چرا آنفلوآنزا امسال خطرناک است؟
طی سال‌های گذشته از اواخر شهریور همیشه شناسایی موارد آنفلوآنزا آغاز می‌شد و به‌صورت تدریجی در اواخر آذر به یک پیک می‌رسید، اما امسال و در این 2هفته موارد ابتلا به‌صورت قابل‌توجهی افزایش داشته است.
افزایش زودهنگام موارد ابتلا و شیوع تیپ‌های مختلف آنفلوآنزا، همزمانی آنفلوآنزا و کرونا، کاهش سطح ایمنی و کمبود‌های دارویی، متخصصان را نسبت به شیوع گسترده این بیماری در ماه‌های آینده نگران کرده است.
به گزارش همشهری، متخصصان حوزه بهداشت و درمان از افزایش موارد ابتلا به آنفلوآنزا در همین ابتدای آغاز فصل سرما نگرانند. موارد ابتلا در برخی استان‌ها از کووید -19 هم پیشی گرفته و طی 2 هفته اخیر میزان مراجعه افراد با علائم شبه‌آنفلوآنزا ازجمله تب، سردرد، سرفه، بی‌حالی و تهوع افزایش قابل‌توجهی یافته است.
به تأکید متخصصان سطح ایمنی جامعه جهانی با شیوع پاندمی کووید -19 نسبت به آنفلوآنزا کاهش پیدا کرده و حالا با توجه به افزایش ناگهانی و سریع موارد ابتلا و همزمانی 2 اپیدمی (آنفلوآنزا و کرونا) این بیماری را باید امسال خطرناک‌تر از سال‌های گذشته درنظر گرفت.
اما مسئله نگران‌کننده علاوه بر افزایش موارد ابتلا، کمبود‌های دارویی است که مشکلات متعددی را برای بیماران به‌وجود آورده. به تأکید داروخانه‌داران آنتی‌بیوتیک‌ها به‌شدت کمیاب شده‌اند و قیمت آزادشان هم تا 3برابر افزایش داشته است.
بسیاری از بیماران برای علائم ساده سرماخوردگی، تمایلی به مراجعه به پزشک و تهیه نسخه ندارند، اما در خرید داروی بدون نسخه مجبور به پرداخت هزینه‌های قابل‌توجه حتی برای یک داروی آنتی‌بیوتیک ساده هستند.
فعالان حوزه دارو تأکید می‌کنند هیچ سالی به اندازه امسال این میزان از کمبود‌های آنتی‌بیوتیک وجود نداشته و تا جبران کمبودها، بیماران و پزشکان مجبور به تغییر آنتی‌بیوتیک‌های متفاوت با دوز بیشتر یا کمتر هستند که همان‌ها هم مشکلات خاص خودشان را دارند.
البته بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو چند روز پیش درباره کمبود آنتی‌بیوتیک‌ها به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌های مربوط به کودکان گفته بود «این مسئله به مشکلاتی در مواد اولیه، قیمت‌گذاری و همچنین قیمت مواد جانبی مهم در شربت‌های آنتی‌بیوتیک مانند قیمت شکر، قیمت شیشه جهت بسته‌بندی و... مربوط بوده است. هم‌اکنون این مشکلات رفع و تولید کافی آنتی‌بیوتیک‌ها انجام شده که به‌زودی وارد بازار می‌شوند.»
البته بررسی‌ها از داروخانه‌ها نشان می‌دهد که واکسن آنفلوآنزا کمیاب نیست و متخصصان توصیه می‌کنند گروه‌های در معرض خطر اقدام به تزریق واکسن کنند.
ابتلا و پیک مشترک کرونا و آنفلوآنزا
طی سال‌های گذشته از اواخر شهریور همیشه شناسایی موارد آنفلوآنزا آغاز می‌شد و به‌صورت تدریجی در اواخر آذر به یک پیک می‌رسید، اما امسال و در این 2هفته موارد ابتلا به‌صورت قابل‌توجهی افزایش داشته است.
