولی می‌شود.

سخنگوی مرکز مبادله ایران از فروش حدود 80 هزار انواع قطعه سکه بهار آزادی در چهارمین مرحله پیش‌فروش سکه خبر داد. بر این اساس کلیه متقاضیانی که اقدام به واریز وجه و ثبت‌سفارش کرده بودند برنده سکه شدند و بنابراین به 79219 نفر از متقاضیان سکه تخصیص داده شد. این افراد می‌توانند 30 آذرماه سال جاری با مراجعه به شعب منتخب بانک ملی سکه‌های خود را دریافت کنند. این مرحله که اولین مرحله پیش‌فروش سکه در سال جاری بود، روز دوشنبه 17 شهریور ماه شروع شد و به دلیل استقبال گسترده تمدید شد. بر اساس اعلام مرکز مبادله ایران، طی 5 ساعت نخست برای 400 هزار قطعه سکه در سامانه ثبت‌سفارش انجام شده بود. حتی سایت مرکز مبادله ایران برای ساعتی به دلیل مراجعه زیاد متقاضیان از دسترس خارج شده بود. با این حال به نظر می‌رسد استقبال گسترده از پیش‌فروش سکه پیش‌بینی شده بود. روز قبل از پیش‌فروش سکه بانک مرکزی از طرح جدید امکان بازخرید و پیش‌فروش مجدد رونمایی کرد.

بر اساس این طرح، افرادی که موفق به خریداری سکه طلا در جلسه پیش‌فروش 17 شهریور نشدند یا در این تاریخ تمایل به خرید مجدد سکه دارند، می‌توانستند تعداد سکه و قیمت پیشنهادی خود را ثبت کنند و بانک مرکزی پس از بررسی سفارش‌های ثبت‌شده، نسبت به پیش‌فروش سکه طلا اقدام کند. همچنین بر اساس این طرح، افرادی که در مرحله چهارم پیش‌فروش سکه طلای بانک مرکزی، موفق به پیش‌خرید سکه طلا شدند و به هر دلیل، تمایل به تحویل فیزیکی سکه طلای خریداری‌شده در سررسید (30 آذر ماه) را ندارند، می‌توانند تا 10 روزکاری پیش از موعد تحویل، سکه پیش‌خرید شده را با قیمت پیشنهادی خود، عرضه کنند و بانک مرکزی با بررسی قیمت پیشنهادات ثبت‌شده، می‌تواند نسبت به بازخرید سکه‌های پیش‌فروش شده اقدام کند.

پیش‌فروش سکه سیاست انقباضی است؟

تاکنون آماری از تعداد سکه‌های ثبت‌نام شده به تفکیک نوع سکه منتشر نشده است. با این حال برآورد می‌شود در این مرحله بیش از 450 قطعه سکه پیش‌فروش شده باشد. بر اساس محاسبات، با در نظر گرفتن میانگین قیمت سکه‌ها در بازه 50 تا 55میلیون تومان، می‌توان نتیجه گرفت که اجرا این مرحله از پیش‌فروش سکه توانسته موجب کاهش حدود 24 هزار‌میلیارد تومان از پایه پولی شود. بر اساس آخرین اطلاعات از آمار منتشر شده از متغیر‌های پولی، رشد نقدینگی در خرداد ماه سال جاری به بیش از 32 درصد رسیده است. همچنین رشد نقطه به نقطه پایه پولی که یکی از زیربخش‌های اصلی افزایش نقدینگی است،

در پایان بهار به 30 درصد نزدیک شده است. کارشناسان با توجه به شرایط نااطمینانی حاصل شده از جنگ تحمیلی و دوران پس از آن، روند کاهشی برای رشد نقدینگی پیش‌بینی نمی‌کنند. بنابراین انتظار می‌رود بانک مرکزی با استفاده از ابزارهای مختلف، نسبت به کنترل نقدینگی در اقتصاد اهتمام ورزد. یکی از این ابزارها پیش‌فروش سکه است. پیش از این اعلام شده بود که سقف عرضه پیش‌فروش سکه یک‌میلیون قطعه است. بنابراین بانک مرکزی در نظر دارد تا سقف یک‌میلیون قطعه سکه با میانگین 40‌میلیون تومان از پایه پولی را جمع‌آوری کند. به عقیده کارشناسان با توجه به تحویل‌های به موقع در مراحل قبلی پیش‌فروش سکه، این سیاست می‌تواند به هدف خود اصابت کند. با این حال نکته دیگر آن است که سکه به عنوان یک کالای سرمایه‌ای با نقدشوندگی بالا شناخته می‌شود. بنابراین در صورت افزایش نااطمینانی‌ها در اقتصاد، این احتمال افزایش میابد که دارندگان سکه‌ها در موعد تحویل نسبت به فروش این دارایی خود اقدام کنند. در نتیجه افزایش نا اطمینانی‌ها در اقتصاد می‌تواند تا حدی سیاست انقباضی بانک مرکزی را خنثی کند.

 سکه‌ها در موعد مقرر تحویل می‌شوند؟

تاکنون بانک مرکزی در مرکز مبادله ایران چهار مرحله پیش‌فروش سکه برگزار کرده است. طی سه مرحله نخست پیش‌فروش سکه طلا، در مجموع 761 هزار و 207 قطعه سکه به فروش رسید که دقیقا طبق سررسیدهای اعلامی تحویل شدند. از طرفی در کنار پیش‌فروش سکه، حراج سکه نیز برگزار می‌شود. از اسفند سال 1402 تاکنون 85 مرحله حراج سکه در مرکز مبادله طلا و ارز ایران انجام شده است. این پیش‌فروش‌ها در حالی است که به تازگی محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی از افزایش ذخایر طلای کشور خبر داد. بر اساس اعلام رئیس کل بانک مرکزی در سال 1403 بانک مرکزی ایران از لحاظ خرید طلا جزو پنج بانک مرکزی برتر جهان بوده است.

به گفته فرزین افزایش خرید طلا در سال گذشته باعث شده تا ذخایر طلای بانک مرکزی ایران 37 درصد افزایش پیدا کند. بر این اساس سیاست پیش‌فروش سکه از نظر ذخایر طلا با کمبود مواجه نخواهد شد. در این بین بسیاری از فعالان بازار معتقدند طرح پیش‌فروش سکه توانسته بر کاهش قیمت سکه و دلار بازار آزاد طی روزهای گذشته موثر باشد. بر اساس گفته مقامات بانک مرکزی و مرکز مبادله ایران پیش‌فروش سکه با سقف عرضه یک‌میلیون قطعه سکه در هفته‌های آینده ادامه خواهد یافت.