واردات کتاب در چند قدمی ارز مبادله‌ای
در سال‌های گذشته وزارت ارشاد در نمایشگاه کتاب تهران به دلیل تفاوت نرخ ارز دولتی و نرخ ارز موجود در بازار به ناشران خارجی ما به تفاوت نرخ ارز پرداخت می‌کرد که این پرداختی موجب جبران ضرر و زیان ناشرانی می‌شد که کتاب با ارز آزاد وارد کرده و با ارز دولتی به فروش رسانده بودند. در یکی دو سال اخیر این ما به تفاوت پرداخت نشده و ناشران حضور در نمایشگاه را مقرون به صرفه نمی‌دانند. از سوی دیگر وزارت ارشاد نیز اعلام کرده است کتاب باید با نرخ ارز 43 هزار تومانی در نمایشگاه به فروش رسانده شود و ناشران 15 درصد نیز تخفیف قائل شوند. در عین حال قرار نیست، ما به تفاوت نرخ ارز نیز پرداخت شود.
جریان واردات کتاب خارجی به ایران آن هم در ایام نمایشگاه کتاب تهران چند سالی است با مشکلاتی مواجه است، از یک سو نهادهای دانشگاهی و وزارت علوم و بهداشت که مشتریان کتاب‌های خارجی بودند، چند سالی است به دلیل کمبود بودجه کتابی از نمایشگاه خریداری نمی‌کنند و از سوی دیگر افزایش نرخ ارز قیمت کتاب را چندین برابر کرده است و نه دانشجویان و نه اساتید توان خرید کتاب‌های اورجینال را ندارد، بازار کتاب‌های افست و کپی نیز بازار ناشران و موزعان خارجی را کساد کرده است. اما در وضعیت فعلی برای بخش خارجی نمایشگاه کتاب تهران چه باید کرد؟ آیا پرداخت مابه تفاوت می‌تواند رونق را برگرداند یا اساساً با وضعیت فعلی واردات کتاب دلیل منطقی و اقتصادی ندارد؟
اسماعیل جانعلی پور مدیر کمیته ناشران خارجی سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید: که پرداخت مابه تفاوت به ناشران خارجی از ابتدا اشتباه بوده و به معنای پذیرفتن نرخ غیر رسمی در بازار ارز است، وی از روش‌هایی که وزارت ارشاد به عنوان جایگزین در نظر دارد، خبر می دهد.
جانعلی‌پور با اشاره به این گلایه ناشران خارجی می‌گوید: ما هم این محدودیت‌ها را می‌دانیم، نمی‌خواهیم برای فعالان این حوزه معذوریتی پیش آید، همین امسال ما با دوستان عزیز در یک فضای تعاملی قرار گرفتیم، اما ما نمی‌توانیم نرخ ارزی که بازار برای ما به فراخور شرایط تعیین می‌کند و با یک اتفاق کوچک در عرض 3 روز بالا پایین می‌شود، را ملاک خرید و فروش رسمی قرار دهیم، کما اینکه اگر ما ملاک قرار دهیم، ممکن است که در ایام نمایشگاه بازار ارز با نوسانات جدی‌تری مواجه شود. هیچ عرصه‌ای هم نرخی که شناور ایست و حباب دارد و بازار برای آن تعیین و تکلیف می‌کند را ملاک آوردگاه بزرگی مثل نمایشگاه کتاب قرار نمی‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: البته دوستان توقعشان این است که ما با نرخ دلار بازار محاسبه کنیم و می‌گویند که به جای فروش کتاب با نرخ 45 هزار تومان ترجیح می‌دهند با نرخ ارز آزاد در بازار بفروشند. طبیعتا نمایشگاه کتاب تهران نمی‌تواند درخواستی که درست نیست را مد نظر قرار دهد. پرداخت مابه تفاونت نرخ ارز یعنی پذیرش ارزی غیر از ارز رسمی بازار و این درست نیست.
جانعلی‌پور در پاسخ به این پرسش که پرداخت مابه تفاوت نرخ ارز سال‌ها به منظور حمایت از ناشران خارجی انچام شده است، اگر قرار باشد این مورد حذف شود باید قاعدتا راه جایگزینی ارائه دهید، می‌گوید: راه‌های جایگزینی پیش‌بینی شده است، یکی از این راه‌ها فراهم کردن اتفاق بزرگی برای ثبت سفارش کتاب‌های خارجی است. به این شکل که هر کس در طول سال مایل است از خارج از کشور کتاب وارد ایران کند، فضایی برای ثبت سفارش برایش فراهم شود و کمک کنیم تا ناشران بتوانند برای واردات کتاب ارز دولتی بگیرند.