این نکته را آمیتیس رمضانی، مدیر گروه تحقیقات بالینی انستیتو پاستور ایران به ایلنا اعلام کرده و گفته «طی این مدت شاهد افزایش موارد آنفلوآنزا در برخی استان‌ها مانند فارس، مرکزی و... بوده‌ایم، در برخی نقاط موارد آنفلوآنزا از کووید -19 هم پیشی گرفته است. مواردی از ابتلای همزمان افراد به کرونا و آنفلوآنزا نیز شناسایی شده است. هم کرونا و هم آنفلوآنزا هر دو بیماری تنفسی هستند و علائم آن‌ها شبیه است، وقتی عفونت همزمان باشد، شدت بیماری افزایش پیدا می‌کند و بیماری هم پیشرونده خواهد بود.»
او درباره سویه‌های کنونی آنفلوآنزا در کشور هم بیان می‌کند: «در سال‌های گذشته از اواخر شهریور تا آذر آنفلوآنزای A شیوع داشت و پس از آن در دی و بهمن که پیک کوچک دیگری از آنفلوآنزا وجود داشت، آنفلوآنزای B شیوع پیدا می‌کرد. اما الان علاوه بر موارد آنفلوآنز‌های A و B، شاهد همه تیپ‌های آنفلوآنزا مانند H 1، H 2 و سایر گونه‌های دیگر هستیم.»
به گفته رمضانی، نگرانی از شیوع آنفلوآنزا در همه گروه‌های جامعه وجود ندارد، اما گروه‌های پرخطر مانند مادران باردار، افراد مسن، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و بچه‌های زیر 6 سال که احتمال ابتلا به شکل شدید آنفلوآنزا در آن‌ها بسیار زیاد است، باید واکسن تزریق کنند: «البته با توجه به کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی و افزایش تجمعات احتمال افزایش موارد کرونا هم بسیار زیاد است و به‌احتمال زیاد یک پیک خواهیم داشت. در بسیاری از کشور‌های اروپایی هم افزایش موارد بستری ناشی از کرونا گزارش شده. وقتی در اروپا موارد کرونا افزایشی می‌شود، به فاصله یک تا 2ماه این افزایش در آمریکا و پس از آن هم این وضعیت در ایران آغاز می‌شود.»
مشکل تشخیص کرونا و آنفلوآنزا
«وارد فصل پاییز شدیم و با نزدیکی به ماه‌های سرد سال بیماری‌های ویروسی شبه‌آنفلوآنزا به‌ویژه کرونا بروز می‌کند، اما امسال افزایش موارد ابتلا به آنفلوآنزا در سطح جهان نگرانی‌هایی را رقم زده است.» این نکته‌ای است که احمد مهری، اپیدمیولوژیست به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «در برخی کشور‌های اروپایی افزایش موارد ابتلا دیده می‌شود و تجربه هم نشان داده که این کشور‌ها پیش از ایران، شیوع بیماری‌هایی ازجمله آنفلوآنزا و کووید -19 را تجربه می‌کنند. در ایران هم اکنون افزایش موارد شبه‌کووید و شبه‌آنفلوآنزا مشاهده می‌شود.»
او درباره اینکه چرا این موارد شبه‌بیماری عنوان می‌شود، توضیح می‌دهد: «این مسئله به این دلیل است که افراد با علائمی مراجعه می‌کنند که تشخیص براساس همان علائم صورت می‌گیرد و عمدتا تستی انجام نمی‌شود. علائمی ازجمله سرماخوردگی، تب و سرفه در بزرگسالان و تب بالا، سرفه و بی‌حالی و تهوع در کودکان.»
