نقش برجسته تنگ چوگان در حال نابودی / نفوذ آب در سنگ نگاره مهار نشد

کازرون - نقش برجسته ششم تنگ چوگان در کازرون فارس آسیب های جدی دیده است و آب سرازیر شده از آن هنوز مهار نشده است.

خبرگزاری مهر - گروه استان ها: تنگ چوگان در نزدیکی شهر کازرون در استان فارس یکی از بی نظیر ترین جاذبه های باستانی و طبیعی ایران محسوب می شود. در بخش جنوبی تنگ چوگان شهر باستانی بیشاپور قرار دارد که یکی از مهمترین شهرهای سلسله ساسانی بوده که در کنار رود شاپور واقع شده است.

مهم ترین سنگ نگاره های دوره ساسانی را می‌توان در تنگ چوگان از نزدیک بازدید کرد، اگر جهت رودخانه را در نظر بگیریم چهار سنگ نگاره در سمت چپ و دو سنگ نگاره در سمت راست رودخانه واقع شده است.

اولین نقش برجسته شاپور اول در مرکز نقش و سوار بر اسب به تصویر کشیده شده است. جنازه گردیانوس در زیر پاهای اسب شاپور افتاده و دستان والریان به نشانه اسارت در دست شاپور قرار دارد. فیلیپ نیز در جلوی اسب شاپور زانو زده و تقاضای صلح دارد در این نقش برجسته 115 پیکر دیده می‌شود که از این نظر رکورددار نقش برجسته‌های ایرانی به شمار می‌آید. دومین نقش برجسته مربوط به پیروزی بهرام دوم بر اعراب بیابانگرد می‌باشد. سومین نقش برجسته که کامل‌ترین و زیباترین نقش برجسته زمان ساسانی به شمار می‌آید مراسم دریافت فر ایزدی (حلقه شهریاری) توسط بهرام اول از اهورامزدا را به تصویر کشیده است.

نقش برجسته چهارم صحنه پیروزی بهرام دوم (شاپور دوم - ذوالاکتاف) بر یاغیان را به تصویر کشیده است در این نقش پادشاه در مرکز نقش نشسته بر تخت و به صورت روبرو به تصویر کشیده شده است در حالیکه در سمت راست او سربازان و سرداران ایرانی به احترام ایستاده و اسرا و یاغیان در سمت چپ توسط سربازان ساسانی به حضور شاه آورده می‌شوند. نقش برجسته پنجم که در سمت راست تنگه واقع شده و سالم‌ترین نقش برجسته در میان نقوش 6 گانه است نیز به پیروزی شاپور بر دولت روم اختصاص دارد.

ششمین نقش برجسته که در سمت راست تنگه و در کنار جاده واقع شده است، بیشترین آسیب را طی دوره های مختلف دیده و قسمت‌های بالای آن تقریباً از بین رفته است. در این نقش برجسته مراسم دریافت فر ایزدی (حلقه شهریاری) توسط شاپور اول از اهورامزدا و همچنین پیروزی وی در جنگ با رومیان به تصویر کشیده شده است.

پیش از این خبرگزاری مهر در گزارشی به وضعیت نقش برجسته ششم پرداخته بود که با درگیر آسیب های جدی شده است اما هنوز برای مرمت و رفع مشکلات جدی این سنگ نگاری اقدامی صورت نگرفته است.

یک فعال حوزه میراث فرهنگی ضمن معرفی نقش برجسته های موجود در تنگ چوگان گفت: نقش برجسته های این منطقه تاریخی در دیواره کوه قرار دارند، اولین نقش برجسته در سمت چپ ورودی تنگه بزرگترین نقش برجسته ساسانی و تنها نقش برجسته محدب از دوران ساسانی در فلات ایران به شمار می رود که بیشترین آسیبی که در سنوات گذشته دیده ناشی از حرکت مداوم آب بر روی پوسته نقش برجسته است. محسن عباسپور افزود: مابقی نقش برجسته ها به طور طبیعی در معرض نور، باد، باران و عوامل فرسایشی قرار دارند ولی متاسفانه این نقش برجسته از آبی که از پشت دیواره های کوه به درون نقش برجسته نفوذ کرده، سرازیر و روی پوسته نقش برجسته حرکت می کند و باعث شکل گیری گلسنگ ها و افزایش روند فرسایش در نقش برجسته شده است.

با این روند فرسایش اقدامات مرمتی نمی‌تواند نتیجه بخش باشد

وی ادامه داد: برای جلوگیری از نابودی کامل این آثار ارزشمند تاریخی اول باید مطالعات علمی درستی در رابطه با لایه های سنگی پشت این نقش برجسته انجام شود و با توجه به نظرات علمی و کارشناسی متخصصان باستان شناسی مرمت پوسته بیرونی نقش برجسته صورت گیرد در غیر این هرگونه اقدامی اعم از استحکام بخشی یا مرمت عملا ناپایدار خواهد بود و طی چند مدت مجددا شاهد برون ریزی و اثر گذاری آب بر روی پوسته های درونی و بیرونی نقش برجسته خواهیم بود.

چالش اصلی شهر باستانی بیشاپور انفعال پایگاه پژوهش این منطقه است

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به معضلات شهر تاریخی بیشاپور گفت: امروزه یکی از بزرگترین چالش های شهر باستانی بیشاپور عدم پویایی و فعالیت پایگاه جهانی پژوهش در منطقه بیشاپور است، در سال 97 همزمان با هم هفت اثر ساسانی قلعه دختر، شهر گور و کاخ اردشیر در شهرستان فیروزآباد، کاخ ساسانی در شهرستان سروستان و همچنین شهر بیشاپور، نقوش برجسته تنگ چوگان و غار شاپور در شهرستان کازرون ثبت جهانی شدند که امروزه شاهد فعالیت های متعدد و ارزشمند پایگاه پژوهشی فیروزآباد در زمینه های حفاظت، کاوش، جذب باستان شناسان داخلی و خارجی و... هستیم ولی متأسفانه پایگاه پژوهشی بیشاپور در انزوا فرو رفته است. باید عزمی در این پایگاه شکل و مطالعات علمی و تحقیقاتی در رابطه با حوزه‌های مختلف شهر تاریخی بیشاپور از جمله علل فرسایش نقش برجسته های تنگ چوگان توسط متخصصان صورت گیرد و اقداماتی برای جلوگیری از فرسایش بیشتر این تمدن کهن ایرانی انجام شود.

منطقه کازرون ظرفیت های تاریخی و باستانی بسیاری دارد

عباسپور در پایان گفت: ظرفیت های تاریخی و باستانی منطقه کازرون باتوجه به شرایط ارتباطی این شهرستان با مناطق جنوب بسیار حائز اهمیت است و می توان این شهرستان را به عنوان یک پایلوت بزرگ گردشگری در جنوب کشور قلمداد کرد. وجود بیش از 250 اثر تاریخی از دوران مختلف اعم از دوران پیش از تاریخ تا دوران متعدد اسلامی حاکی از این است که این منطقه دارای ظرفیت های بسیاری در زمینه پژوهش های باستان شناسی و امثالهم دارد، علی رغم این ظرفیت های ارزشمند که یک مقوله آن شهر تاریخی بیشاپور است متأسفانه شاهد عدم وجود رشته های باستان شناسی در دانشگاه های کازرون، عدم پویایی سازمان های متولی و فعالیت پایگاه پژوهشی بیشاپور هستیم، اگر به راستی این موضوع دغدغه متولیان امر است باید دولت نقش راهبردی و اثرگذاری جهت بهبود وضعیت فعلی ایفا و تغییرات اساسی ایجاد کند.