وی ادامه می‌دهد: این اتفاق بزرگی است، ما آیین‌نامه نظارت بر واردات کتاب را تدوین کردیم که در حال بررسی در مجموعه وزارت ارشاد است، در ایام نمایشگاه این آیین‌نامه نهایی خواهد شد، مذاکراتی نیز با وزارت صمت داشته‌ایم که بتوانیم برای تامین کتاب ارز تهیه کنیم.
به گفته جانعلی‌پور اجرایی شدن این مهم به دوره فعلی نمایشگاه کتاب تهران نخواهد رسید اما با ارجاع آن به هیات دولت و تصویب اقدامات اجرایی را دنبال خواهیم کرد.
وی ادامه می‌دهد: ما این نگاه را که واردات کتاب تنها برای نمایشگاه است را نیز اصلاح کردیم، ما بستری برای واردات کتاب در طول سال ایجاد کردیم تا اگر ناشری می‌خواهد با هدف عرضه کتابی را وارد کشور کند، در طول همه ماه‌های سال با همین شرایط نمایشگاه بتواند کتاب را وارد کند. این اتفاق از دوره گذشته نمایشگاه شروع شد و تاکنون نیز ادامه دارد.
جانعلی‌پور با اشاره به اتمام ثبت نام ناشران خارجی در نمایشگاه کتاب تهران تصریح می‌کند: امسال آمار خوبی از ثبت نام ناشران خارجی خواهیم داشت و به نوعی فضاسازی غرفه‌ها فضای خوبی خواهد بود. برخی از موزعین متراژ بالاتری نسبت به سال گذشته دارند و کتاب‌های بیشتری را عرضه خواهند کرد.
وی با اشاره به شرایط ورود کتاب خارجی به گمرک نمایشگاه کتاب تهران ادامه می‌دهد: ما شرایطی را در گمرک فراهم کردیم که دست ناشران را در بازتر کرده است، برای نمونه امسال ما توانستیم ورود کتاب را به کشور به لحاظ زمان تنظیم کنیم، سال‌های گذشته ارزش‌گذاری کتاب برای ورود به نمایشگاه را محدود به فضای نمایشگاه بود، امسال این بازه زمانش بیشتر و به کل سال تعمیم داده شد.
جانعلی‌پور از جانمایی غرفه‌های بخش ناشران خارجی خبر داد و می‌افزاید: گمرک نمایشگاه از امروز آماده دریافت کتاب‌ها است، اکنون نقشه‌ها تمام شده و جانمایی‌ها مشخص شده است. روز سه‌شنبه نخستین محموله از ناشران لاتین وارد گمرک خواهد شد، حاضران در بخش بین‌الملل نمایشگاه نیز باید محموله‌های خود را از گمرک نمایشگاه وارد کنند.
قطره آبی بر گلوی تشنه فارسی در هند؛ از نمایشگاه کتاب دهلی تا دپارتمان‌های دانشگاههاجانعلیپور در پایان با اشاره به برخی از ناشرانی که در این دوره نمایشگاه حضور پیدا نکردند، می‌گوید: همه مساله این نیست که مشکلات گمرکی و یا مربوط به ارز است، برخی از این ناشران با وجود اینکه کارشناسان خبره‌ای در این زمینه هستند، اما به دلیل فاصله‌ای که چند سالی است از این عرصه گرفته‌اند، ارتباطاتشان در خارج از کشور یا کمرنگ شده یا از دست داده‌اند.
پرداخت ارز مبادله‌ای به واردات کتاب خارجی در وهله نخست شاید خبر خوشحال کننده‌ای به نظر برسد، اما کارشناسان این بازا معتقدند که اختصاص ارز مبادله‌ای به واردات کتاب آن هم در شرایطی که کشور در شرایطی است که برای کالاهای اساسی‌تر نیز به دشواری ارز پرداخت می‌کند، نه تنها راه به جایی نخواهد برد، بلکه اساس زمینه فساد را نیز ایجاد می‌کند. در عین حال برخی دیگر معتقدند که اختصاص این ارز در بخش ناشران خارجی نمایشگاه تاثیرگذار است، اما کافی نیست.
مهدی عمرانلو مدیر انتشارات آوند دانش در این زمینه می‌گوید: قیمت کتاب خارجی با ارز مبادله‌ای باز هم بالا خواهد بود، مشکل اینجاست که نهادهای علمی و دانشگاهی که خریدار اصلی کتاب‌های اورجینال هستند، بودجه‌ای برای خرید ندارند.
وی ادامه می‌دهد: کتاب های دانشگاهی خیلی گران است و امکان خرید برای متشری وجود ندارد. از این روست که همه به افست و خرید پی‌دی اف کتاب‌ها روی آورده‌اند. حتی بسیاری از دانشگاه‌ها در واحد تایپ و تکثیر خود فایل کتاب ها را برای فروش گذاشته‌اند.