نقش سازنده دولت در حمایت از انیمیشن ایرانی: دادن پول یا تأمین زیرساخت؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در شب تقدیر از چهره برگزیده هنر انقلاب اسلامی از راه‌اندازی نهادی برای تولید انیمیشن خبر داد و گفت که وزارت فرهنگ اهتمام جدی برای تولید پویانمایی هم در حوزه بازی‌های رایانه‌ای و هم سینمایی دارد.

در حال حاضر اخباری در خصوص این نهاد یا سازمان نیست و معلوم نیست که از چه سازوکاری برخوردار است. بر اساس پیگیری‌های ما از برخی مسئولین سینمایی، آنچه که روشن است اینکه این بخش جدید در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار نیست زیرمجموعه بنیاد سینمایی فارابی باشد. از آنجایی که پویانمایی خود بخش بزرگ و توانمندی در سینمای کشور محسوب می‌شود و شاغلان زیادی در بخش‌های گوناگون در خود دارد، این مجموعه مستقل از فارابی عمل خواهد کرد.

نمایی از لوپتو

اما چرا باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تولید انیمیشن ایده مستقلی از دیگر بخش‌های سینمایی داشته باشد؟ آنچه که روشن است امروز هنر و صنعت بزرگ پویانمایی در دنیا یک رقیب بسیار جدی برای سینمای رئال است. همین ایام، فروش انیمیشن ماریو حتی از فیلم‌هایی با بازیگران مطرح هالیوودی فروش بسیار بیشتری دارد و توانسته برای دو هفته پیاپی بیشترین فروش را داشته باشد. دیگر پویانمایی‌های دنیا نیز عموماً همین روند را دارند و به عنوان بازوی بزرگی برای گیشه تلقی می‌شوند. انیمیشن‌هایی مانند شرک، نمو، مینیون‌ها، به دنبال دوری، روح و... تنها چند نمونه از فروش بسیار عالی این گونه جذاب سینما هستند.

در کشور ما نیز همین ماجرا در جریان است. پویانمایی‌های شاهزاده روم، فیلشاه، پسر دلفینی، لوپتو و به‌زودی بچه‌زرنگ نمونه‌های عالی از انیمیشن در کشور ما هستند که هرکدام به تنهایی در فصل اکران خود فروش بسیار بالایی را تجربه کردند. تنها "پسر دلفینی" توانست در زمانی که سینما در شرایط معمولی فروش قرار داشت رکورددار روزهای شهریور سال گذشته باشد و نقطه اوج فروش سینما را در سال گذشته رقم بزند. هرچند که این فیلم به خاطر اتفاقات سال گذشته قربانی شد و در حالی که به اذعان سینماداران کشور می‌توانست تا 50 میلیارد هم فروش داشته باشد، فروش بسیار کمتر از این را تجربه کرد.

نمایی از پسر دلفینی

از سوی دیگر تولید محتوای کودکان و نوجوانان با سرعت بسیار فزاینده‌ای در دنیا در حرکت است. در این میان کودکان ایرانی نیز یکی از مخاطبین پرمصرف‌اند که صدها بلکه هزاران فیلم و سریال خارجی را تماشا می‌کنند. انیمیشن‌ها نیز در این میان سهم بسیار بزرگی دارند و انواع و اقسام کارتون‌ها و انیمیشن‌ها توسط بچه‌ها از تلویزوین تا نمایش خانگی تماشا می‌شود. اما چقدر از این محتواها مورد پسند اخلاق و فرهنگ ایرانی و دینی ما است؟ بنابراین اگر دغدغه و نگرانی ما در خصوص تولید محتوای سالم برای بچه‌ها ضروری است، باید در زمینه تولید محتوا قدم‌های جدی‌تری برداریم.

نگاهی به ارگان‌های تولیدکننده پویانمایی

در حال حاضر بزرگ‌ترین مرکز تولید انیمیشن کشور مرکز صبا متعلق به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران است. این مرکز تمامی تولیدات پویانمایی تلویزیون را برعهده دارد. البته در این میان استودیوهای کوچکی که به تولید انیمیشن مشغول‌اند با این مرکز همکاری می‌کنند.

اوج نیز در زمینه انیمیشن دستی بر آتش دارد و در این سال‌ها با آثاری مانند "آرمن" و "ببعی" کارهای خوب و جذابی را تولید کرد.

نمایی از ببعی

حوزه هنری نیز با مرکز انیمیشن سازمان سینمایی خود و رویداد رویازی در زمینه تولید و بازاریابی انیمیشن قدم‌های خوبی برداشت و توانست لوپتو را به اکران برساند. این‌طور که اخبار این نهاد می‌گوید قرار است که هر سال یک فیلم انیمیشن وارد سینمای کشور شود.

مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و انیمیشن نیز که تنها متولی تولید انیمیشن دولتی است بیشتر در زمینه تولید کارهای هنری و تجربی که مشتریان خاص خود را دارد فعال است.

کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان دیگر نهادی است که در زمینه تولید انیمیشن فعالیت دارد. این نهاد نیز مبتنی بر شکل و شمایل خاصی که از گذشته به تولید مبادرت داشته است، کارهای خود را تولید می‌کند که بیشتر به فضای آثار هنری و تجربی مانند مرکز گسترش شباهت دارد. البته این به معنای نقد نیست بلکه باید در زمینه آثار مفهومی و تجربی که زمینه‌های خوبی در جشنواره‌های سینمایی دارند، فیلم ساخت اما مخاطبین وسیعی در حوزه کودکان ندارند. البته کانون پرورشی سال گذشته در تولید بچه‌زرنگ با گروه هنر پویا همکاری داشته است و شاید همین باعث شود تا این نهاد قدیمی در حوزه کودکان و نوجوانان، فعالیت‌های خود را به سمت آثار پرمخاطب جهت دهد.

با نگاهی گذرا به این ارگان‌ها روشن است که اولاً تعداد کارهای در حال انجام نسبت به آنچه که در دنیا در حال تولید است بسیار کم است. البته با ظرفیت کنونی باید اعتراف کرد که آنچه که ساخته می‌شود هم از نظر کمیت و هم کیفیت موجب خرسندی است اما برای داشتن حجم قابل قبولی از تولیدات با این سرعت نمی‌توان چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای داشت. بنابراین حمایت ویژه دولت از تولید انیمیشن امری ضروری است. اما این حمایت به چه صورت باید باشد؟

محمد خیراندیش

محمد خیراندیش کارگردان انیمیشن پسر دلفینی که سال گذشته نمونه موفق یک انیمیشن ایرانی را به کشور و به جهان معرفی کرد در این باره به خبرنگار تسنیم گفت: اگر اتفاقی که وزیر فرهنگ در حوزه انیمیشن درباره آن صحبت کرده‌اند، حمایت باشد بهترین کار حمایت در زیرساخت‌ها است. اما اگر حمایت مالی باشد وابستگی رخ می‌دهد و انیمیشن هم دولتی می‌شود. به‌طور کلی هرچیزی که دولتی باشد ضعیف می‌شود زیرا وابسته به پول و نفت است. مانند فردی می‌شود که به یک سرم دائمی وصل است و بدون هیچ ورزش و تحرکی روی پا می‌ایستد.

چهره برگزیده هفته هنر انقلاب 1401 در پویانمایی گفت: به نظرم مهم‌ترین چیزیی که امروز انیمیشن کشور به آن نیاز دارد، اصلاح قوانین و تهسیل است. ما در حال حاضر برای صادر کردن اسباب‌بازی‌های این حوزه به کمک نیاز داریم برای این موارد به قوانین و تسهیلات نیاز داریم. به عنوان مثال یکی از حوزه‌هایی که در آن مشکلات فراوانی داریم کاری است که VODها می‌کنند. پلتفرم‌ها انیمیشن‌های خارجی را بدون رایت پخش می‌کنند اما اگر بخواهند آنها را با رایت بخرند باید چندصد هزار دلار پرداخت کنند. در حالی که در خارج از ایران پلتفرم‌ها در قبال کارهای خارجی که پخش می‌کنند باید از تولید داخلی حمایت کنند یا سرمایه‌گذاری کنند. برای همین به‌طور کلی پول دادن و حمایت مستقیم مالی کردن را بدترین کاری می‌دانم که دولت می‌تواند انجام دهد. با این کار تولید انیمیشن ضعیف‌تر می‌شود و مانع پیشرفت انیمیشن می‌شود.

او بیان کرد: اگر هم قرار باشد که تولید کند به نظرم بهتر آن است که بخش خصوصی این کار را ادامه دهد. هرچیزی در تولید باید به بخش خصوصی واگذار شود. کافی است به نمونه‌ای مانند صبا نگاه کنیم که هم کارهایش گران‌تر می‌شود هم از نظر کیفی افت پیدا می‌کند. اما در همین مدت بخش خصوصی پیشرفت بسیار خوبی داشته است. به نظرم تولید مانند یک درخت است که از برگ‌هایش تغذیه می‌کند نه از ریشه. انیمیشن باید از فروش و عوایدش رشد کند نه از پول بیت‌المال. اگر کاری که وزارت فرهنگ می‌خواهد انجام دهد مالی و پولی باشد دهان‌های زیادی برای بعلیدن آن باز خواهند شد و اتفاق بدی رخ می‌دهد. حمایت از انیمیشن امروز یعنی تسهیل و اصلاح قوانین و حل مشکلات زیرساختی.

خیراندیش در پایان گفت: یکی از مشکلات زیرساختی ما همین رندر گرفتن است. اگر قرار باشد دولت کاری انجام دهد کمک برای رندر است که هم هزینه بسیار بالایی دارد و هم وقت زیادی صرف آن می‌شود.