وقتی سران کشورها شاه را به حساب نیاوردند

سرویس سیاست مشرق- کنفرانس تهران در سال 1322 و در اواخر جنگ جهانی دوم، بدون اطلاع مقامات ایرانی در سفارت شوروی در تهران برگزار شد. در این سالها متفقین ایران را اشغال کرده بودند و سرنوشت ایران کاملا به دست این قدرتها بود. محمدرضا پهلوی درباره قدرت انگلیس و روسیه در این سالها مینویسد: در زمان جنگ، انتخابات ایران به این صورت انجام می‌گرفت که مثلا صبح مستشار سفارت انگلیس با لیستی حاوی 80 نامزد نمایندگی مجلس به دیدار نخست وزیر می‌رفت و بعد از ظهر همان روز کاردار سفارت شوروی نام 12 نفر از نمایندگان مورد نظر خود را به نخست وزیر می‌داد. (ص 116)

در کنفرانس تهران تنها استالین به دیدار محمدرضا شاه رفت و شاه مجبور شد برای دیدار با روزولت و چرچیل - برخلاف رسوم دیپلماتیک - به سفارت روسیه برود. این در حالی است که استالین در دیدار شاه به نوعی استقلال ایران را زیر سوال برده بود که شاه تمام این نکات را در کتاب پاسخ به تاریخ نقل میکند و مینویسد:

کنفرانس تهران مرا با دو غول دیگر تاریخ معاصر، یعنی استالین و روزولت روبرو ساخت. سومی یعنی چرچیل را قبلاً دیده بودم. مایلم به این نکته اشاره کنم که از سه شرکت کننده در کنفرانس، استالین تنها کسی بود که به دیدار من آمد و تشریفات مربوط به رئیس دولت میزبان را رعایت نمود. ولی برای ملاقات با آقای روزولت و آقای چرچیل، من ناچار به سفارت روس رفتم.

درباره ملاقاتم با استالین گفتنی زیاد دارم. به عنوان مثال فراموش نمیکنم که عجولانه و صریحا اعلام داشت: «برای پنجاه سال آینده اصلا نگران نباشید!» آیا میبایست این را تضمینی نظیر آنچه تزارها به سلسله قاجار میدادند، تلقی کنم؟

پاسخ به تاریخ، محمدرضا پهلوی، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران؛ چاپخانه رخ، 1371، ص281.