چرا "کهاب" مغفول مانده است؟/ طرحی برای کاهش اتلاف سوخت و آلودگی هوا

الهه پهلوان در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم در رابطه با طرح کهاب اظهار کرد: نقل و انتقال بنزین موجب تبخیر بخشی از آن می‌شود که دولت برای جبران این خسارت به جایگاه‌داران رقمی با عنوان یارانه تبخیر پرداخت می‌کند. البته جایگاه‌داران سوخت از این وضع چندان رضایتی ندارند و می‌گویند تبخیر بنزین بیشتر از رقم خسارت دولت است و احداث جایگاه سوخت در بسیاری از شهرهای ایران ازجمله مناطق گرمسیری که تبخیر بالاتر است، صرفه اقتصادی ندارد.

وی ادامه داد: بر اساس برخی آمارهای موجود شرکت پخش و پالایش، میزان تبخیر بنزین 45 لیتر در هر 10 هزار لیتر اعلام شده است اما از هر تریلی 32 هزار لیتری 800 لیتر آن تبخیر می‌شود؛ در حالی که شرکت پخش و پالایش تنها حدود 150 لیتر آن را قبول و پول آن را به جایگاه‌دار پرداخت می‌کند.

این عضو بنیاد حفاظت از محیط زیست و حیات وحش ایران گفت: بر اساس سیاهه انتشار سال 1396 جایگاه‌های توزیع بنزین در شهر تهران، حدود 20 درصد از کل انتشار آلاینده VOC سهم دارند. کنترل آلایندگی‌های تبخیری مسأله جدیدی نیست، این مسأله تحت عنوان طرح کهاب (کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخارات بنزین) مطرح شد. انتشار بخارات بنزین از جایگاه‌های عرضه سوخت یکی از مهم‌ترین عوامل آلودگی هواست و این عامل جزو آن دسته از منابع آلاینده هواست که علاوه بر ضرر و زیان ناشی از ایجاد آلودگی هوا، زیان اقتصادی دیگری از منظر اتلاف سوخت در کشور ایجاد می‌کند.

پهلوان افزود: در ایران اقدامات مربوط به جلوگیری از تبخیر بنزین از سال 1385 و هم زمان با پیمان کیوتو شروع شد و اولین مصوبه در این خصوص در سال 1387 تصویب شد که مطابق آن وزارت نفت مکلف شد طرح کهاب را در همه مسیر انبارش تا مصرف بنزین در کشور اجرا کند. بر اساس یک پژوهش سالیانه 12242997 پوند معادل 7702356 لیتر بخار بنزین در شهر تهران به اتمسفر رها می‌شود که با در نظر گرفتن میزان فروش بنزین (در حدود 4219217500 لیتر) و میزان هدررفت و انتشارات بخارات بنزین (به میزان 7702356 لیتردر سال)، می توان نتیجه گرفت میزان فراورده بنزین مصرفی در سال 1397 در شهر تهران حدود 4226919856 لیتر بوده است.

وی تصریح کرد: همچنین بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس با عنوان "آسیب‌شناسی اجرای طرح کهاب - عملکرد و توجیه اقتصادی" از مجموع بیش از 30 انبار سوخت در کشور کمتر از 10 عدد از آنها در حال اجرای طرح کهاب هستند. از حدود 12هزار تانکر حمل سوخت در کشور نیز حدود 70 درصد هنوز به الزامات طرح کهاب مجهز نشده‌اند. در جایگاه‌های توزیع سوخت نیز بخش دوم این طرح که تجهیز نازل‌هاست به هیچ وجه عملیاتی نشده است.

این کارشناس محیط زیست اضافه کرد: به این ترتیب می‌توان گفت درصد زیادی از طرح کهاب در کشور پس از 13 سال هنوز به اجرا در نیامده است. البته اجرای هر طرحی باید براساس مطالعات هزینه فایده انجام گیرد. همان طور که اشاره شد فواید اجرای طرح کهاب شامل کاهش اتلاف سوخت و کاهش آلودگی هواست.

پهلوان بیان کرد: براساس محاسبات صورت گرفته با اجرای کامل طرح کهاب 16.679.040 میلیون ریال صرفه‌جویی اقتصادی بر اساس کاهش هدرروی سوخت در سال در کل کشور به دست خواهد آمد که با مقایسه هزینه تکمیل طرح کهاب در کل کشور که 26.784.000 میلیون ریال است، طول دوره بازگشت سرمایه تکمیل طرح کهاب حدود یک سال و هفت ماه برآورد می‌شود.

وی افزود: همچنین براساس محاسبات صورت گرفته درخصوص شهر تهران، اگر فایده ناشی از کاهش آلودگی هوا را هم به صرفه‌جویی ناشی از مصرف سوخت اضافه کنیم، اجرای کامل طرح کهاب در جایگاه های عرضه سوخت این شهر بین 2.268.825 تا 2.263.800 میلیون ریال عایدی اقتصادی خواهد داشت که در مقایسه با هزینه اجرای آن که برابر 804.000 میلیون ریال است، مدت زمان بازگشت سرمایه حدوداً چهار ماه برآورد می‌شود. بنابراین تکمیل طرح کهاب در کشور کاملاً از منطق و توجیه اقتصادی برخوردار بوده و بازگشت سرمایه آن به سرعت اتفاق خواهد افتاد.

عضو بنیاد حفاظت از محیط زیست و حیات وحش ایران خاطرنشان کرد: در نهایت این سؤال پیش می‌آید که چرا با توجه به توجیه اقتصادی بسیار مطلوب اجرای طرح کهاب، تاکنون این طرح پیشرفت زیادی در کشور نداشته و تقریباً هیچکدام از جایگاه‌های توزیع سوخت در کشور به طور کامل تجهیزات طرح کهاب را نصب نکرده‌اند؟