ورود گونه‌های مهاجم به عنوان حیوان خانگی به کشور
در مراسمی که با حضور علی سلاجقه معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، حسن اکبری - معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی - و جمعی از مدیران ستادی و استانی، متخصصان و اعضای هیات علمی دانشگاه در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، از کتاب «ارزیابی ریسک و مدیریت گونه‌های بیگانه مهاجم» که از سوی معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی با سرپرستی محمدرضا اشرف زاده - مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست - و همکاری رسول خسروی و علی اصغر نقی پور - اعضای هیات علمی دانشگاه‌های شهرکرد و شیراز - تالیف شده است، رونمایی شد.
اشرف زاده در این مراسم گفت: این کتاب در 11 فصل دربرگیرنده مفاهیم و تعاریف، سیاست‌ها و قوانین، تجربه اطلاعاتی، اثرات گونه‌های بیگانه مهاجم، رویه‌های ارزیابی اثرات و ریسک گونه‌های بیگانه مهاجم، مدل‌سازی پراکنش گونه‌ها، تغییر اقلیم و اثرات آن بر تهاجم گونه‌های بیگانه، مدیریت گونه‌های بیگانه مهاجم در مناطق حفاظت شده، آموزش و مشارکت ذینفعان در مدیریت گونه‌های بیگانه مهاجم و گونه‌های بیگانه مهاجم در ایران به منظور استفاده دانشجویان، محققان و کارشناسان علاقه‌مند در زمینه‌های تحقیقاتی نظیر بوم‌شناسی تهاجم‌های زیستی، مدیریت تهاجم‌های زیستی و ارزیابی ریسک گونه‌های بیگانه مهاجم تنظیم شده است.
وی اضافه کرد: در حالی که گسترش گونه‌های بیگانه مهاجم، از مشکلات مهم جهانی و یکی از پنج عامل اصلی نابودی تنوع زیستی به شمار می‌رود، کشور‌های در حال توسعه دریافت‌کننده اصلی این گونه‌های مهاجم هستند. بر اساس آخرین برآوردها، هزینه تهاجم زیستی از سال 1970 تاکنون، در هر دهه حدود 400 درصد افزایش یافته است و گونه‌های بیگانه مهاجم هر ساله بیش از 420 میلیارد دلار برای جهان هزینه تحمیل می‌کنند.
مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: بر اساس داده‌های دو پایگاه داده گونه‌های مهاجم یعنی پایگاه داده جهانی گونه‌های مهاجم (GISD) و مرکز بین‌المللی کشاورزی و علوم زیستی (CABI) تعداد 1517 گونه در خارج از گستره بومی خود در سراسر جهان به تنوع زیستی، بهداشت و سلامت، منافع اقتصادی و امنیت غذایی کشور‌ها آسیب‌های جدی وارد می‌کنند. برآورد‌های علمی نشان می‌دهد بیش از 42 درصد انقراض مهره داران فقط به دلیل مهاجمان زیستی رخ داده است.
وی افزود: در سال‌های اخیر متأسفانه ورود بسیاری از گونه‌های بیگانه عمدتاً به عنوان حیوان خانگی مشکلاتی را ایجاد کرده است. اکنون این نکته نیازمند تامل است که سرنوشت این گونه‌های وارد شده پس از چند روز تفریح توسط خریداران چه می‌شود؟ آنها به کجا می‌روند؟ شاید وارد زیستگاه‌های حیات وحش می‌شوند. متاسفانه بسیاری از آنها به‌راحتی به نزدیک‌ترین زیستگاه می‌رسند مانند ماهی‌ها و مار‌ها و لاک‌پشت‌هایی که به فاضلاب‌ها سپرده و در نهایت به اکوسیستم‌های آبی وارد می‌شوند. از آنجایی که معمولاً این گونه‌ها مقاوم هستند، اندک اندک به گونه‌های بومی فشار وارد می‌کنند و گاهی اوقات جایگزین آنها می‌شوند.
اشرف زاده در ادامه گفت: با توجه به افزایش پرشتاب تعداد گونه‌های بیگانه مهاجم که به مناطق جدید وارد می‌شوند، ضروری است از رویکرد‌های قدرتمندی برای ارزیابی اثرات و ریسک ناشی از حضور این گونه‌های مهاجم استفاده کرد. ارزیابی ریسک برای پایه‌ریزی اجزای سیاسی مدیریت و کنترل گونه‌های بیگانه مهاجم، تصمیم‌گیری درباره پیشگیری، تشخیص زودهنگام (هشدار) و واکنش سریع و کنترل طولانی‌مدت این گونه‌های مهاجم ضروری است.
وی در پایان اظهارکرد: در کتاب «ارزیابی ریسک و مدیریت گونه‌های بیگانه مهاجم» فهرستی از 118 گونه بیگانه مهاجم از گیاهان، جانوران مهره‌دار و بی‌مهره، قارچ‌ها، باکتری و ویروس‌هایی که در ایران گزارش شده‌اند، ارائه شده است که از آن جمله می‌توان به عَرعَر، آزولا یا سرخس آبی، کنوکارپوس، سنبل آبی یا شیطان سبز، کهور پاکستانی، ماهی حوض یا ماهی قرمز، ماهی آمور، کپور معمولی، قزل‌آلای رنگین‌کمان، تیلاپیای نیل، تیلاپیای زیلی، جونده نوتریا، راکون، طوطی طوق صورتی، شاه طوطی و لاک‌پشت گوش قرمز اشاره کرد.
گونه‌های بیگانه مهاجم، موجوداتی هستند که به‌طور تصادفی یا عمدی به محیط طبیعی جدید که در محدوده پراکنش تاریخی آنها نبوده است، وارد می‌شوند. این گونه‌ها می‌توانند پیامد‌های منفی در بخش‌های اقتصادی، محیط‌زیستی، ایمنی و سلامت جامعه به همراه داشته باشند که می‌توان به انقراض گونه‌های بومی، انتقال عوامل بیماری زا، ایجاد اختلال در خدمات اکوسیستم، چرخه غذایی، هیدرولوژی و امنیت غذایی کشور‌ها اشاره کرد.
باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی محیط زیست