نگاهی به سیره رفتاری شهید سیدمصطفی خمینی (ره) در مواجهه با جریانات انحرافی

به گزارش گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم، 1 آبان سالروز شهادت مظلومانه حاج سیدمصطفی خمینی (ره) فرزند برومند بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی است که به حق، بازوی توانمند و موثر امام راحل عظیم‌الشأن به شمار می‌آمدند. به همین مناسبت، احمد هاشمی پژوهشگر جریان‌شناسی انقلاب اسلامی در یادداشتی به مرور سیره رفتاری شهید سیدمصطفی خمینی (ره) در مواجهه با جریانات انحرافی پرداخته است. متن این یادداشت به شرح زیر است:

«در بین شخصیت‌ها و رجال مبارز و موثر در انقلاب اسلامی افراد بسیاری هستند که علی‌رغم سابقه و جایگاه‌شان در حوادث، هنوز هم در بین عموم مردم و حتی برای اهل اطلاع گمنام باقی مانده و شخصیت و جایگاه‌شان مورد غفلت واقع شده است. این می‌طلبد که دغدغه‌مندان مکتب انقلاب اسلامی نسبت به رفع این غفلت و گمنامی التفات داشته باشند تا با گذر زمان گرد و غبار فراموشی بیش از پیش بر این کارنامه درخشان و ابعاد شخصیتی ممتاز ننشیند.

در این بین، گزاف نیست که بگوییم متاسفانه یکی از مبرزترین شخصیت‌های مورد غفلت واقع‌شده، شهید آیت‌الله آقا سید مصطفی خمینی فرزند برومند امام راحل (ره) هستند که با توجه به عظمت علمی و مبارزاتی ایشان چندان به ابعاد مختلف زندگانی‌شان پرداخته نشده است و قطعا مطالعه ابعاد شخصیتی ایشان همچون معدنی از جواهر برای نسل‌های جوان انقلاب که توفیق درک زمانه امام (ره) را هم نداشتند بسیار جذاب و شگفتی‌زا خواهد بود؛ لذا در این نوشتار به مناسبت سالگرد عروج شهید آقا مصطفی گوشه‌ای از روحیه و شخصیت ایشان را به اجمال بیان خواهیم کرد.

اگر کسی به دنبال سلوک و خصوصیات شهید آقا مصطفی در بین خاطرات همراهان ایشان باشد، چند ویژگی مبرز و پرتکرار نسبت به دیگر خصوصیات ایشان جلوه‌نمایی خواهد کرد که قطعا یکی از آنها علمیت و نبوغ ایشان در ابواب مختلف علوم اسلامی از فقه تا تفسیر است که حقا اطلاق واژه «مجتهد شهید» را درباره‌شان ایجاب می‌کند. اما ویژگی دیگری که در شخصیت ایشان نمود بالایی دارد، قاطعیت و صلابت بر حفظ اصول و مرزبندی صریح و قاطع با منحرفان و سازش‌کاران در روابط فردی و اجتماعی و سیاسی بود؛ بطوری که ایشان در این‌باره حتی نسبت به نزدیکان و دوستان هم اهل مسامحه نبودند و به گفته همراهان، با افراد مختلفی در طول زندگی خود مرزبندی صریح کرده و برخورد قاطع داشتند.

شاهد این مساله روایت نزدیکان و خانواده آقا سید مصطفی در این باره است. بطور نمونه برادر ارجمند ایشان مرحوم حاج احمد آقا در تبیین شخصیت ایشان چنین می‌نویسند: «از خصوصیات بارز این مرد خدا دشمنی پر و پا قرص با شاه و رژیم او و جهت‌دار بودنش در مبارزه و صراحتش در برخورد با مسائل اصولی و آشتی‌ناپذیری در مقابل سازش‌کاران بود.»[1]

