چالش های آموزش مجازی / باید فناوری را برای آموزش بهتر شکار کنیم

معاون آموزشی وزارت بهداشت با اشاره به چالش ها و فرصت های آموزش مجازی در علوم پزشکی گفت: باید بتوانیم با افزایش سواد رسانه ای و توانمندی، چالش در محضر استاد بودن را در آموزش مجازی برطرف کنیم.

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر علی اکبر حق دوست امروز در نشست مجازی «همایش آموزش پزشکی در بحران کرونا» گفت: آموزش از راه دور و آموزش مجازی موضوع جدیدی نیست اگر از گذشته به حال نگاه کنیم می بینیم که مفهوم آموزش از راه دور و آموزش های غیر مستقیم فراگیران و آموزش دهندگان سابقه طولانی دارد.

وی افزود: اوپن یونیورسیتی از سال ها قبل آموزش های کاملا با کیفیت ارائه می کرد و پس از آن در ایران دانشگاه پیام نور از این نوع دانشگاه الهام گرفت. حتی بر می گردم به دورانی که خودم آموزش می دیدم و موسساتی بودند که مطالعه از راه دور را آموزش می دادند.

معاون آموزشی وزارت بهداشت اظهار داشت: آموزش مجازی و غیرمستقیم در علوم پزشکی هم سابقه طولانی دارند. حتی مجلاتی در دنیا هستند که مطالب را به صورت خودآموز تهیه می کردند که دانشجویان پزشکی مفاهیم را عمیق یاد بگیرند. برخی از این مستندات آنقدر با مهارت نوشته می شدند که شبیه یک مورنینگ ریپورت بود و می توانست توانمندی دانشجوی پزشکی را افزایش دهد.

وی گفت: با آمدن کامپیوتر و فناوری اطلاعات سرعت و امکانات آموزش مجازی افزایش پیدا کرده است. امکاناتی که موجب می شود استاد بتواند با سرعت با دانشجو ارتباط برقرار کند، فراگیران با هم شبکه سازی کنند و تعامل آموزشی فراهم شود. آموزش های چند لایه ایجاد شود و همه این امکانات به ما کمک می کند که آموزش موثرتر باشد.

حق دوست اظهار داشت: تجهیزات نوین آموزش مجازی هم قدرت زیادی ایجاد کرده است تا حدی که می توانیم آموزش مجازی را به عنوان آموزش مکمل و جایگزین قرار بدهیم. همانطور که آموزش حساس خلبانی با شبیه ساز می تواند یک خلبان را برای تمام شرایط پیش بینی نشده آموزش دهد تا بدون اینکه برای خودش و دیگران خطرآفرین باشد آموزش لازم را ببیند. آموزش علوم پزشکی نیز همین طور است می توان با ابزار شبیه سازی جراحی های پیشرفته را به دانشجو آموزش داد و پیش از جراحی واقعی همه انواع آن را تمرین کند.

وی اضافه کرد: موضوع دیگری که در آموزش مجازی اهمیت دارد این است که آموزش مجازی و مهارت یابی در فضای مجازی با تکنولوژی گسترده تر شد و سرعت آموزش هم بسیار افزایش پیدا کرده اما سئوال این است که آیا سرعت تکنولوژی با سرعت تغییرات فرهنگی ما هم هماهنگ بوده است یا خیر. به نظر می رسد سواد استفاده از ابزارها در ما نسبته به سواد تکنولوژی عقب تر است.

معاون وزیر بهداشت یادآور شد: زمانی که این نقص را می بینیم طبیعی است که وقتی ابزارهای آموزشی پیچیده تر شوند، فراگیر و آموزش دهنده هم ناتوان تر می شوند و باید با یادگیری بیشتر این نقص را برطرف کنند.

وی دوران کرونا را یک کاتالیزور و سرعت دهنده خوب برای استفاده از ابزارهای جدید تکنولوژی آموزشی برشمرد و گفت: بسیاری از اساتید که تصور نمی شد بتوانند از تکنولوژی استفاده کنند در دوران کرونا توانمندی خود را افزایش دادند. در یکی از جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از اساتید گفت باید جلسه را ترک کنم و به کلاس مجازی برسم. می گفت اصلا فکر نمی کردم که تا آخر دوران کاری خودم که کمی باقی مانده با این شیوه آموزش دهم و اکنون می بینم که چقدر فرصت خوبی را از دست داده ام.

حق دوست تاکید کرد: دوران کرونا به اتفاقات شتاب داد اما ما هم باید در مقابل فضا را مدیریت کنیم و اجازه ندهیم تحت تاثیر جو قرار بگیریم. باید در سطح کشور فرهنگ استفاده از ابزارهای آموزشی را اصلاح کنیم و توانمندسازی واقعی اساتید و دانشجویان را در آموزش مجازی انجام دهیم.

