پشت پرده درگیری نظامی افغانستان و پاکستان / جنگ جدید در راه است؟

حملات هوایی پاکستان به کابل در بحبوحه افزایش حملات تحریک‌آمیز طالبان پاکستان، خطر شعله‌ور شدن مرحله جدیدی از رویارویی افغانستان و پاکستان را افزایش می‌دهد.

درگیری‌های مرزی چند روز اخیر بین طالبان و پاکستان نشان‌دهنده عمیق‌تر شدن تنش بین دو کشور است. روابط بین افغانستان و پاکستان در ماه‌های اخیر به دلیل اتهامات اسلام‌آباد مبنی بر پناه دادن کابل به گروه «تحریک‌طالبان پاکستان» که حملاتی را علیه پاکستان انجام داده، متشنج شده است.

درگیری‌های شدید شنبه شب پس از حمله طالبان به پاسگاه‌های نظامی پاکستان در امتداد مرز پاکستان و افغانستان درگرفت. این تشدید درگیری‌ها پس از حمله هوایی پاکستان در کابل در این هفته، رخ می‌دهد.

به گزارش گاردین، نیروهای طالبان با ادعای اینکه اسلام‌آباد حملات هوایی در خاک افغانستان انجام داده است، دست به انتقام مسلحانه علیه نیروهای پاکستانی زدند. آنها ادعا کردند که دو پاسگاه مرزی پاکستان را در استان هلمند در جنوب تصرف کرده‌اند که توسط مقامات محلی تأیید شد. مقامات امنیتی پاکستان درگیری در چندین نقطه مرزی را تأیید و اظهار کردند که با قدرت به آن پاسخ می‌دهند. ارتش پاکستان در حملات متقابل خود از توپخانه، تانک و سلاح‌های سبک و سنگین استفاده کرد. روز پنجشنبه نیز، دو انفجار در پایتخت افغانستان و دیگری در جنوب شرقی افغانستان گزارش شد. وزارت دفاع طالبان متعاقباً پاکستان را به «نقض حاکمیت خود» در رابطه با این حملات متهم کرد.

افغانستان محصور در خشکی، مرزی به طول 2 هزار و 600 کیلومتر (1600 مایل) با پاکستان دارد. اسلام آباد، دولت طالبان را به پناه دادن به شبه نظامیانی که به پاکستان حمله می‌کنند متهم می‌کند؛ اتهامی که کابل آن را رد می‌کند.

پاکستان مدت‌هاست طالبان افغانستان را متهم می‌کند که به طالبان پاکستان، معروف به TTP اجازه می‌دهد از خاک خود علیه این کشور فعالیت کنند اما دولت طالبان افغانستان همیشه این موضوع را رد کرده است.

پای هند در میان است

تنش‌های افغانستان و پاکستان طی یک هفته اخیر در حالی شدت یافته و روابط دو کشور را رو به وخامت قرار داده که طالبان با هند در حال برقراری روابطی چندجانبه بوده است. آخرین تشدید تنش‌ها همزمان با سفر تاریخی یک هفته‌ای امیرخان متقی، وزیر امور خارجه حکومت سرپرست افغانستان، به هند بود که اولین سفر او از زمان بازگشت طالبان به قدرت بود. اگرچه هند رسماً حاکمان بالفعل افغانستان را به رسمیت نشناخته است، اما یکی از کشورهایی است که نوعی روابط غیررسمی با طالبان دارد.

تعامل فزاینده بین دولت راست‌گرای ملی‌گرای هندوی هند و طالبان اسلام‌گرا، مدت کوتاهی پس از بازگشت این گروه به قدرت در کابل آغاز شد. این سفر خاص در شرایطی صورت می‌گیرد که روابط بین هند و پاکستان و همچنین پاکستان و دولت طالبان رو به وخامت است.

دهلی در این شرایط اعلام کرد که سفارت خود در کابل را که چهار سال پیش با بازگشت طالبان به قدرت بسته شده بود، بازگشایی خواهد کرد. وزیر امور خارجه دولت طالبان در اولین سفر یک مقام ارشد طالبان از زمان به قدرت رسیدن این گروه در سال 2021 از هند بازدید و دو طرف توافق کردند که روابط خود را ارتقا دهند. این دیدار نگرانی‌های بیشتری را در پاکستان ایجاد کرده است.

هند و دولت طالبان در افغانستان روز جمعه، جدی‌ترین مذاکرات خود را در چهار سال گذشته برگزار کردند و روابط دیپلماتیک خود را گسترش دادند.

به عنوان نشانه‌ای از تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی، اعلامیه هند در بازگشایی سفارت خود در کابل در روزی منتشر شد که وزارت دفاع طالبان، پاکستان، دشمن اصلی هند را که در طول شورش این گروه علیه نیروهای آمریکایی از آن حمایت کرده بود، به انجام حملات هوایی در خاک افغانستان در امتداد مرز و همچنین «نقض آسمان» کابل متهم کرد.