مرحوم حاج احمد آقا همچنین ابتدای مصاحبه‌ای درباره شخصیت برادر شهید خود این‌چنین بیان می‌کنند: «آنچه که من در برادرم دیدم و آن را در کمتر کسی یافتم، صراحت لهجه ایشان بود. به این معنا که حاج آقا مصطفی (ره) در مسائل اسلامی به هیچ وجه با کسی تعارف نداشت و خیلی صریح صحبت می‌کرد. مثلاً در طول مبارزات 16-15 ساله امام (ره) از سال 1342 هجری شمسی، کسی را اگر می‌دید که زمانی رفیقش بوده و از راه راست منحرف شده و با دستگاه همکاری می‌کند یا سکوت کرده است، صریحاً به او می‌گفتند من دیگر نمی‌توانم با تو باشم، تو آن طرف جوی و ما این طرف، و این صراحت به حدی بود که گاهی بعضی از این دوستان وقتی او را صدا می‌زدند، هرگز جوابی نمی شنیدند. به همین مناسبت به قول امروزی‌ها خیلی ملاکی بود زیرا هرگز نمی‌خواست که در مسائل مختلف مماشات کند.»[2]

در همین‌باره برخوردهای قاطع شهید آقا مصطفی با افرادی مانند قطب‌زاده و بنی‌صدر و صادق طباطبایی که سعی می‌کردند خود را به امام (ره) نزدیک کنند، از خاطرات رایج همراهان امام (ره) در نجف است؛ یا همچنین مرزبندی صریح با شخصیت‌های حوزوی زاویه‌دار با مبارزات اسلامی در حوزه علمیه نجف. در مجموع، مشابه این مسائل در خاطرات و سیره عملی شهید بسیار است که در این مجال جای تفصیل آنها نیست و برای اطلاع دقیق تر از این روحیه، علاقه‌مندان را به دفتر پنجم کتاب نهضت امام خمینی (ره) که حول شخصیت شهید آقا مصطفی نگاشته شده ارجاع می‌دهیم.

از سوی دیگر، بیان این نکته اهمیت دارد که معمولا افرادی که روحیه و شخصیتی قاطع دارند و نسبت به رعایت اصول بی‌مماشات و انعطاف‌ناپذیر عمل می‌کنند، قالب شخصیتی جذابی نداشته و با روحیه‌ای نسبتا خشک نمود پیدا می‌کنند؛ اما با مراجعه به خاطرات باقی‌مانده از شهید آقا مصطفی تصدیق خواهیم کرد که این قاعده معمول، در شخصیت‌شان نقض شده است و ایشان علاوه بر صراحت در برابر سازش‌کاران معاند و منحرفان، بین طلاب و دوستان آن روز بالاخص در حوزه نجف شخصیتی جذاب و محوری داشتند و حلقه وصل تمامی طلاب مبارز با روحیات و نظرات مختلف بودند. به اذعان همه اطرافیان امام (ره)، ایشان شمع محفل و جمع بودند و حتی این روحیه را نسبت به غیرمبارزینی که زاویه‌دار نبودند هم داشتند و در چنین جمع‌های بازتری، ایشان با الفت و عطوفت و مهربانی محور بودند. شاهد آن پیاده‌روی‌های چندین‌باره ایشان در طول سال از نجف به کربلا با ده‌ها نفر از طلاب حوزه نجف بود که به گفته شاهدان در این جمع، افراد مبارز و غیرمبارز با تفکرات مختلف شرکت می‌کردند و علی‌رغم آن، شهید آقا مصطفی به عنوان یکی از سرحلقه‌های این حرکت شناخته می‌شدند و از حضور در چنین جمع‌هایی ابا نداشتند.

این مساله نشانگر تعادل شخصیتی و روحیه دینی شهید آقا مصطفی در جذب افراد مختلف و نیز دفع مخالفان ناباب است که اتفاقا تطبیق با سیره حضرات معصومین (ع) دارد. بر این اساس جا دارد تا در حوزه علمیه و نزد طلاب جوان امروز، شخصیت ایشان به عنوان معیار انقلابی‌گری مورد مطالعه و توجه بیشتری قرار گیرد.»