پشت کردن به "نظام ارجاع" هزینه‌های درمانی مردم را افزایش داده است
نبود زیرساخت‌های مناسب برای نوبت‌دهی برخط و ارجاع بیماران در بستر الکترونیک، باعث حجم بالای مراجعاه مردم به کلانشهرها برای دریافت خدمات درمانی تخصصی و سردرگمی بیماران شده که با اجرای "نظام ارجاع و پزشکی خانواده" می‌توان این مشکل را حل کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، این روزها شاهد حجم بالای مراجعات مردم به بیمارستان‌های تخصصی واقع در کلانشهرها هستیم؛ بیمارانی که مدت زیادی برای ویزیت شدن توسط یک پزشک متخصص یا فوق تخصص در صف‌های طولانی در انتظار می‌مانند یا موفق به اخذ نوبت الکترونیکی نمی‌شوند و بنابراین از شهرها و روستاهای کوچک راهی کلانشهرها می‌شوند تا بتوانند به صورت حضوری توسط پزشکان متخصص ویزیت شوند و خدمات درمانی تخصصی دریافت کنند. این مسئله یعنی مراجعه مستقیم مردم به پزشکان متخصص مشکلاتی از قبیل افزایش هزینه‌های تحمیل شده به بیماران را دارد در حالی که با ساماندهی این مراجعات، می‌توان بار هزینه‌های اقتصادی به بیمار و نظام سلامت را کاهش داد.
اخیراً در حاشیه سومین جلسه قرارگاه ملی پزشکی خانواده و نظام ارجاع در وزارت بهداشت، معاون بهداشت این وزارتخانه از فرصت دو هفته‌ای برای تکمیل ارتباطات الکترونیکی سطوح یک و دو نظام ارجاع خبر داد و گفت: همه در کشور به اتفاق نظر رسیده‌اند که «ارائه خدمات سلامت با هدف کاهش پرداختی از جیب مردم» جز با اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع مقدور نیست.
منظور از نظام ارجاع چیست؟
نظام ارجاع به مجموع فرآیندهایی گفته می‌شود که مسیر حرکت و ارتباط فرد را با سطوح سه‌گانه خدمات نظام سلامت تعیین می‌کند. مراجعه‌کنندگان به سیستم بهداشتی و درمانی در سطح اول (خانه و پایگاه بهداشت یا مراکز جامع خدمات سلامت) از بهورزان، ماماها و مراقبان سلامت خدمات دریافت می‌کنند و در صورت نیاز به پزشک خانواده ارجاع داده می‌شوند.
پزشک خانواده بیماران ارجاعی از خانه‌های بهداشت یا مراقبان سلامت را معاینه و درمان می‌کند و همه خدمات درمانی را در پرونده الکترونیک سلامت به ثبت می‌رساند. در صورتی که بیمار نیاز به خدمات درمانی تخصصی‌تری داشته باشد باید از سوی پزشک خانواده و از طریق "نظام ارجاع الکترونیک" به سطح دو (پزشکان متخصص) ارجاع داده شود.
این مدل ارجاع بیمار از سطوح پایین‌تر (خانه ومراکز بهداشت) به پزشک خانواده و سپس در صورت نیاز به پزشک متخصص، هزینه‌های درمانی خانواده‌ها و هزینه‌کرد بیمه‌ها را بسیار کاهش می‌دهد زیرا بسیاری از مشکلات بیماران ممکن است در سطوح پایین‌تر برطرف شود و نیاز به ارجاع به سطوح تخصصی و گران‌قیمت‌تر نداشته باشند؛ از سوی دیگر در نظام ارجاع الکترونیک، از سطوح تخصصی در بستر الکترونیک برای بیمار نوبت گرفته و بیمار به مراکز مشخص ارجاع می‌شود که این امر باعث کاهش سردرگمی بیماران برای دریافت نوبت از بیمارستان‌های تخصصی در کلانشهرها و کاهش صف‌های طولانی انتظار بیماران می‌شود.
