نگاهی به چند فیلم درباره پیامبر وحدت / جای یک سریال خالی است
حضرت محمد (ص) از جمله پیامبران الهی و محور وحدت‌اند که شخصیت جذاب و زندگی پر فراز و نشیب‌شان سبب شده سینماگران مختلف جهان در چند بزنگاه به مرور زندگی و زمانه آن حضرت بپردازند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ساخت فیلم در رابطه با پیامبران الهی به دلیل وجود حساسیت‌ها و تعصبات مذهبی پیروان ادیان مختلف کار دشواری برای هنرمندان و فیلم‌سازان دنیا بوده است. با این حال، پیامبران همواره یکی از سوژه‌های جذاب برای اهالی سینما بوده و تاکنون فیلم‌ها و سریال‌های گوناگونی درباره ایشان ساخته شده است. پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) نیز از این قائده مستثنی نیستند و با وجود حساسیت زیادی که مسلمانان روی پیامبر خود داشته و دارند تاکنون آثار سینمایی مختلف از سراسر دنیا در خصوص این شخصیت والای مذهبی و تاریخی ساخته و به نمایش درآمده است.
در این گزارش به بهانه گرامیداشت هفته وحدت به معرفی 6 فیلم با محوریت پیامبر اسلام (ص) خواهیم پرداخت.
1. «بلال، مؤذن‌الرسول»: این فیلم در سال1953 میلادی و به کارگردانی أحمد الطوخی در کشور مصر ساخته شده است. فیلم سینمایی «بلال، مؤذن‌الرسول» در واقع به بیان زندگی بلال حبشی، اولین مؤذن اسلام، می‌پردازد که در نخستین سال‌های زندگی، پدر و مادرش را از دست داده و به بردگی گرفته می‌شود. بلال، پس از سال‌ها خدمت در رکاب اربابانش، در نهایت و پس از ظهور دین اسلام به خدای یگانه ایمان آورده و از پرستش بت‌ها دست برمی‌دارد.
این ماجرا باعث شکنجه و آزار و اذیت او توسط اربابش می‌شود تا اینکه پیامبر اسلام (ص)، او را از بردگی آزاد کرده و به عنوان یکی از اصحابش می‌پذیرد. پس از آن‌که ظلم کفار مکه بر مسلمانان افزایش پیدا کرد پیامبر به بلال دستور داد تا به یثرب مهاجرت کند و خودشان هم در آن‌جا به او و سایر مسلمانان ملحق شدند. سال‌ها بعد و پس از فتح مکه، بلال بر بام خانه کعبه اذان گفت و از آن زمان به «مؤذن الرسول» شهرت یافت. این فیلم به نمایش گوشه‌هایی از زندگی بلال حبشی نیز می‌پردازد که در تمام فتوحات و لحظات غم‌بار زندگی پیامبر (ص) در کنار ایشان حضور داشته است.
همچنین بلال پس از فتح مکه با دختری به نام «هند» ازدواج می‌کند که در این فیلم به آن بخش از زندگی او هم پرداخته شده است. بلال پس رحلت حضرت محمد (ص) به شام سفر کرد و سال‌های پایانی عمرش را در آن‌جا گذراند و سر انجام در همان شهر از دنیا رفت.«بلال، مؤذن‌الرسول» در واقع شرح زندگی بلال حبشی است که در خلال این داستان، گوشه‌هایی از رأفت نبوی را هم به نمایش می‌گذارد.
2. «فجرالاسلام»؛ این فیلم در سال 1971 میلادی و در کشور مصر تولید شده است. کارگردان این فیلم صلاح أبوسیف است. او در بخش اول این فیلم با نمایش دوران جاهلیت عرب و رواج خرافه و جادو در میان مردم شبه جزیره عربستان، سعی در نشان دادن شرایط زندگی پیش از ظهور اسلام دارد. در بخش دوم فیلم نیز به بعثت پیامبر اکرم (ص) پرداخته شده است. این فیلم در واقع نمایش تفاوت فرهنگ مردم عربستان، پیش و پس از ظهور اسلام و همچنین تأثیرگذاری پیامبر (ص) بر سبک زندگی مردم عربستان است.