هارش وی پنت و شیوام شخاوت، از اندیشکده بنیاد تحقیقات آبزرور، در مقاله‌ای برای NDTV نوشتند: «وخامت روابط با پاکستان به طالبان اجازه می‌دهد تا در مقابل ریسک‌های خود بایستد و نشان دهند که چگونه دیگر برای بقای خود به اسلام‌آباد وابسته نیستند و هویتی جدا از وابستگی بیش از حد خود به پاکستان برای خود ایجاد می‌کنند. به گفته این 2 کارشناس، تعامل عمیق‌تر با هند همچنین به این گروه فرصتی می‌دهد تا برای موکلان داخلی خود، برداشتی از مشروعیت ایجاد کند.

این سفر نشان دهنده یک بازتنظیم محتاطانه در روابط هند و طالبان است و هر دو طرف تعامل عمل‌گرایانه را برای پیشبرد منافع استراتژیک خود در اولویت قرار داده‌اند.

این در حالی است که کمی بیش از چهار سال پیش، همه اینها بعید به نظر می‌رسید. پس از تعیین جدول زمانی برای خروج نیروهای تحت رهبری ایالات متحده تا اواسط سال 2021، وحشت در محافل سیاسی هند حاکم شد. همزمان با تصرف کابل توسط طالبان در 15 آگوست 2021، هند سفارتخانه و چهار کنسولگری خود در افغانستان را تعطیل و صدور ویزا برای افغان‌ها را متوقف کرد. با گذشت مدتی دهلی شروع به صدور ویزا برای چهره‌های بانفوذ طالبان، مقامات دولتی و اعضای خانواده آنها کرد. چنین سفرهایی، اگرچه رسماً اعلام نشد، اما به ایجاد اعتماد و تفاهم کمک کرد.

در طول سه سال گذشته، دو کشور در تلاش برای بازسازی تدریجی روابط بوده‌اند و مقامات و دیپلمات‌های هندی چندین دیدار سطح بالا در خارج از کشور برگزار کرده‌اند، از جمله دیداری بین متقی و ویکرام مصری، وزیر امور خارجه هند در ژانویه امسال در دوبی.

نبردی برای نفوذ

هند و پاکستان مدت‌هاست که درگیر یک بازی با حاصل جمع صفر در افغانستان هستند و هر کدام برای تسلط چشم‌انداز سیاسی خود رقابت می‌کند. به دلیل روابط نزدیک طالبان با پاکستان، ارتش و تشکیلات سیاسی هند از زمان تأسیس آن در سال 1994، این گروه را به عنوان یک نیروی نیابتی پاکستان با هدف بیرون راندن هند از افغانستان می‌دیدند.

پس از اینکه این گروه پس از حمله آمریکا در سال 2001 از قدرت برکنار شد در 2 دهه بعدی، هند همچنان حامی اصلی دولت افغانستان که مورد حمایت آمریکا و از نظر بین‌المللی به رسمیت شناخته شده بود، باقی ماند.

در حالی که پاکستان در طول اولین حکومت این گروه (1996-2001) و آغاز دوره دوم قدرت آنها، روابط خوبی با طالبان داشت، روابط بین این دو به طور فزاینده‌ای متشنج شده است؛ تا جایی که مقامات مختلف پاکستانی از جمله وزیر دفاع این کشور علناً افغانستان را «کشور دشمن» نامیده‌اند. پاکستان دولت طالبان را متهم می‌کند که به طالبان پاکستان (TTP) اجازه می‌دهد از خاک افغانستان برای انجام حملات در داخل پاکستان استفاده کند و حملات هوایی خود را در داخل افغانستان علیه پناهگاه‌های تحریک طالبان شدت بخشیده است.

دلایل هند برای حفظ روابط خوب با طالبان، در درجه اول، پیشبرد منافع ملی این کشور است. بزرگ‌ترین نگرانی دهلی نو، امنیت و به ویژه فعالیت‌های داعش، القاعده و سایر گروه‌های شبه‌نظامی متمرکز بر هند است. طالبان به دهلی اطمینان داده که اجازه نخواهد داد از خاک افغانستان برای فعالیت‌های تروریستی علیه هند استفاده شود، این اطمینان روز جمعه توسط متقی در هند تکرار شد.

روابط با طالبان همچنین کلید تمایل دهلی برای تعمیق ارتباط با ایران و آسیای مرکزی برای مقابله با نفوذ چین و پاکستان در منطقه است. با وجود تعمیق روابط بین هند و دولت طالبان، هر دو طرف محتاط هستند. روابط آنها به دلیل ملاحظات مربوط به آنچه در گذشته اتفاق افتاده است و همچنین ملاحظات مختلف داخلی و پیامدهای احتمالی خارجی، همچنان تاکتیکی است.

در مقابل پاکستان با شدیدترین شورش طالبان در یک دهه مبارزه می‌کند. پاکستان در دهه 2010 با کمک ایالات متحده طالبان را حذف کرد. اما این شورش با کمک طالبان افغانستان دوباره ظهور کرد.

در کوه‌های صعب‌العبور پاکستان، طالبان پاکستانی که دوباره ظهور کرده‌اند، در حال انجام یک جنگ چریکی علیه نیروهای امنیتی پاکستان هستند و این بزرگ‌ترین تهدید تروریستی است که این کشور آسیای جنوبی در 12 سال گذشته با آن مواجه بوده است.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.