نیاز کشور به ساخت پتروپالایشگاه، هرروز بیشتر از دیروز

با وجود اینکه هر روز نیاز کشور به فرآورده‌های نفتی پتروپالایشگاهی بیشتر می‌شود و ایجاد ارزش افزوده در صنعت نفت می‌تواند درآمدهای ارزی ایران را نیز چند برابر کند.

به گزارش خبرنگار مهر، با افزایش مقدار مصرف بنزین حالا نگرانی‌ها از کمبود این سوخت در کشور بالا گرفته است و کارشناسان از احتمال نیاز به واردات در صورت ادامه این روند و ثابت ماندن تولید خبر می‌دهند.

افزایش 24 درصدی مصرف بنزین در تابستان امسال

هفته گذشته شرکت ملی پالاش و پخش فراورده‌های نفتی ایران از افزایش 20 درصدی مصرف بنزین در مقابل رشد 5 درصدی تولید این محصول خبر داد.

تأمین بنزین موردنیاز کشور با تولید داخل و گذر از موج شدید افزایش سوخت در کشور در حالی است که پیش از این با وجود دارا بودن منابع عظیم نفتی، ایران یکی از کشورهای واردکننده بنزین بود به طوری که سال 96 میزان 17 میلیون لیتر بنزین به کشور وارد شد.

گفتنی است از سال 97 و با بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، ایران از واردات بنزین بی‌نیاز شد و در شهریور سال 98 به‌عنوان صادرکننده بنزین به کشورهای همسایه مطرح شد.

صادرات فراورده‌های نفتی ایران نیز کاهش چشمگیری داشته است به طوری که سال اول کرونا سه میلیارد دلار بنزین صادر کردیم اما امسال قطعاً از پالایشگاه‌ها صادرات بنزین نخواهیم داشت و صادرات گازوئیل نیز به حداقل خود خواهد رسید.

رکود چندساله در ساخت پالایشگاه

هرچند پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در دولت گذشته به بهره‌برداری رسید و توانست کشور را از واردات بنزین نجات دهد؛ اما بعد از آن بی‌توجهی شدیدی در حوزه پالایشگاه سازی حاکم شد. دولت یازدهم و دوازدهم که پروژه پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس را با 70 درصد تحویل گرفته بود، تصور می‌کرد وظیفه خود را در ساخت پالایشگاه به انجام رسانده و دیگر نیازی به ساخت پالایشگاه نیست.

حتی وزیر پیشین نفت پالایشگاه سازی را کثافت‌کاری می‌دانست و افتخار می‌کرد که در مدت 15 سال وزارت خود یک پالایشگاه نیز نساخته است. همین بی‌توجهی چندین ساله به احداث واحدهای پالایشی جدید باعث شد خام فروشی منابع نفتی در کشور سیر صعودی بگیرد و این منابع به ثمن بخس و به دلیل نیاز کشور به منابع مالی حراج شود.

عقب‌افتادگی کشور در ساخت واحدهای پالایشگاه و خام فروشی چند دهه‌ای نفت در حالی است که بسیاری از کشورها حتی کشورهایی که منابع نفتی ندارند یک‌قدم جلوتر به ساخت پتروپالایشگاه رو آورده‌اند تا ارزش‌افزوده بیشتری تولید کنند و از مزایای پالایشگاه و پتروشیمی به صورت هم‌زمان بهره ببرند.

دلایل اهمیت ساخت پتروپالایشگاه در کشور

ساخت پتروپالایشگاه در کشور ما به دلیل تحریم و نیاز کشور به منابع متنوع اهمیت دوچندان دارد؛ چراکه در حال حاضر شرکت‌های پالایشی محدودی در جهان وجود دارند که خریدار نفت ایران هستند و البته برای فروش نفت به آن‌ها نیز باید انواع و اقسام روش‌های دور زدن تحریم را اجرا کرد.

