هوشمندسازی فرآیند‌های همانندجویی و مقابله با تقلب در آثار علمی

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل از پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، دکتر محمد حسن‌زاده، با اشاره به مسئولیت‌های حاکمیتی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) گفت: یکی از مسئولیت‌های حاکمیتی ایرانداک سازماندهی مستندات علمی از جمله پارساهاست و این پژوهشگاه از گذشته وظیفه سازماندهی و مستندسازی علم را بر عهده داشته است. وی با اشاره به تصویب قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی و مسئولیت ایرانداک در ثبت و همانندجویی پیشنهاده‌ها و پارسا‌ها گفت: آیین‌نامه اجرایی این قانون در سال 98 ابلاغ شد، ولی ایرانداک پیش از آن به صورت عملیاتی فعالیت خود را در پیشگیری از تقلب در تهیه آثار علمی را شروع کرده بود. رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) در مورد مسئولیت این پژوهشگاه در ثبت و همانندجویی پارسا‌های ایرانیان خارج از کشور توضیح داد: ایرانیانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند برای گرفتن تایید مدارک تحصیلی خود نیازمند ثبت و همانندجویی پایان‌نامه یا رساله خود هستند که این مسئولیت به عهده ایرانداک است. وی خاطر نشان کرد: با توسعه هوش مصنوعی در دنیا به خصوص ChatGPT، ما در ایرانداک در حال بررسی‌های اولیه و هوشمندسازی فرآیند‌های همانندجویی هستیم. حسن‌زاده در مورد فعالیت‌های این پژوهشگاه در حوزه ترویج اخلاق در پژوهش، اظهار کرد: با توجه به این‌که بیشتر افرادی که مرتکب سوءرفتار پژوهشی می‌شوند، از قوانین و مقررات دنیای علم آگاهی ندارد و سهواً مرتکب خطا می‌شوند؛ اخیراً در ایرانداک موضوع آموزش اخلاق در پژوهش به دانشگاهیان و پژوهشگران مورد توجه قرار گرفته و دوره‌هایی در این زمینه برگزار شده و سامانه آموزش اخلاق در پژوهش توسعه یافته است. رئیس ایرانداک گفت: رشته‌های مختلف نیازمند واژه‌نامه و اصطلاح‌نامه‌های تخصصی هستند و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران این واژه‌نامه‌ها و اصطلاح‌نامه‌های تخصصی را برای رشته‌های مختلف تهیه می‌کند. وی خاطر نشان کرد: همه خدماتی که در ایرانداک ارائه می‌شود، به رایگان در اختیار همه اساتید و دانشجویان قرار دارد. در همین زمینه دکتر فریبرز درودی معاون اطلاعات علم و فناوری ایران در مورد ماموریت ایرانداک توضیح داد: بر اساس اساس‌نامه، ایرانداک در خوشه‌های پژوهش، مدیریت اطلاعات علم و فناوری، پشتیبانی از سیاست‌گذاری علم و فناوری، همکاری و هماهنگی و همچنین آموزش مسئولیت دارد و پژوهشگران و دانشجویان، سیاست‌گذاران علم و فناوری و همچنین کتابداران و اطلاع‌رسانان از خدمات این پژوهشگاه استفاده می‌کنند. وی با اشاره به مسئولیت ایرانداک در اجرا کردن تبصره 9 قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی و ثبت و همانندجویی تمامی پیشنهاده‌ها، پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها، گفت: تاکنون 419 هزار و 827 پیشنهاده (پروپوزال)، 748 هزار و 673 پارسای داخل کشور و سه هزار و 474 پارسای خارج از کشور در ایرانداک ثبت شده است. معاون اطلاعات علم و فناوری ایران در مورد مشارکت بخش‌های مختلف در ثبت پارسا‌ها توضیح داد: تاکنون 51 هزار و 63 پارسا توسط وزارت عتف، 26 هزار و 519 پارسا توسط موسسه‌های غیر دولتی غیر انتفاعی، 13 هزار و 870 پارسا توسط دانشگاه آزاد اسلامی، هشت هزار و 430 پارسا توسط دانشگاه پیام نور، هزار و 467 پارسا توسط سایر دستگاه‌های اجرایی، 641 پارسا توسط وزارت بهداشت، 164 پارسا توسط دانشگاه فرهنگیان، 26 پارسا توسط جهاد دانشگاهی و یک پارسا توسط دانشگاه علمی کاربردی در ایرانداک ثبت شده است. دکتر فرهاد شیرانی، معاون اداری و مالی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با تاکید بر ضرورت ثبت و همانندجویی موسسات مختلف در سامانه‌های ایرانداک گفت: بر اساس قانون هر گونه پرداخت مالی به اساتید راهنما، مشاور و داور و همچنین تخصیص امتیاز در ترفیع و ارتقای اساتید و دانشجویان نیازمند ارائه گواهی ثبت و بارگذاری فایل تمام‌متن و نتیجه همانندجویی پیشنهاده‌ها و پارسا‌ها است. وی در مورد هوشمند شدن فرآیند‌های بررسی در ایرانداک اظهار کرد: با توجه به اقدامات برخی کاربران برای دور زدن فرآیند همانندجو، سامانه وارسی هوشمند راه‌اندازی شده است و فرآیند‌های سامانه هوشمندتر انجام می‌شود. دکتر رضا رجبعلی بگلو، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) به بررسی وضعیت ساختاری پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاه‌های برگزیده کشور پرداخت و اظهار کرد: بررسی ساختاری برخی از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاه‌های برگزیده کشور نشان می‌دهد در ساختار این مدارک علمی ناهمخوانی‌هایی وجود دارد که در نظام ثبت و بازیابی داده‌های آن‌ها چالش‌هایی ایجاد می‌کند و ضروری است اقداماتی در زمینه اصلاح آن انجام شود.