کرونا چگونه مزید بر بحران کاهش جمعیت کشور شد؟

به گزارش مشرق، به گواه تجربه، سیلاب بحران‌ها به دلیل شوک‌های اقتصادی، روحی و روانی همیشه بخشی از سبک زندگی انسان‌ها را شسته و عادات و رفتارهای متفاوتی جایگزین می‌کنند؛ «کرونا» نیز از ابتدای شیوع تا به امروز که یک سالگی‌اش رسیده است، سبک زندگیمان را بارها مغروق امواج تغییر ساخته است.

برخی از تحولاتی که در دوران شیوع کرونا و پس از آن رخ می‌دهد، ریشه در شرایط مزمن قبل از این دوران دارد؛ به عنوان مثال ناامنی اقتصادی و تغییر نگرش مردم به ازدواج و فرزندآوری از قبل در ذهن مردم شکل گرفته و رفتار آنها را به تدریج تغییر داده و در دوره کرونا این تغییر رفتارها شدت گرفته است، همین شرایط جمعیتی ماقبل اپیدمی کرونا، تغییرات و تاثیرات کرونا حادث بر جمعیت، شامل تغییر الگوهای ازدواج و فرزندآوری، مرگ و میر و در نهایت هرم سنی جمعیت را لازم به بررسی ساخته است.

برنامه‌های کنترل جمعیت

برنامه‌های کنترل جمعیت که بنا بود نرخ باروری تا سال 1385 از 6.4 در 1368 سال به 4 برساند، در سال 1371 ما را به عدد 3.6 رساند! افراط در موفقیت آمیز اجرا شدن این سیاست‌ها به مرز بحران آفرینی رسید، تا آنجا که با روند فعلی، کاهش جمعیت جوان و نخبه، برهم خوردن تعادل جمعیتی، تضعیف نیروی دفاعی کشور، کاهش نرخ پس انداز ملی و... در سال‌های آینده دور از انتظار نیست؛ در این میان وقتی که بدون سلاح در حال فرار از لشکر عوامل منجر به کاهش نرخ باروری بودیم، با خیل مشکلات ناشی از کرونا نیز محاصره شدیم، و حال اگر نتوانیم تدبیری بیندیشیم و راه نجاتی بسازیم با نرخ باروری کمتر از سطح جانشینی جمعیت، دیگر از نشستن رنگ پیری به کشور گریزمان نخواهد بود.

عوامل موثر بر نرخ کاهش باروری

در ابتدا ترس از حضور در مراکز درمانی، یا عدم دسترسی به موقع به خدمات بهداشت باروری، نداشتن اطلاعات کافی از عدم امکان انتقال کرونا از مادر به جنین، و در ادامه شرایط بی‌ثبات اقتصادی، ناامنی شغلی، ترکیب اثر تورم و بیکاری، سیر صعودی قیمت‌ها و هزینه‌های فرزندآوری، اخبار ضد و نقیض، اتفاقات پیش بینی نشده و نگرانی از آینده تضمین نشده فرزندان و... نرخ باروری کشور را به اختلافی جدی با میانگین جهانی آن یعنی0.7 رساند، در کنار کاهش باروری و به تعویق انداختن فرزندآوری، افزایش طلاق، افزایش سقط جنین، افزایش چشمگیر مرگ و میر و روند مهاجرت‌ها در تکمیل اثر کرونا بر جمعیت ایفای نقش کردند.

تاثیر وضعیت اقتصادی

فشارهای اقتصادی بر طبقات پایین و متوسط جامعه که معمولا باروری بالاتری دارند بیشتر است و همین امر باعث می‌شود تأثیر کاهشی بیشتری بر تعداد کل موالید کشور بگذارند؛ کرونا از دو سوی ماجرا یعنی زاد و ولد و مرگ و میر بر رشد جمعیت اثر منفی گذاشت؛ همچنین کرونا موجب به تعویق انداختن بارداری شده است که خود باعث بالا رفتن بیشتر سن بارداری و در برخی موارد حتی از دست دادن فرصت بارداری خواهد شد؛ ایران و آینده جمعیتی آن کشتی آب گرفته‌ای را می‌ماند که هرسال در دریای بی‌تدبیری محوتر و هرروز برای نجاتش دیرتر می‌شود.

در این شرایط آنچه به کند شدن روند اثر عارضه‌های جمعیتی منجر خواهد شد، تنها، امیدواری والدین به موفقیت در تامین آینده فرزند خود است و این به معنای تحول در نگاه مسؤلین به بحران جمعیت، تغییر چشم‌گیر وضعیت اقتصادی، احساس امنیت اقتصادی، اعطای تسهیلات مادی و معنوی به خانواده‌های دارای 2 فرزند به بالا، حمایت اطلاعاتی، مراقبتی و مادی از مادران باردار، افزایش کمی و کیفی ارائه خدمات غیرحضوری بهداشتی درمانی برای کاهش نیاز حضور مادر در مراکز درمانی و... است.

با توجه به پیچیدگی و چند بعدی بودن موضوع جمعیت، موفقیت و پایدار بودن برنامه‌های جمعیتی مستلزم نگاه سیستمی، تعیین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت، همکاری و هماهنگی بین بخشی و ارزیابی و ارزشیابی مستمر است؛ فرهنگ سازی نیز بخش مهمی از راهکارهای مقابله با کاهش جمعیت است، چرا که ارزش‌ها و گرایش‌های فردگرایانه موجب شده است افراد علایق فردی و شخصی خود را بر داشتن فرزند اولویت بخشند و فرزندآوری را در اولویت‌های آخر قرار دهند؛ جهان اجماع دارد کاهش جمعیتی ایران، سقوط جمعیتی بوده و این سقوط در طول تاریخ بشریت بی‌نظیر و منحصربه فرد بوده است؛ در کنار شرایط فعلی وقوع یک بحران عظیم در آینده حتمی می‌نماید.

همچنین می‌دانیم کشورهایی که دچار بحران جمعیتی شده‌اند دیگر نتوانستند از این وضعیت نجات یابند و بحران جمعیتی در کشورمان، اگر پنجره جمعیتی بسته شود، به این سادگی قالب درمان نیست، پس هرگونه اهمال در رفع این مشکل، بهبود را سخت تر کرده و عوارض جبران ناپذیری را رقم خواهد زد.