ساخت پتروپالایشگاه باعث می‌شود مواد شیمیایی متنوعی در کشور تولید شود که ارزش‌افزوده بالایی دارند و مشتریان زیادی نیز در سطح جهان برای آن‌ها وجود دارد. به این ترتیب به‌راحتی می‌توان محصولات صنعت نفت کشور را در بازارهای جهانی عرضه و مقدار زیادی ارز وارد کشور کرد.

علاوه بر این ساخت پتروپالایشگاه اشتغال‌زایی قابل‌توجهی در کشور ایجاد خواهد کرد و باعث رونق اقتصادی و رونق صنعت نفت در کشور خواهد شد.

اهمیت و مزایای بالای ساخت پتروپالایشگاه در کشور باعث شد تا کمیسیون انرژی مجلس در پاییز سال 97 طرحی با عنوان «احداث پتروپالایشگاه‌ها با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی و روش تنفس خوراک» پیشنهاد دهد. این پیشنهاد در تیرماه سال 98 در صحن علنی بررسی شد و با عنوان قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» تصویب شد.

اعطا تسهیلات نفتی به سازندگان پتروپالایشگاه

هدف از تصویب این قانون این بود که واحدهای پتروپالایشگاهی با استفاده از جذابیت موجود در این قانون ساخته شده و در کشور توسعه پیدا کنند. امتیاز «تنفس خوراک» داده شده در این قانون باعث می‌شود تا زمانی که سرمایه اولیه احداث واحدهای پتروپالایشگاه ساخته شده برگردد، خوراک دریافت کنند بدون آنکه بهایی بابت آن بپردازند.

درواقع این اقدام نوعی اعطا تسهیلات است که از ذخایر نفت به پتروپالایشگاه‌ها داده می‌شود و بعد از بازگشت سرمایه در قالب اقساط 4 تا 8 ساله دریافت می‌شود.

در حال حاضر 8 طرح پتروپالایشگاهی توانسته‌اند ذیل این قانون از وزارت نفت تایدیه بگیرند که 5 طرح آن پتروپالایشگاه نفت خام و 3 طرح آن پتروپالایشگاه میعانات گازی هستند.

نبود جدیت در وزارت نفت برای تکمیل طرح‌های پتر وپالایشگاهی

با روی کار آمدن دولت سیزدهم وعده‌هایی مبنی بر افزایش سرعت کار و ساخت پتروپالایشگاه‌ها داده شد و وزیر نفت نیز یکی از اولویت‌های وزارت نفت در دولت سیزدهم را ساخت پتروپالایشگاه اعلام کرد و گفت: «در دنیا امروز به دنبال احداث پالایشگاه نفت نمی‌روند، بلکه در زمینه ساخت پتروپالایشگاه‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود که تنها سوخت‌محور نباشند، به‌گونه‌ای که همزمان تولید سوخت و خوراک برای صنایع پتروشیمی داشته باشد، این مورد نیز جزو اولویت‌ها و برنامه‌های وزارت نفت برای جلوگیری از خام‌فروشی است»

اما با گذشت بیش از یک سال از عمر دولت هنوز جدیتی در عمل به این وعده دیده نمی‌شود؛ به طوری که درصد پیشرفت برخی از طرح‌های پتروپالایشگاهی تأیید شده صفر و برخی دیگر بسیار اندک بوده است.

شرایط فعلی به وجود آمده در ساخت این واحدها و نبود عزم جدی برای پیشرفت کار این تصور را ایجاد می‌کند که دولت سیزدهم نیز همچون دولت گذشته جدیتی در قطع خام فروشی منابع نفتی و حفظ منابع ملی این کشور ندارد، در غیر این صورت باید با پیگیری شبانه‌روزی و جهادی موانع پیش روی این طرح‌ها را بردارد و در صورت مشاهده کم‌کاری از سوی هر یک از صاحبان طرح‌ها و نبود توانایی برای تکمیل آن‌ها، همانطور که در قانون هم پیش بینی شده مجوز آن طرح را لغو کند.