کاهش خام فروشی با تبدیل متانول به بنزین / کیمیاگری در صنعت نفت

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - حنانه فقیه منزه، هفته گذشته وزیر نفت از تولید بنزین با استفاده از متانول خبر داد و بیان کرد: با همکاری شرکت پالایش و پخش و شرکت صنایع ملی پتروشیمی، بخشی از تولید متانول کشور به سمت تولید بنزین سوق داده می‌شود.

ایران با ساخت 3 واحد ام‌تی‌جی می‌تواند روزانه 8 میلیون لیتر بنزین تولید کند و بخش عمده ناترازی را از این طریق جبران نماید.

احداث و بهره‌برداری از هر واحد ام‌تی‌جی 2 سال زمان می‌برد و سرمایه مورد نیاز برای ساخت آن 330 میلیون دلار است. این در حالی است که ساخت یک پالایشگاه مانند پالایشگاه شهید سلیمانی، بیش از 8 سال زمان می‌برد و به 11 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد؛ بنابراین مدت زمان احداث یک واحد ام‌تی‌جی در مقایسه با پالایشگاه شهید سلیمانی، یک چهارم و سرمایه مورد نیاز نیز یک دهم است. بنزین تولید شده از متانول دارای کیفیت یورو 5 است و با تولید بنزین پتروشیمی تفاوت دارد؛ زیرا بنزین پتروشیمی در واحد‌های آروماتیک تولید می‌شود اما بنزین تولید شده از متانول در واحد‌های دیگر و با فرایند و کاتالیست متفاوتی انجام می‌شود.

هر واحد ام‌تی‌جی با استفاده از یک میلیون و 650 هزار تن متانول در سال میتواند روزانه 2 میلیون و 500 هزار لیتر بنزین تولید کرد. در نتیجه با بهره‌برداری از 3 واحد آن روزانه 8 میلیون لیتر بنزین به ظرفیت تولید افزوده خواهد شد.

این تصمیم در حالی گرفته شده است که ناترازی در تولید و مصرف بنزین یکی از مسائل مهم انرژی است و ایران روزانه بیش از 15 میلیون لیتر کمبود بنزین دارد که دولت برای تامین آن واردات 5 میلیارد دلاری را مصوب کرده است، با تولید روزانه 8 میلیون لیتر بنزین بخشی از ناترازی به وجود آمده جبران خواهد شد. ایران دومین تولید کننده متانول در جهان است. براساس آمارها، سالیانه 130 میلیون تن متانول در جهان تولید می‌شود که ایران سهم 14 میلیون تنی از کل تولیدات دارد و طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، ظرف 10 سال آینده به 25 میلیون تن خواهد رسید.

متانول محصولی نیمه خام در صنعت پتروشیمی است که در ابتدای زنجیره ارزش قرار دارد. بسیاری از کشور‌ها متانول مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین می‌کنند اما این رویه در ایران برعکس است و با وجود نیاز به کمتر از یک میلیون تن متانول در سال، تولید آن 14 میلیون تن است. هم‌اکنون 94 درصد متانول تولید شده در کشور صادر می‌شود که خریدار اصلی آن کشور چین است و با توجه به تحریم و بازار محدودی که این محصول دارد، فروش آن همواره با تخفیف انجام می‌شود. براساس آمار گمرک، سال 1402 هر تن متانول ایران به قیمت 273 دلار به فروش رسیده و درآمد ایران از صادرات آن در مجموع 2 میلیارد دلار بوده است.

با وجود اینکه دولت خوراک پتروشیمی را با تخفیف در اختیار این واحد‌ها قرار داد، اما همچنان ارزش این محصول ارزان‌تر از خوراک گاز تحویلی بوده و این موضوع نشان می‌دهد که تولید متانول بدون توجه به تکمیل زنجیره ارزش، صرفه اقتصادی ندارد. در حال حاضر تولید متانول 14 برابر نیاز داخل است و اصلی‌ترین علت آن عدم توسعه زنجیره پایین‌دست متانول در کشور است که مورد غفلت واقع شده است. طبق گزارش کمیسیون اصل 90 مجلس، متانولی تولیدی از خوراک گاز در 12 سال گذشته به جای ارزش‌افزوده، ارزش کاسته ایجاد کرده و کشور 1.7 میلیارد دلار درآمد کمتری نسبت به صادرات گاز بدست آورده و حال قرار است از این ماده کم‌ارزش، بنزین تولید شود.

این در حالی است که در چشم‌انداز 25 ساله اجرای طرح‌های پایین‌دست متانول پیش‌بینی شده بود، اما این چشم‌انداز محقق نشده و یکی از علل عدم‌موفقیت در این زمینه سود بالای متانول ساز‌ها می‌باشد. تبدیل این محصول نیمه خام به بنزین علاوه بر جبران ناترازی و حل بخشی از این مشکل، میتواند از خام فروشی متانول نیز جلوگیری کند و مانع از هدر رفت آن شود.