أبوسیف همچنین در این فیلم با نگاهی متفاوت به نمایش درگیری‌های میان کفار و مسلمین در صدر اسلام پرداخته و تلاش کرده است تا این نزاع‌ها را به عنوان یک نماد اجتماعی در راستای نبرد همیشگی خیر و شر به نمایش بگذارد. استفاده از این نگاه در روایت داستان، توانسته است «فجرالاسلام» را به اثری متمایز در میان فیلم‌هایی که به نمایش نزاع‌های صدر اسلام پرداخته‌اند، تبدیل کند.
سریال‌هایی که «وحدت» می‌آورند / ضرورت ساخت آثاری درباره پیامبر اسلام3. «الشیماء، اُخت الرسول»؛ این فیلم در سال 1972 میلادی و یک‌سال پس از تولید فیلم سینمایی «فجرالاسلام»، در کشور مصر و به کارگردانی حسین‌الدین مصطفی تولید شده است که یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخی و دینی کشور مصر به شمار می‌آید.«شیماء» دختر حلیمه - دایه پیامبر (ص)- و خواهر ناتنی حضرت محمد (ص) است که دوران کودکی خود را در کنار ایشان گذرانده است. حسین‌الدین مصطفی در این فیلم تلاش کرده با نمایش ارادت و احترامی که خانواده حلیمه به پیامبر اسلام داشتند، به روابط خوب میان این دو تن اشاره کند.
این فیلم در ادامه با بیان سرگذشت و زندگی «شیماء» به رأفت پیامبر (ص) می‌پردازد. داستان فیلم از این قرار است که پس از آن‌که حضرت محمد (ص) به پیامبری برگزیده می‌شود، همسر «شیماء» به دلیل حسادت و دشمنی که به پیامبر (ص) داشت به گروهی از کفار ملحق شده و در برابر ایشان می‌ایستد. در همین زمان «شیماء» نزد پیامبر (ص) رفته و از ایشان می‌خواهد تا همسرش را عفو کنند و سرانجام حضرت محمد (ص) نیز در خواست خواهرشان را اجابت کرده و از همسر او می‌گذرند.
4. «الرساله»؛ شاید بتوان اثر مصطفی العقاد را معروف‌ترین و شناخته‌شده‌ترین اثر در رابطه با زندگی پیامبر اسلام دانست. این فیلم که در ایران با نام «محمد رسول‌الله» شهرت یافته است در سال 1977 میلادی و در کشور مصر، با حضور بازیگران سرشناس جهانی نظیر «آنتونی کوئین» ساخته شده است.
این فیلم روایت داستان زندگی پیامبر اکرم (ص) پس از بعثت و پس از 40 سالگی حضرت محمد (ص) است که به بیان اتفاقات صدر اسلام و نمایش تمام جنگ‌ها، فتوحات و حوادث تلخ صدر اسلام می‌پردازد. بر اساس برخی گزارش‌ها، این فیلم پس از آن‌که به 12 زبان دنیا ترجمه و در چند کشور پخش شد، موجب گرایش تعدادی از افراد غیر مسلمان به دین اسلام شده است. همچنین به گزارش التحریر، «الرساله» بهترین فیلم تاریخ سینما از نظر تعداد بینندگان برآورد شده است.
5. «محمد، خاتم الانبیا»؛ این اثر یک پویانمایی است که در سال 2002 میلادی و توسط استودیو انیمیشن‌سازی بدر و به کارگردانی ریچارد ریچ آمریکایی تولید شده و در سینماهای چند کشور به نمایش در آمده است. این انیمشین در واقع تلاش کرده است تا به نمایش روزهای نخست صدر اسلام و روزهای اول بعثت پیامبر (ص) بپردازد.