علیرغم وجود زیرساخت‌ها برای اجرای نظام ارجاع و پزشکی خانواده، این دو برنامه در کشور ما به خوبی اجرا نشده‌اند و به همین دلیل بیماران به صورت مستقیم ابتدا به مراکز تخصصی مراجعه می‌کنند که این امر باعث افزایش پرداخت از جیب آنها می‌شود و همچنین صف‌های طولانی برای نوبت گرفتن از بیمارستان‌های تخصصی و فوق تخصصی تشکیل می‌شود که باتوجه به عدم توجه برخی بیمارستانها به موضوع نوبت دهی آنلاین و یا پرازدحام بودن این بیمارستانها، بیماران باید مدت زمان زیادی در انتظار دریافت نوبت بمانند و یا برای دریافت خدمات درمانی از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ مراجعه کنند.
تمام بیمارستانها موظف به "نوبت‌دهی آنلاین" هستند / مردم تخلفات را گزارش کننددر همین راستا دکتر ابراهیم نوری گوشکی؛ متخصص پزشکی خانواده دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با ارائه تعریفی از نظام ارجاع به تسنیم گفت: نظام ارجاع، مدلی از ارائه خدمات بهداشتی و درمانی است که در آن بیماران باید طبق یک سلسله مراتب به مراکز بالاتر در قالب سطح بندی خدمات درمانی مراجعه کنند که نقطه شروع آن با پزشک خانواده یا پزشک عمومی در سطح اول خدمات است.
وی با بیان اینکه پشتوانه‌ی قانونی نظام ارجاع، برنامه‌های پنج ساله توسعه‌ی کشور، سیاست‌های کلی نظام، قوانین بودجه‌ای، سند جامع علمی کشور و چندین سند مهم دیگر است که در سال‌های گذشته، تصویب و به دستگاه‌های مرتبط از جمله وزارت بهداشت و درمان به عنوان مجری ابلاغ شده است؛ افزود: دولت می‌گوید اگر شهروندی می‌خواهد در امر پیشگیری و درمان و مراقبت‌های بهداشتی و تمام خدمات نظام سلامت از حمایت سازمان‌های بیمه‌گر بهره‌مند باشد، یعنی بیمه‌ها بخشی از هزینه‌های این بیماران را بپردازند، باید تمام خدماتی را که در حوزه‌ی سلامت کشور تعریف می‌شوند از طریق نظام ارجاع در قالب سطح بندی خدمات دریافت کند.
3 سطح نظام ارجاع
وی ادامه داد: در نظام ارجاع سه سطح تعریف شده است که سطح اول، همان مراکز خدمات جامع سلامت اعم از شهری و روستایی و خانه‌های بهداشت واقع در مناطق روستایی است که مردم اولین بار به آنجا مراجعه می‌کنند. در سطح دوم، درمانگاه‌ها و مراکز تخصصی، بیمارستانها و کلینیک‌های ویژه تخصصی قرار دارند و در سطح سوم، درمان‌های فوق تخصصی در مراکز خاص برای بیماران انجام می‌شود.
اهمیت اجرای نظام ارجاع چیست؟
وی در پاسخ به این سوال که "اجرای نظام ارجاع چه کمکی به کاهش هزینه‌های درمانی مردم می‌کند؟" تصریح کرد: در صورت اجرای کامل نظام ارجاع، بیمارستانها و سایر مراکز درمانی اعم از دولتی یا خصوصی، هیچ محدودیتی در پذیرش بیماران خارج از نظام ارجاع نخواهند داشت اما کسانی که خارج از این سیستم بخواهند به بیمارستانها مراجعه و خدمات دریافت کنند باید خودشان هزینه‌های درمان را به طور کامل بپردازند و هیچ گونه پوشش بیمه‌ای یا حمایتی نخواهند داشت. اطلاعات بیمار در همه سیستم درمانی کشور، فقط با یک شماره شناسایی، در دسترس خواهد بود. در این نظام، پزشک سطح اول برای ارجاع بیمار تصمیم می‌گیرد و هزینه‌های القایی بیماران با مراجعات بی مورد یا غیر ضروری و سردرگمی به شدت کاهش می‌یابد و بنابراین بار مراجعه به مراکز استانها و پایتخت کاهش می‌یابد به جز در مواردی که نیاز به خدمات مشاوره‌ای یا فوق تخصصی باشد.
وی تأکید کرد: در بسیاری از کشورها، بیماران قبل از ارجاع به متخصص، توسط پزشک عمومی مشاوره می‌گیرند و پزشک عمومی درباره بیمار با متخصص صحبت می‌کند و توصیه های لازم را انجام می‌دهد؛ در صورتی که نیاز به حضور فیزیکی بود بیمار را ارجاع می‌دهد بنابراین پزشکان متخصص به جای ویزیت در خیلی از موارد، حق مشاوره از راه دور توسط بیمه مورد نظر دریافت می‌کنند و این روش واقعا در مراجعه بی مورد به شهرهای بزرگ و پایتخت نیز موثر است.
