چند و چون گرانی مواد غذایی در سال 1401

فرارو - احسان سلطانی، پژوهشگر اقتصادی؛ بر اساس داده های مرکز آمار، قیمت مواد غذایی نسبت به سال 1396، در سال 1400 به میزان 4.64 برابر و در اسفند ماه 1400 به میزان 5.42 برابر افزایش یافته است. حداقل دستمزدها نسبت به سال 1396 در سال 1400 به میزان 2.86 برابر رشد دارد که در سال 1401 به 4.5 برابر می رسد. رشد دستمزدها برای بخشی از نیروی کار که دارای میزان دستمزد بالاتر از حداقل دستمزد (مانند نیروی کار با تحصیلات دانشگاهی) می باشد و همچنین بازنشستگان و بخشی از نیروی کار غیررسمی پایین تر از رشد حداقل دستمزدها است. اگر افزایش عمومی دستمزدها در سال 1400 به میزان 3 برابر سال 1396 در نظر گرفته شود، قدرت خرید عمومی مواد غذایی نیروی کار نسبت به کل سال 1400 به میزان 35 درصد و در پایان این سال به میزان 45 درصد تنزل یافته است. در شرایطی قیمت مواد غذایی در سال 1400 نسبت به سال 1396 به میزان 4.64 برابر بالا رفت که دولت با تدابیری مانند تامین ارز ترجیحی (4200 تومان)، به رغم افزایش بیش از 6 برابری قیمت ارز، قیمت مواد غذایی را تا حدی کنترل کرد. واردات کالاهای اساسی و مواد غذایی با تخصیص ارز رسمی با نرخ برابری 3420 تومان در برابر یک دلار در سال 1396 انجام می شد. میانگین ماهانه قیمت دلار رسمی / ترجیجی 4195 تومان در سال 1397 و 4200 تومان در سالهای 1398 تا 1400 بود. تخصیص ارز ترجیحی به واردات بعضی از کالاهای اساسی و مواد غذایی به تدریج از سال 1398 به بعد متوقف شد و ارز نیما (یا یک قیمت بین ارز ترجیحی و ارز نیما) به واردات این کالاها تخصیص پیدا کرد. قیمت دلار نیما از 11200 تومان در سال 1398 به 23000 تومان در سال 1400 افزایش پیدا کرد. قیمت دلار نیما در فروردین ماه 1401 به 24630 تومان بالغ گردید که در نتیجه در صورت تخصیص ارز نیما به واردات مواد غذایی، در فروردین ماه 1401 نسبت به سال 1396، قیمت ارز جهت واردات مواد غذایی به میزان 7.2 برابر بالا می رود. شاخص قیمت مواد غذایی جهانی فائو در ماه فوریه 2022 میلادی (12 بهمن تا 10 اسفند 1400) نسبت به سال 2017 میلادی (1396 شمسی) 44 درصد افزایش یافت که در ماه مارس 2022 میلادی (10 اسفند 1400 تا 11 فروردین 1401) تا 63 درصد بالا رفت. به عبارتی نسبت به سال 1396، در اوایل سال 1401 قیمت جهانی مواد غذایی 63 درصد برابر بالا رفته که برای اقلامی مانند روغن خوراکی که بخش اعظم آن وارداتی می باشد به مراتب بیشتر است. در همین مدت قیمت وارداتی دلاری نهاده های دامی نیز که صرف تولید لبنیات، تخم مرغ و گوشت میشود نیز حدود 60 درصد افزایش یافته است. نتیجه رشد بیش از 60 درصدی قیمت جهانی اقلام مواد غذایی و نهاده های دامی و در سوی دیگر 7.2 برابر شدن ارز تخصیص یافته به این اقلام موجب افزایش 11.7 برابری قیمت این اقلام در سال 1401 نسبت به سال 1396 (بر اساس قیمت های فروردین ماه 1401) خواهد شد. عوامل اصلی زیر موجب افزایش شدید قیمت مواد غذایی در سال 1401 خواهد شد، (1) حذف ارز ترجیحی و افزایش عمومی 11.7 برابری قیمت جهانی مواد غذایی و نهاده های دامی وارداتی نسبت به سال 1396 (2) افزایش بین 10 تا 12 برابری قیمت مواد بسته بندی مواد غذایی (پلاستیک ها و فلزات) نسبت به سال 1396. (3) افزایش قیمت مواد غذایی داخلی به تبع افزایش قیمتهای جهانی مواد غذایی و مواد اولیه صنعتی. (4) افزایش 2.5 برابری مجموع مالیات های واردات و مصرف (3.38 درصد مالیات بر واردات و 2.14 برابر مالیات بر مصرف) نسبت به سال 1400. (5) افزایش سایر هزینه ها به ویژه صعود هزینه اجاره مغازه. اقداماتی مانند کنترل بازار، تثبیت قیمت مواد غذایی از قبیل نان و ممنوعیت یا محدودیت صادرات مواد غذایی توسط دولت و در سوی دیگر کشش پایین قیمت فروش بخشی از مواد غذایی (نظر به قدرت خرید پایین عامه مردم) می تواند تا حدی مانع از افزایش دو برابری شاخص قیمت مواد غذایی در سال 1401 شود، اما نظر به عوامل فوق الذکر نرخ تورم بالای مواد غذایی (با تعیین مبنای قیمت دلار نیما برای واردات مواد غذایی و نهاده های دامی وارداتی) اجتناب ناپذیر خواهد بود. موضوع کلیدی که موجب شوک افزایش قیمت مواد غذایی در سال 1401 خواهد شد این است که قیمت ارز نیما (که به صورت مداخله ای در شرایط تحریم بالا نگه داشته شده است) حدود 50 درصد بیش از قیمت حقیقی دلار می باشد. قیمت ارزی که جهت واردات مواد غذایی و کالاهای اساسی تخصیص داده شده از یک قیمت غیرواقعی و بالا برخوردار است که موجب تحمیل تورم بالا به اقتصاد و به مردم می شود و سفره مردم را همچنان کوچک تر خواهد کرد. بایستی توجه داشت که نظر به کاهش ارزش حقیقی دلار (به ویژه برای مواد اولیه و مواد غذایی) افزایش قیمت حقیقی دلار نسبت به سال 1396، بیش از 7.2 برابر و حداقل 10 برابر است، یعنی این که قیمت حقیقی دلار نیما برای واردات مواد غذایی و کالاهای اساسی در واقع نسبت به سال 1396، حدود 40000 تومان در فروردین ماه 1401 است. با توجه به این که شاخص قیمت مواد غذایی (مرکز آمار) نسبت به سال 1396 در سال 1400 به میزان 4.64 برابر نسبت به سال 1396 بالا رفت، می توان انتظار داشت که در صورت استمرار شرایط کنونی، نرخ تورم مواد غذایی رکورد تاریخی بالای 60 درصدی را در سال 1401 تجربه کند. نظر به این که میانگین دستمزد نیروی کار در سال 1401 نسبت به سال 1396 حدود 5 برابر بالا رفته است، قدرت خرید عمومی مواد غذایی عامه مردم در سال 1401 به کمتر از نصف سال 1396 خواهد رسید که در کنار افزایش هزینه های دیگر (مانند افزایش بیش از 50 درصدی اجاره خانه) سال سختی را برای عامه مردم و به ویژه حقوق بگیران و بازنشستگان رقم خواهد زد. از میان اخبار

چرا در ایران دیگر «طرح‌های بزرگ» اجرا نمی‌شوند؟

آیا بورس همه را غافلگیر خواهد کرد؟