6. «محمد رسول‌الله»؛ ساخته مجید مجیدی تنها اثر ایرانی حاضر در این لیست است که در سال 2015 میلادی با همکاری هنرمندان بزرگ بین‌المللی در کشور ایران ساخته شده است. اگرچه این فیلم در عرصه جهانی نتوانست به موفقیت چندانی دست پیدا کند، اما در همان سال در ایران به پرفروش‌ترین فیلم سینماها تبدیل و با استقبال خوب مردم و نظر مطلوب علمای اسلام در ایران، مواجه شد.«محمد رسول‌الله» با نگاهی متفاوت سعی در نمایش اتفاقات و رویدادهای دوران کودکی حضرت محمد (ص) از زمان تولد تا بعثت، دارد. فیلم با نمایش روزهای حصر مسلمانان در شعب ابی‌طالب آغاز شده و بلافاصله با فلش‌بک به نمایش دوران کودکی پیامبر (ص) می‌پردازد.
در این فیلم رویدادهایی مانند بشارت سایر ادیان به تولد آخرین فرستاده خدا، جدایی از مادر، حمله سپاه ابرهه به کعبه و بخشی از کرامات و معجزات حضرت محمد (ص) در دوران کودکی به نمایش درآمده است. اما نکته قابل توجه درباره فیلم مجیدی این است که برای ساخت لوکیشن‌های آن هزینه بسیاری صرف شد و قرار بر این بود تا فصول دیگری از زندگی حضرت محمد (ص) نیز در قالب آثار سینمایی مجزای دیگری ساخته شود اما این اتفاق رخ نداد. این درحالی است که این روزها قرار است سریال سلمان فارسی به کارگردانی داود میرباقری در لوکیشن حجاز که یکی از لوکیشن‌های فیلم مجیدی بوده است، تصویربرداری شود.
در شرایطی که جهان مملوء از خشونت و شقاوت امروز، تشنه تماشای آثاری با محوریت پیامبر رحمت و الگوی وحدت، حضرت محمد (ص) است و مردم در جای جای جهان بیش از هر زمان دیگری به صلح و وحدت نیازمندند، کم‌کاری در زمینه ساخت فیلم‌هایی که بتوانند گوشه‌ای از مکارم و خصوصیات والای حضرت ختمی مرتبت، محمد مصطفی (ص) را به تصویر بکشند و در مقیاس جهانی بر افکار عمومی اثرگذار باشند، به هیچ وجه قابل توجیه نیست.
امید است که مسئولین و سیاست‌گذاران سینمای ایران به اهمیت راهبردی این مسئله پی ببرند و انتظار مخاطبان مشتاق در اقصی‌نقاط جهان برای تماشای آثار سینمایی با محوریت پیامبر اکرم (ص) روی پرده نقره‌ای رنگ سینما بیش از این به درازا نکشد.
از طرفی همگان می‌دانند این روزها سیدداود میرباقری کارگردان سینما و تلویزیون مشغول ساخت سریال سلمان فارسی یکی از صحابه پیامبر اسلام است. معمولاً دیگر آثار او خصوصاً «مختارنامه» ثابت کرد چقدر می‌تواند در دنیا قابل شناسایی و معرفی باشد. از این رو در کنار اهمیت ساخت فیلم‌های سینمایی تاریخی و دینی باید به ساخت سریال‌های دینی و مذهبی اهمیت داده شود.
همچون اینکه مجید مجیدی با ساخت فیلم «محمد رسول‌الله» به دوران کودکی پیامبر اسلام پرداخت و همگان منتظر ادامه آن در دوران رسالت و سختی‌های دوران پیامبری حضرت محمد (ص) بودند اما دیگر ادامه پیدا نکرد؛ حالا شاید در دورانی که بیشتر کمپانی‌های ساخت فیلم به سریال‌سازی روی آورده‌اند ساخت سریالی درباره پیامبر اسلام ضرورت داشته و تأثیرگذار باشد.