چالش‌های سیستم فعلی مقدماتی اروپا؛ بازی‌های کم‌هیجان و ریسک پایین

به گزارش خبرگزاری تسنیم، اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) در حال بررسی تغییر فرمت مسابقات مقدماتی قهرمانی اروپا است. الکساندر چفرین، رئیس یوفا در این خصوص اظهار داشت: ممکن است مسابقات مقدماتی به شکل متفاوتی برگزار شوند. بازی‌های بیشتری برگزار نخواهد شد اما فرمت، جذاب‌تر خواهد بود. ما در حال حاضر مشغول بررسی این موضوع هستیم.

چه مشکلی در فرمت فعلی مسابقات مقدماتی وجود دارد و فرمت جدید چگونه خواهد بود؟ بر اساس گزارش روزنامه تایمز؛ یوفا در پی نگرانی‌هایی مبنی بر کاهش علاقه پخش‌کنندگان و هواداران به مسابقات مقدماتی، بررسی جامعی از سیستم فعلی صعود به رقابت‌های قهرمانی اروپا را آغاز کرده است. در همین راستا، یک گروه کاری ویژه مأمور بررسی گزینه‌های احتمالی برای تغییر ساختار مسابقات مقدماتی جام جهانی و یورو شده است. این گروه قرار است چندین سیستم جایگزین را مورد ارزیابی قرار دهد؛ از جمله استفاده از لیگ ملت‌های یوفا به عنوان مرحله مقدماتی یک تورنمنت بزرگ یا الگویی مشابه آنچه در حال حاضر برای لیگ قهرمانان اروپا استفاده می‌شود. دو هفته پیش، نشستی با حضور دبیران کل 55 فدراسیون فوتبال اروپا در شهر مالاگا برگزار شد. در این نشست، اعضا از تغییرات احتمالی مطلع شدند و درباره مزایا و معایب سیستم لیگ ملت‌ها و مدل لیگ قهرمانان به بحث و تبادل نظر پرداختند.

بر اساس گزارش این روزنامه؛ یکی از منابع آگاه عنوان کرده است: درآمد حاصل از پخش تلویزیونی و میزان مشارکت هواداران در طول مسابقات مقدماتی در حال کاهش است. این در حالی است که در لیگ ملت‌ها، این شاخص‌ها روندی صعودی داشته‌اند. این مسئله قبلاً نیز مورد بررسی قرار گرفته است. یافتن فرمولی که در عین حفظ سطح رقابت برای تیم‌های بزرگ، فرصت‌هایی برای تیم‌های ضعیف‌تر نیز فراهم آورد، بسیار دشوار است. از سال 2023، یوفا از لیگ ملت‌های زنان به عنوان رقابت‌های مقدماتی برای جام جهانی، یورو 2028 و بازی‌های المپیک استفاده می‌کند. اکنون یک گروه کاری جدید مأمور شده است تا امکان انتقال این رویه به فوتبال مردان را بررسی کند. با این حال، یکی از ایرادهای اصلی این سیستم، کاهش تعداد بازی‌ها بین تیم‌های متوسط و تیم‌های قدرتمندتر است؛ عاملی که می‌تواند مانع رشد و توسعه تیم‌های متوسط شود.

گزینه‌های روی میز؛ از مدل لیگ قهرمانان تا جدول واحد یکی از گزینه‌های مطرح شده، الگویی است که در رقابت‌های اروپایی باشگاهی به‌کار گرفته می‌شود. بر اساس این مدل، هر یک از 55 تیم حاضر با توجه به سیدبندی خود باید شش تا هشت مسابقه مقابل حریفانی با سطح مختلف انجام دهند. برای نمونه، تیم ملی انگلیس در مرحله مقدماتی جام جهانی 2026 با تیم‌هایی مانند صربستان، آلبانی، لتونی و آندورا همگروه شده است. بازی‌هایی که هیچ یک برای پخش‌کنندگان جذابیت خاصی ندارند. در سیستم پیشنهادی، مسابقاتی میان تیم‌هایی برگزار خواهد شد که از نظر سطح فنی به یکدیگر نزدیک‌تر هستند؛ امری که می‌تواند جذابیت بازی‌ها را به طور چشمگیری افزایش دهد.

بر اساس مدل «جدول واحد» مشابه لیگ قهرمانان اروپا، اگر همین سیستم در مقدماتی جام جهانی 2026 به کار گرفته شود، 12 تیم برتر به صورت مستقیم به مرحله نهایی راه می‌یابند و تیم‌های رتبه سیزدهم تا بیستم برای کسب سهمیه با یکدیگر پلی‌آف برگزار خواهند کرد. با این حال، تفاوتی بنیادین میان مسابقات باشگاهی و ملی وجود دارد. فرمت لیگ قهرمانان الزاماً «فرمول جادویی» صعود در منطقه یوفا به شمار نمی‌رود و نمی‌توان آن را به صورت کامل به رقابت‌های ملی تعمیم داد. با این حال، تایمز پیشنهاد داده است که از این مدل به عنوان پایه‌ای برای اصلاح سیستم فعلی استفاده شود.