مهری با بیان اینکه هم‌اکنون مراجعه به مطب‌ها، مراکز درمانی و مراکز جامع سلامت به‌ویژه در گروه سنی کودکان افزایش پیدا کرده، ادامه می‌دهد: «تقریبا تمام متخصصان حوزه بهداشت و درمان نگران ماه‌های آینده و افزایش موارد ابتلا هستند. سطح ایمنی جامعه جهانی با شیوع پاندمی کووید -19 نسبت به آنفلوآنزا کاهش پیدا کرده و این نگرانی را نسبت به افزایش ناگهانی و چشمگیر موارد ابتلا طی چند ماه آینده رقم زده است. از سوی دیگر طی 2 سال اخیر به‌دلیل پیک‌های بیماری کووید -19 افراد بیشتری ماسک می‌زنند، اما با توجه به فروکش‌کردن بیماری و تزریق واکسن، امسال تعداد کسانی که همچنان ماسک می‌زنند، کمتر شده است. این مسئله درباره کودکان با توجه به بازگشایی مدارس قابل پیش‌بینی بود. چراکه سطح مواجهه دانش‌آموزان افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر انتقال بیماری‌های ویروسی با رعایت بهداشت دست محدود می‌شود و این مسئله در کودکان کمتر دیده می‌شود.»
این اپیدمیولوژیست درباره اینکه چرا امسال افزایش موارد ابتلا به آنفوآلانزا نگران‌کننده است، توضیح می‌دهد: «در علم اپیدمیولوژی پدیده‌ای به‌نام «کواپیدمیکس» مطرح است، به‌معنای همزمانی 2 اپیدمی. اکنون تمامی متخصصان نگران همزمانی اپیدمی آنفلوآنزا و کرونا هستند. هم‌اکنون با توجه به بروز علائم نمی‌توان ابتلا به کرونا یا آنفلوآنزا را تشخیص داد و نکته مهم این است که خطر کشندگی آنفلوآنزا کمتر از کووید -19 نیست. البته نکته مثبت این است که راه‌های پیشگیری و خودمراقبتی در هر دو بیماری تقریبا یکسان است.»
این کارشناس سلامت درباره اینکه آیا تشخیص‌ندادن کووید از آنفلوآنزا می‌تواند بیمار را در معرض خطر مرگ قرار دهد هم بیان می‌کند: «در کووید -19 داروی اختصاصی نداریم و معمولا 80درصد موارد ابتلا شبه‌آنفلوآنزا در روش پیشگیری و تشخیص از طریق علائم صورت می‌گیرد، برای جمعیت عمومی این همزمانی تنها باعث افزایش موارد بیماری است و امیدواریم که منجر به افزایش موارد فوت نباشد. اما درباره گروه‌های آسیب‌پذیر مثل افراد مسن و بیماران زمینه‌ای احتمال اینکه کرونا و آنفلوآنزا به آن‌ها آسیب بیشتری وارد کند، وجود دارد. البته اگر نظام سلامت بتواند در مراجعه بالای بیماران مشکل دسترسی به دارو و درمان آن‌ها را مدیریت کند، از نظر کمبود دسترسی به خدمات، جامعه بیماران دچار مشکل نخواهند شد.»
تقاضای القایی، کمبود دارو
علاوه بر افزایش موارد ابتلا، میزان مراجعه بیماران بدون نسخه به داروخانه‌ها برای تهیه آنتی‌بیوتیک‌ها هم روند صعودی دارد. مهری در این‌باره می‌گوید: «بسیاری از بیماران اقدام به خرید دارو و شربت‌های آنتی‌بیوتیک بدون نسخه می‌کنند که به‌دلیل قیمت آزاد گران تمام می‌شود. از سوی دیگر افزایش موارد بیماری و تقاضا برای خرید، باعث کمبود دارو شده و مشکلاتی را برای بیماران به‌وجود آورده است.»
او در پاسخ به این سؤال که خوددرمانی و خرید دارو بدون مراجعه به پزشک باعث بروز چه مشکلاتی خواهد بود، بیان می‌کند: «کمبود دارو چندین دلیل دارد و یکی از آن‌ها افزایش موارد ابتلاست. به‌عنوان مثال، اگر برای یک داروخانه مبتنی بر جمعیت منطقه 100عدد شربت آنتی‌بیوتیک درنظر گرفته می‌شد، اکنون به‌دلیل افزایش تعداد بیماران، مراجعه برای تهیه دارو بیش از این عدد شده که کمبودها را به‌وجود آورده است. در این شرایط با تقاضای القایی مواجه هستیم و بیماران شاید برای یک آبریزش ساده بینی هم بدون تشخیص پزشک به‌دنبال قرص و شربت آنتی‌بیوتیک باشند. با توجه به کمبود دسترسی به دارو، سازمان غذا و دارو باید این کمبودها را به سرعت جبران کند.»