وی با اشاره به موضوع در محضر استاد بودن و اهمیت آن برای آموزش گفت: دانشجو باید احساس کند که در محضر استاد است. آموزش مجازی و آموزش های از راه دور نمی توانند این خلاء را پر کنند اما با استفاده درست از برخی ابزارهای تکنولوژی به شرطی که همه جوانب راعایت شود می توان به درجاتی این خلاء را مرتفع کرد.

معاون آموزشی وزارت بهداشت گفت: اگر ارتباط استاد و دانشجو کاملا برنامه ریزی شده صورت گیرد، حتی با یک ابزار ساده مانند تلفن نیز می توان احساس دور بودن و غریب بودن را از فراگیر گرفت و تا حدودی منش علمی را با شیوه آموزش مجازی ایجاد کرد.

وی با اشاره به الزامات برنامه ریزی مناسب برای ارتباط مجازی استاد و دانشجو گفت: در آموزش مجازی نکاتی باید مورد توجه قرار گیرد. آیا یک استاد فضای گفتگویی فراهم می کند، یا استاد با چه الفاظی با دانشجویان برخورد می کند، آیا دانشجو را به آموزش فعال وا می دارد یا خیر، آیا آموزش مسئله محور دارد یا محتوای یک طرفه تولید می کند و آیا دانشجو هم در تولید محتوا نقش داشته است.

حق دوست گفت: تمامی این موضوعات اگر به خوبی مدیریت شود و بتوانیم آموزش را به صورت تلفیقی داشته باشیم، نقص آموزش مجازی را جبران می کند. باید در آموزش مجازی ارتباط دانشجو و استاد را فعال کنیم تا نقص در محضر استاد نبودن را جبران کنیم.

وی افزود: تفاوت توقعات دانشجو و استاد هم اهمیت دارد. سرعت تغییرات اجتماعی آنقدر زیاد است که تفاوت های نسلی بسیار فراتر از آنچه که هست خود را نشان می دهد. اکنون دانشجوهای سال اولی با سال بالایی هم تفاوت های زیادی در باورهای فرهنگی یکدیگر دارند. در کلاس درس حضوری شاید دانشجویان بیشتر سعی کنند خود را با ارزش ها و مفاهیم استاد منطبق کنند اما در فضای مجازی مدیریت کردن این شکاف گفتمانی سخت تر است که باید برای آن تدابیری بیاندیشیم.

معاون وزیر بهداشت اضافه کرد: اگر در کلاس درس حضوری آدامس جویدن و با تلفن صحبت کردن دانشجو با برخورد مستقیم استاد مواجه می شود اما در فضای آموزش مجازی ممکن است آدم ها خودشان نباشند و دیگرانی به جای آنها در کلاس مجازی حضور پیدا کنند.

وی سه چالش عمده آموزش مجازی را برشمرد و گفت: چالش اول سواد رسانه ای فراگیر و آموزش دهنده است که باید افزایش یابد تا نقص در محضر استاد بودن جبران شود. چالش دوم شکاف رسمی ارزش های فرهنگی است که در میان فراگیران و آموزش دهنده وجود دارد و باید برای آن فکری شود. چالش سوم هم این است که همه اجزا باید به تناسب رشد کنند و اگر همه مسائل فراهم باشد اما خط اینترنت ضعیف باشد تمام این موارد بی فایده خواهد بود.

حق دوست اظهار داشت: داشتن برنامه و نقشه راهی که رشد متوازنی را در این زمینه ایجاد کند بسیار اهمیت دارد. هم نرم افزار، هم سخت افزار، هم شبکه اینترنت و هم سواد استفاده از ابزار تکنولوژی همه باید به یک نسبت تقویت شوند. هم نباید از قابلیت هایی تکنولوژی عقب بیافتیم و هم باید برنامه های درسی را همزمان به روز کنیم.

وی با اشاره به امکان فراهم کردن زیرساخت های آموزش مجازی در دانشگاه ها گفت: اگر قرار است آموزش مجازی و شبیه سازی را ایجاد کنیم آیا لازم است که همه دانشگاه ها مراکز پیشرفته آموزش مجازی و شبیه سازی آموزش پزشکی داشته باشند. خیر همانطور که بازی های آنلاین در سطح دنیا در یک فضای ابری با یک سرور مرکزی انجام می شود ما هم می توانیم همه دانشگاه ها را با یک هزینه بسیار کم به یک مرکز متصل کنیم تا بتوانند از این آموزش ها استفاده کنند.

معاون آموزشی وزارت بهداشت یادآور شد: باید هوشیارانه تکنولوژی را شکار کنیم و از آن برای آموزش فعال و موثر که می تواند عدالت آموزشی را فراهم کند، با کمترین هزینه استفاده کنیم.