در ستونی از روزنامه ساندی تایمز، با مثال زدن از تیم ملی انگلیس به نواقص فرایند فعلی مقدماتی یورو اشاره شده است.

در بخشی از این گزارش آمده است: انگلیس در بازی پیش رو با تیمی مواجه است که در رنکینگ فیفا بیش از صد رتبه پایین‌تر قرار دارد: لتونی. این تنها بازی رسمی طی تعطیلات ملی دو هفته‌ای است. تا چه حد کسل‌کننده! از اکتبر 2009 تاکنون، انگلیس تنها یک بازی مقدماتی برای یک تورنمنت بزرگ را واگذار کرده که آن هم مقابل اوکراین در دنیپروپتروفسک بود. آن مسابقه نیز هیچ اهمیتی برای انگلیس نداشت، چراکه این تیم از پیش صدرنشین گروه خود شده بود.

نبود ریسک و هیجان؛ بزرگ‌ترین ضعف سیستم فعلی در حال حاضر، از مجموع 55 تیم حاضر در مقدماتی یورو، 24 تیم راهی مرحله نهایی می‌شوند؛ رقمی معادل 43.6 درصد. بنابراین برای اینکه تیمی بزرگ نتواند صعود کند، باید عملکردی فاجعه‌بار داشته باشد. مسیر صعود به جام جهانی نیز سخت‌تر است، اما نه به صورت چشمگیر. تنها 16 تیم معادل 29 درصد راهی مرحله نهایی خواهند شد. آخرین‌بار که انگلیس در صعود ناکام بود، یوفا تنها 12 تیم (به‌همراه قهرمان، آلمان) را به تورنمنت اعزام می‌کرد. برگزاری بازی‌هایی با تیم‌هایی مانند آندورا یا سن‌مارینو سال‌هاست که بسیار ساده و یک‌طرفه تلقی می‌شود و حتی وقتی حریفی نسبتاً قوی مانند صربستان نیز به سختی می‌جنگد، باز هم رقابت واقعی شکل نمی‌گیرد. یوفا نگران ناکارآمدی سیستم فعلی است اما آیا راه‌حلی وجود دارد؟ بله؛ و آن دقیقاً جلوی چشمان ماست: همان سیستمی که در لیگ قهرمانان استفاده می‌شود.

پیشنهاد جایگزین؛ مسابقات برابر، رنکینگ شفاف برای افزایش جذابیت مسابقات ملی، هر تیم می‌تواند 10 بازی (پنج دیدار خانگی و پنج دیدار خارج از خانه) مقابل تیم‌هایی از سطح مختلف داشته باشد. دو مسابقه از هر «گلدان 11 تیمی» بر اساس جایگاه تیم در رنکینگ کلی. سپس، 16 تیم برتر بر اساس امتیاز کلی به جام جهانی راه می‌یابند.

نویسنده این پیشنهاد، 55 تیم را به پنج سبد تقسیم کرده و با استفاده از یک مولد عدد تصادفی، گروه‌بندی‌ها را شبیه‌سازی کرده است. در حالت نخست، انگلیس باید در خانه مقابل کرواسی، نروژ، مقدونیه، بوسنی و قبرس بازی کند و در خارج از خانه به مصاف بلژیک، یونان، فنلاند، بلاروس و جزایر فارو برود. در حالت دوم، حریفان انگلیس، اسپانیا، فرانسه، نروژ، جمهوری چک، اسکاتلند، مقدونیه شمالی، بوسنی، گرجستان، قبرس و استونی هستند.

نویسنده ادامه می‌دهد؛ ما می‌توانیم به جای 16 تیم، تنها 12 تیم را مستقیماً به مرحله نهایی بفرستیم. تیم‌هایی که رتبه‌های سیزدهم تا بیستم را کسب می‌کنند، در پلی‌آف به رقابت می‌پردازند اما باید فراموش کنیم که لیگ ملت‌ها به عنوان یک شبکه ایمنی عمل کند. این دقیقاً همان عاملی است که مقدماتی‌ها را بی‌اثر کرده: تعدد «درهای پشتی»، «فرصت‌های دوباره» و «راه‌های بازگشت» که یوفا برای اطمینان از صعود تیم‌های بزرگ مانند ایتالیا فراهم کرده، از حد گذشته است.»

او نتیجه‌گیری می‌کند؛ می‌توان شرایط را دشوارتر کرد. اگر نتوانید جزو 16 تیم (یا 24 تیم برای یورو) برتر باشید، به سادگی می‌توان گفت که لیاقت حضور در یک تورنمنت بزرگ را ندارید.