این کارشناس سلامت ادامه می‌دهد: «این نکته مهمی است که بین 50 تا 70درصد مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران و جهان بیش از اندازه است که اکثرا به‌صورت خودسرانه صورت می‌گیرد و منجر به مقاومت آنتی‌بیوتیکی‌ها می‌شود. در این حالت افراد با یک بیماری عفونی ساده هم در معرض خطر قرار می‌گیرند. آنتی‌بیوتیک‌ها در موارد بسیار محدود و با تشخیص پزشک باید مصرف شوند، اما بیماران برای یک تب ساده که با قرص استامینوفن هم قابل درمان است، به‌صورت خودسرانه اقدام به مصرف آن‌ها می‌کنند.»
مهری درباره اینکه بیماران در مواجهه با چه علائمی نیاز به دارو و مراجعه به پزشک دارند، توضیح می‌دهد: «در مواجهه با علائم خفیف، خودمراقبتی توصیه می‌شود؛ یعنی اگر تب بالا نبود و سرفه و بی‌حالی شدید وجود نداشت یا فرد تنها با آبریزش و سرفه خفیف مواجه بود، با استراحت در منزل و مصرف مایعات، میوه و سبزیجات و پرهیز از غذای چرب می‌تواند این دوره را پشت سر بگذارد. اما اگر پس از 5 روز علائم بهبود پیدا نکرد، باید به پزشک مراجعه کنند. درباره کودکان هم این خودمراقبتی‌ها می‌تواند با پاشویه و خنک‌کردن بدن با دستمال مرطوب انجام شود. بهتر است والدین تب‌سنج در دسترس داشته باشند و اگر تب بالا رفت و به 38 درجه رسید، خطرناک است و باید حتما مراجعه به پزشک صورت بگیرد. در این‌باره هم نیازی به مراجعه به پزشک متخصص نیست و بیماران می‌توانند مشاوره‌های درمانی را از پزشکان عمومی یا نزدیک‌ترین مراکز جامع سلامت محل سکونت خود دریافت کنند. افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و خاص و سالمندان هم درصورت بروز بیماری باید به سرعت به پزشک مراجعه کنند.»
مهری درباره راهکار پیشگیری از بیماری هم بیان می‌کند: «در توصیه عمومی بحث خودمراقبتی بسیار جدی است و باید مصرف دارو‌ها هم به‌صورت محدود باشد. در توصیه نظام سلامت هم باید چهره درستی از بیماری شرح داده شود؛ یعنی بر اساس نظام مراقبت دیده‌وری افزایش موارد شبه‌آنفلوآنزا جدی و خطرناک است و باید به‌صورت صریح به مردم عنوان شود. نکته دیگر اینکه خیلی از افراد تصور می‌کنند با داشتن هرگونه علائمی به پزشک متخصص مراجعه کنند. این اشتباه است. در این موارد الزامی به مراجعه به پزشک متخصص نیست مگر در 2مورد؛ ارجاع پزشک عمومی یا تنگی نفس.»
او در خصوص اینکه تزریق واکسن یکی از عوامل پیشگیری خواهد بود یا خیر هم بیان می‌کند: «تا اواسط آبان فرصت تزریق واکسن آنفلوآنزا هست. بهتر است گروه‌های پرخطر ازجمله سالمندان، افراد دارای بیماری‌های خاص و زمینه‌ای، مادران باردار، کادر بهداشت و درمان و... این واکسن را تزریق کنند. تعداد واکسن‌ها اکنون محدود است و برای جمعیت عمومی هم اگر واکسن در دسترس باشد، تزریق آن توصیه می‌شود، اما با توجه به محدودیت توزیع واکسن‌های آنفلوآنزا، اولویت با گروه‌های خاص است.»
از میان اخبار