پیشنهادهایی اجرایی برای جلوگیری از پدیده شوم «جوجه‌کُشی»
انتشار این کلیپ‌ها، جدا از رنجی که به جامعه تحمیل می‌کند، و فارغ از فرهنگ غیرانسانی‌ای که ترویج می‌نماید، تبعات فراوان سیاسی و حتی امنیتی نیز به همراه داشته است. موج‌سواری گسترده رسانه‌های دشمن بر این پدیده، و نمایش عدم کارآمدی نظام در حل یک مسئله نسبتاً کوچک اما رنج‌آور، امری پوشیده نیست.
شاید گوشزد و پیشنهاد نکات مهم ذیل، برای مسئولان محترم، خصوصاً برای کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و وزارت جهادکشاورزی راهگشا باشد.
1. پدیده جوجه‌کشی، قطعاً با حقوق پیشرفته اسلامی درخصوص حیوانات، حتی سازگاری حداقلی هم ندارد. این کانسپت، اساساً یک پدیده وارداتی است که سربند واردات فکری و فرهنگی غرب، همچون رویکرد کسب مطلوبیت و منفعت حداکثری، رقابت، تولید انبوه و الخ در کشور ما هم ایجاد شده و توسعه یافته است. برای محکم کردن این مدعا، ذیلاً چند نکته در ضرورت رعایت حقوق حیوانات در اسلام می‌آید، تا سطح عالی نگاه اسلام به این موضوع روشن شود:
- پیغمبر اکرم صل‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
برای چهارپایان بر صاحبان آنها حقوق [شش‌گانه‌ای] است: نخست اینکه هنگامی که به منزل رسید و پیاده شد اول آذوقه آنها را آماده کند [چرا که این حیوان از صاحبش خسته‌تر است به علاوه زبان تقاضا ندارد] و هر زمان که از کنار آب بگذرد، آب را بر او عرضه کند [تا اگر تشنه باشد بنوشد] و هرگز به صورتش تازیانه نزند؛ چرا که او تسبیح و حمد خدا می‌گوید و هرگز بر پشت آن هنگام توقف ننشیند مگر در هنگام جنگ [اشاره به اینکه هنگامی که سواران به هم می‌رسند، یا از کنار فرد پیاده‌ای عبور می‌کنند و برای احوال‌پرسی و مطالب دیگر توقف می‌نمایند باید از مرکب پیاده شوند، حرف‌هایشان که تمام شد سوار شوند و به راه خود ادامه دهند؛ زیرا این زحمت را به حیوان دادن که در حال توقف سوار آن باشند و پیاده نشوند، زحمتی است بدون دلیل؛ ولی در میدان جنگ چنین نیست؛ زیرا پیاده شدن از مرکب به هر حال خطرناک است] و بیش از طاقتش چیزی بر آن بار نکند و بیش از توانائیش آن را راه نبرد.
منبع: وسائل الشیعه، عاملی، شیخ حر، محمد بن حسن، محقق / مصحح: مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام، قم، 1409 قمری، چاپ: اول، ج 11، ص 478، باب 9 (حقوق الدابه المندوبه و الواجبه).
- در حدیث می خوانیم که: «امام سجاد علیه‌السلامچهل نوبت از مدینه به مکه برای زیارت خانه خدا از شتری استفاده کرد و در تمام این مدت حتی یک تازیانه به آن شتر نزد».
منبع: وسائل الشیعه، همان، ص 483، باب 10 (کراهه ضرب الدابه علی وجهها و غیره و لعنها).
- در حدیث معروف دیگری که در منابع هم شیعه و هم اهل سنت آمده است می‌خوانیم:
«خداوند زنی را به سبب گربه‌ای وارد دوزخ ساخت چرا که آن را بسته بود، نه رهایش می‌کرد که خودش غذا پیدا کند و نه غذایی به او می‌داد».
منبع: وسائل الشیعه، همان، ص 544، باب 53 (عدم جواز قتل الهره و البهیمه الا ما استثنی).
- همچنین از بعضی روایات استفاده می‌شود که به حیوانات حتی نباید فحش و ناسزا داد.
منبع: الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفاری، علی اکبر و آخوندی، محمد، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 8، ص 285، (حدیث نوح یوم القیامه).
بنابراین ملاحظه می‌فرمایید که اساساً فرهنگ سبعانه و وحشیانه برخوردهای نامتعارف با حیوانات در شرع مقدس و در فرهنگ اصیل و غنی ما ایرانیان از دیرباز جایگاهی نداشته است.
