پرونده کشت خشخاش در ایران دوباره باز شد
حث ازسرگیری کشت خشخاش در ایران با هدف تأمین نیازهای دارویی بار دیگر داغ شده است. در حالی که کاهش کشفیات پلیس به دلیل ممنوعیت کشت در افغانستان، شرکت‌های دارویی را با چالش مواجه کرده، برخی نمایندگان و مقامات از تولید داخلی حمایت می‌کنند، اما منتقدان هشدار می‌دهند که این تصمیم می‌تواند به افزایش دسترسی به مواد مخدر و رشد اعتیاد منجر شود.
- فهرست محتوا
- موضع دولت؛ تولید داخلی به جای واردات
- ریشه‌های تاریخی؛ از قاجار تا ممنوعیت
- ادعای جنجالی؛ کشت خشخاش برای کنترل اعتیاد
- خطر دسترسی آسان؛ ریشه اصلی اعتیاد
- نقد استدلال‌های دارویی؛ منطق کارتل‌های مواد مخدر؟
- تجربه جهانی؛ کشت خشخاش در کشورهای دیگر
- چالش‌های پیش‌رو؛ نظارت یا آشوب؟
چند ماهی است که بحث کشت خشخاش در ایران شدت گرفته است. پیش از انقلاب، ایران خود خشخاش کشت می‌کرد، اما پس از ممنوعیت در سال 1334، این فعالیت متوقف شد و نیاز دارویی کشور از کشفیات پلیس مبارزه با مواد مخدر تأمین می‌شد. در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از روی کار آمدن طالبان و ممنوعیت کشت خشخاش در افغانستان، کاهش کشفیات پلیس، شرکت‌های دارویی را با مشکل مواجه کرده است.
موضع دولت؛ تولید داخلی به جای واردات
چندی پیش فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، در پاسخ به پرسشی درباره مجوز کشت خشخاش اظهار داشت: پیش از انقلاب، کشت خشخاش برای نیازهای دارویی انجام می‌شد، اما پس از آن، کشور به سمت واردات حرکت کرد. با تغییرات سیاسی در افغانستان و کاهش منابع وارداتی، به دلیل تحریم‌ها و ناپایداری سیاسی، جمع‌بندی دولت بر تولید داخلی خشخاش با سازوکار نظارتی قرار گرفته است. با این حال، هنوز هیچ سازوکار مشخصی برای این کشت تعریف نشده است.
ریشه‌های تاریخی؛ از قاجار تا ممنوعیت
در دوره قاجار، به دلیل سیاست‌های نادرست و کاهش درآمد از ابریشم و گندم، کشت خشخاش به عنوان محصولی سودآور جایگزین شد و شیوع گسترده‌ای یافت. با ممنوعیت کشت در سال 1334، تعداد معتادان در ایران به طور چشمگیری کاهش یافت، اما اکنون برخی با استدلال نیاز دارویی و تجاری، خواستار ازسرگیری کشت خشخاش هستند.
ادعای جنجالی؛ کشت خشخاش برای کنترل اعتیاد
یکی از نمایندگان مجلس مدعی شده که کشت خشخاش می‌تواند با کاهش قیمت تریاک و شیره، معتادان را از مواد مخدر صنعتی به سمت مواد سنتی باکیفیت سوق دهد و به این ترتیب اعتیاد را کنترل کند. این ادعا با انتقادات شدیدی مواجه شده است.
خطر دسترسی آسان؛ ریشه اصلی اعتیاد
منتقدان معتقدند که در دسترس بودن مواد مخدر، اصلی‌ترین عامل شیوع اعتیاد است. جامعه‌ای که به مواد دسترسی آسان داشته باشد، به سمت مصرف آن کشیده می‌شود. در مقابل، نبود دسترسی می‌تواند از گسترش اعتیاد جلوگیری کند. کمپ‌های ترک اعتیاد نیز نشان داده‌اند که بسیاری از معتادان پس از ترک، به دلیل دسترسی آسان به مواد، دوباره به اعتیاد بازمی‌گردند.
نقد استدلال‌های دارویی؛ منطق کارتل‌های مواد مخدر؟
استدلال‌هایی مانند نیاز دارویی یا کنترل اعتیاد، از نظر منتقدان، توجیهات ناشیانه‌ای است که بیشتر به منطق کارتل‌های مواد مخدر شباهت دارد تا دغدغه‌ای دلسوزانه. به جای تمرکز بر کیفیت مواد برای معتادان، باید به فکر حفظ سلامت میلیون‌ها جوان پاک ایرانی بود که در معرض خطر اعتیاد قرار دارند.
تجربه جهانی؛ کشت خشخاش در کشورهای دیگر
کشورهایی مانند فرانسه، هند، ترکیه، اسپانیا و استرالیا خشخاش را برای تولید مرفین و داروهای ضددرد کشت می‌کنند. در اسپانیا، نوعی شقایق برای استخراج تبایین (با مرفین کمتر) کشت می‌شود که در تولید داروها کاربرد دارد. در ایران نیز تا یکی دو سال پیش، مرفین مورد نیاز از کشفیات نیروی انتظامی تأمین می‌شد که به تولید خشخاش در افغانستان وابسته بود. پیش از ممنوعیت طالبان، حدود 220 هزار هکتار در افغانستان زیر کشت خشخاش بود و 30 درصد از خشخاش وارداتی به ایران توسط پلیس کشف و برای مصارف دارویی استفاده می‌شد.
چالش‌های پیش‌رو؛ نظارت یا آشوب؟
در حالی که دولت کشت خشخاش را برای رفع کمبودهای دارویی ضروری می‌داند، نبود سازوکار نظارتی مشخص، نگرانی‌ها را افزایش داده است. بدون نظارت دقیق، این تصمیم می‌تواند به جای حل مشکلات، به افزایش دسترسی به مواد مخدر و تبعات اجتماعی گسترده منجر شود.