نظام ارجاع چه کمکی به ساماندهی مراجعات بیماران می‌کند؟
وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه "اجرای نظام ارجاع بر بستر الکترونیک چگونه به کاهش سردرگمی مردم برای گرفتن نوبت از بیمارستان‌های بزرگ و تخصصی کمک می‌کند؟" بیان کرد: در این نظام ارجاع پس از انجام اقدامات لازم در سطح اول خدمات یعنی همان مراکز خدمات جامع یا پزشکان سطح اول خدمت، از طریق آنلاین و برخط این مراکز به بیمارستانها و مراکز تخصصی متصل می‌شوند و برای بیمار نوبت می‌گیرند و یا اگر در مطب خصوصی باشد هم پزشک یا منشی او یا کسی که از طریق نظام ارجاع در این مرحله وارد کار می‌شود برای بیمار در مراکز تخصصی وقت و نوبت می‌گیرد و بیمار بدون نگرانی از اینکه در صف نوبت پزشک متخصص بماند یا سردرگم به دنبال نوبت از پزشک متخصص بگردد، در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مرکز درمانی تخصصی مراجعه می‌کند و مراحل درمانش برنامه‌ریزی می‌شود.
مشکلات فعلی نظام سلامت در نبود نظام ارجاع الکترونیک
وی گفت: با مراجعه مستقیم بیمار به سطوح تخصصی، هم هزینه‌ی بیمار زیاد می‌شود هم اینکه هزینه‌های زیادی به نظام بهداشت و درمان کشور وارد می‌شود و بیمه‌ها هم به عنوان خریداران خدمات مراکز درمانی، پشت اجرای تعهدات خود می‌مانند و به پزشکان، بیمارستانها و مراکز درمانی بدهکار می‌شوند اما در نظام ارجاع، این مشکل حل می‌شود؛ زیرا بیمار ابتدا به پزشک عمومی در مراکز خدمات سطح یک یا مطب های خصوصی مراجعه دارد و در صورت نیاز به سطوح تخصصی هدایت می‌شود. به همین خاطر، هزینه‌ی بیماران تاحدود زیادی کاهش می‌یابد و بار سنگینی از نظام بهداشت و درمان کشور برداشته می‌شود و از آن طرف، بیمه‌ها هم با سبک شدن تعهدات‌شان، می‌توانند به روز پرداخت داشته باشند.
آخرین وضعیت اجرای نظام ارجاع الکترونیک در کشور
وی درباره آخرین وضعیت اجرای نظام ارجاع الکترونیک در کشور بیان کرد: در حال حاضر، ظاهراً سیستم‌ها به روز هستند و هیچ مشکلی از نظر سخت افزاری و نرم‌افزاری وجود ندارد اما به دلیل عدم اجرای کامل برنامه پزشکی خانواده مطابق قانون توسعه کشور به صورت یکپارچه و کشوری، نظام ارجاع نیز فقط در سامانه‌های سطح یک مانند سیب، سینا، ناب و... به صورت الکترونیک انجام می‌شود ولی هیچگونه بازخوردی از متخصص به صورت الکترونیک به پزشک ارجاع دهنده وجود ندارد.
نقش پزشکی خانواده در کاهش هزینه‌های مردم
وی همچنین با اشاره به نقش پزشکان خانواده در نظام ارجاع و کاهش هزینه‌های درمانی مردم خاطرنشان کرد: مراکز خدمات جامع سلامت اعم از شهری و روستایی، خانه‌های بهداشت واقع در مناطق روستایی دارند که مردم اولین بار به آنجا مراجعه می‌کنند و می‌توانند با تشکیل و بروز رسانی پرونده الکترونیک سلامت و تصمیم به موقع در قالب پزشکی خانواده با تشخیص به‌موقع و پس از انجام درمان‌های اولیه، بیمار را به سطح بعدی خدمت ارجاع دهند و هزینه‌های القایی بیماران با مراجعات بی‌مورد یا غیرضروری و سردرگمی وی را به شدت کاهش دهند و بنابراین بار مراجعه به مراکز استانها و پایتخت را به طور چشمگیری کاهش دهند.