2. نکته پایه بعدی اینکه پدیده جوجه‌کشی، از فترت دو عنصر مهم «قانون مناسب» و «نظارت اجرایی درخور» ناشی می‌شود. شایسته است ابتدا نمایندگان محترم کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در کنشی فعال نسبت به تدوین و تصویب قانون مقتضی، یا غنی‌سازی و گرفتن درزهای قوانین فعلی، اقدام نمایند تا ریل کلی جلوگیری از این معضل، در کشور ایجاد شود. پس از آن نوبت به وزارت جهادکشاورزی می‌رسد که با تدوین دستورالعمل‌های مناسب، و نهادسازی، و سایر اقدامات لازم، درگاه‌های این رخداد مستمر مشئوم را کاملاً ببندد.
3. نکته بعدی اینکه جلوگیری کامل از جوجه‌کشی کاملاً شدنی و ممکن است. جوجه‌کشی اصولاً با توجیه‌های زیر انجام می‌شود:
- بیمار بودن حیوانات. در این شرایط با هدف جلوگیری از سرایت بیماری، گاه لاجرم برای جوجه‌ها مجوز معدوم شدن صادر می‌شود.
- حذف جوجه‌های نر در سویه‌های تخمگذار. پرورش این گروه در صنعت طیور برای مصارف گوشتی کم‌بهره، و برای مصارف تخمگذار بی‌معناست. لذا اکنون جمعیت انبوهی از سویه‌های تخمگذار، یعنی قریب به نیمی از جوجه‌های تخمگذار تولیدشده، با این توجیه که کارآیی ندارند، با همین روش‌های رقت‌بار معدوم می‌شوند، و سوگمندانه، این یک رویه است.
- عدم صرفه به دلایل مختلف. برای مثال به دلیل کمبود یا افزایش نهاده، یا به هر دلیل دیگری، یک واحد متوجه می‌شود که تولید جوجه صرفه ندارد، و لذا به معدوم کردن جوجه‌ها مبادرت می‌کند.
برای این هرسه دلیل، راهکارهای منطقی وجود دارد:
- برای حل مسئله جوجه‌های نر تخمگذار، لازم است که وزارت جهادکشاورزی، نسبت به خریداری و سپس انتقال و توزیع آنها در مناطق روستایی و محروم، هم به نجات جوجه‌ها از حذف زودهنگام و هم به پایداری غذایی مردم این مناطق کمک کند. رشد این جوجه‌ها در صنعت به‌صرفه نیست، اما با توجه به تغییر نوع جیره جوجه‌ها در مناطق روستایی (که از پسماند غذای انسانی در روستاها تأمین می‌شود)، پروار کردن و مصرف درست آنها برای مردم این مناطق شدنی و ممکن است.
ضمناً تا ایجاد نهادها یا سازوکارهای لازم برای این امر در وزارت جهادکشاورزی، واسپاری این توزیع به چند هزار خیریه و گروه جهادی سراسر کشور راهگشاست.
- در سایر موارد، غیر از جوجه‌های نر تخمگذار باید:
-
- هر معدوم‌سازی، صرفاً با اخذ مجوز و با تشخیص ضرورت آن در سازمان‌های مسئول (مانند دامپزشکی) مجاز باشد.
- معدوم‌سازی با دلیل «عدم صرفه اقتصادی» ممنوع باشد، به این ترتیب که درصورت اعلام عدم صرفه توسط یک واحد مرغذار، دولت موظف باشد رأساً با خرید جوجه‌ها یا توافق با مرغدار یا ارسال و توزیع برای مناطق روستایی یا هر روش مقتضی دیگری، زمینه رشد و اتمام آن پارت تولیدی را فراهم نماید.
- معدوم‌سازی در شرایط مجاز و ضروری، صرفاً باید با روش‌هایی که با حداقل درد برای حیوانات همراه است انجام شود. این روش‌های مجاز باید مشخصاً در دستورالعمل‌های سازمان‌های ناظر، قید شده باشد.
- معدوم‌سازی در شرایط مجاز و ضروری، صرفاً باید در مراکزی که به این امر اختصاص دارد (برای مثال با تأمین ابزارها و دستگاه‌های لازم درکشتارگاه‌ها) و زیر نظر ناظر بهداشتی صورت گیرد، و حذف کل یا بخشی از گله در واحد مرغداری تحت هر شرایطی ممنوع باشد.
- تخطی عاملان از امور بالا با مجازات‌های سنگین (برای مثال تا 20برابر ارزش ریالی جوجه‌های معدوم شده) همراه باشد.
به نظر می‌رسد یک سازماندهی و تمهید حداقلی توسط مجلس معزز و دولت محترم، بتواند کشور ما را برای همیشه از این مسئله مهم رهایی ببخشد. مسئله‌ای که هزینه‌های فرهنگی و اجتماعی و نیز آبرویی آن برای کشور، به‌مراتب بیش از هزینه‌های اقتصادی‌اش بوده است.