حمایت 60 ساله پارک فاوا از شرکت‌های فضاپایه؛ از واگذاری زمین تا تسهیلات ساخت

به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری تسنیم، رویداد «فناوری فضایی در خدمت توسعه پایدار» با حضور رئیس سازمان فضایی ایران، رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات و جمعی از دستگاه‌های بهره‌بردار از خدمات فضایی در پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات برگزار شد.

مصطفی مافی؛ رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات گفت: پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال 1396 شکل گرفته و یک پارک کاملاً تخصصی و دستگاهی است که در سطح ملی فعالیت می‌کند. در سراسر کشور کسب‌وکارهای حوزه فاوا، از جمله حوزه‌های فضاپایه، خدمات فضایی و ماهواره، مورد حمایت این پارک قرار دارند.

وی بیان کرد: در حوزه پارک‌های فناوری دو قانون مهم داریم. نخست قانون حمایت از تجاری‌سازی اختراعات و شرکت‌های دانش‌بنیان مصوب سال 1389 است که براساس آن شرکت‌های دانش‌بنیان تحت نظر معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری فعالیت می‌کنند و در این قانون مجوز ایجاد واحدهای فناوری به پارک‌های علم و فناوری داده می‌شود و این پارک‌ها از معافیت‌های مناطق آزاد برخوردار می‌گردند. دوم، قانون جهش تولید دانش‌بنیان مصوب سال 1401 است. به باور من، همین دو قانون برای پیشبرد فضای نوآورانه کشور در دو دهه آینده کافی است.

مافی ادامه داد: شاید دستگاه‌های اجرایی ما تاکنون نتوانسته‌اند این قوانین و آیین‌نامه‌های مرتبط را به‌درستی اجرا کنند و یا در مرحله اجرا با مشکل مواجه شده‌اند، اما واقعیت این است که کشور نیاز به قانون جدیدی در این زمینه ندارد. این دو قانون دست پارک‌ها و دستگاه‌های اجرایی را به‌اندازه کافی باز گذاشته است. برای نمونه، در برخی موارد اجازه داده شده است که زمین‌های متعلق به دستگاه‌های اجرایی واگذار یا فروخته شوند. این نشان می‌دهد که در این قوانین میزان قابل توجهی آزادی عمل و تلورانس در نظر گرفته شده و باید بر اجرای دقیق آن‌ها تمرکز کرد.

وی تصریح کرد: بر اساس این دو قانون، در پارک‌های علم و فناوری امکان صدور پروانه اشتغال برای کارکنان خارجی شرکت‌ها از سوی وزارت کار فراهم است. در طول نزدیک به ده سالی که در حوزه پارک‌داری فعالیت دارم، به این نتیجه رسیده‌ام که بازار داخلی کشور برای شرکت‌های فناور و نوآور تا حدی اشباع شده و ظرفیت استفاده از خدمات آنها به سقف خود رسیده است. بنابراین، ورود به عرصه بین‌المللی به‌ویژه با تمرکز بر کشورهای منطقه باید در دستور کار قرار گیرد.

وی بیان کرد: برای من جالب بود که در سفر اخیر به امارات در نمایشگاه جیتکس شاهد حضور گسترده استارت‌آپ‌های ایرانی بودم. بسیاری از شرکت‌هایی که امروز در اینجا حضور دارند، توانسته بودند در بخش نورس استار این نمایشگاه شرکت کنند و 50 درصد از هزینه‌هایشان را به‌صورت بلاعوض از ما دریافت کنند. تنها افسوس من این بود که ای کاش تمام شرکت‌های پارک در این رویداد حضور داشتند، چرا که امکان جذب سرمایه نیز برای آن‌ها فراهم بود. این موضوع از ضرورت توجه جدی به گسترش بازارهای بین‌المللی حکایت دارد.

مافی اظهار کرد: بر اساس قانون، شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری از مزایای متعددی برخوردارند. از جمله عدم شمول قانون کار نسبت به شرکت‌های عضو پارک، معافیت از پرداخت انواع عوارض و معافیت مالیات بر حقوق کارکنان. نکته مهم دیگر این است که شرکت‌های عضو پارک برای انعقاد قرارداد با دستگاه‌های اجرایی مزیت ویژه‌ای دارند. چون پارک یک نهاد دولتی محسوب می‌شود، امکان ترک تشریفات برای قراردادهای خرید یا تولید محصولات دانش‌بنیان فراهم است و دستگاه‌های اجرایی می‌توانند مستقیماً این قراردادها را منعقد کنند. این موضوع در عمل کمک بزرگی به تسهیل همکاری شرکت‌های فناور با دستگاه‌های دولتی خواهد بود.

وی توضیح داد: گاهی دستگاه‌های اجرایی به‌دلیل محدودیت‌های زیرساختی یا حقوقی قادر نیستند با شرکت‌های دانش‌بنیان قرارداد ببندند، اما وجود پارک این مانع را برطرف می‌کند. همچنین واحدهای فناور مستقر در پارک‌ها می‌توانند از کمک‌های بلاعوض دولتی نیز بهره‌مند شوند.

مافی گفت: تمامی پارک‌های علم و فناوری درباره معافیت مالیاتی و تسهیلات صحبت می‌کنند، اما از نظر من مهم‌ترین مزیت پارک هم‌افزایی میان شرکت‌هاست. اینکه شرکت‌ها در کنار یکدیگر قرار بگیرند و توان خود را تجمیع کنند، ارزشی صد برابر بیش از هر معافیتی دارد.

وی افزود: امروز شاهدیم که بسیاری از شرکت‌ها در حوزه کاری خود همپوشانی 50 تا 60 درصدی دارند. اگر این شرکت‌ها در قالب کنسرسیوم فعالیت کنند و خدمات خود را در بسترهای نرم‌افزاری مشترک ارائه دهند، ظرفیت تولید و رقابت آن‌ها به‌طرز چشمگیری افزایش می‌یابد. همچنین بسیاری از شرکت‌ها مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می‌کنند، در حالی که می‌توانند این مبالغ را در قالب طرح تحقیق و توسعه خود در پارک هزینه کنند.

مافی بیان کرد: پارک آمادگی دارد اپراتورهای بزرگی همچون ایرانسل و همراه اول را نیز دعوت کند تا با همکاری شرکت‌های مستقر در پارک، بسترهای نرم‌افزاری مشترکی را توسعه دهند. همان‌طور که در مثال اخیر مشاهده شد، اهمیت ارائه خدمات فناورانه در حوزه‌هایی مانند کشاورزی بسیار زیاد است.

وی گفت: پیش از ورود به حوزه پارک‌داری، خود من نیز در عرصه کشاورزی فعالیت داشته‌ام و به‌خوبی می‌دانم که بسیاری از کشاورزان امروزه با چندین اپلیکیشن مختلف روبه‌رو هستند که هر یک خدماتی جداگانه ارائه می‌کند. هدف پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات این است که با تجمیع شرکت‌های فعال و هماهنگ‌سازی خدمات آن‌ها، بتواند تجربه‌ای ساده‌تر و مؤثرتر برای کاربران نهایی، از جمله کشاورزان، فراهم کند.

رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات ضمن تأکید بر هم‌افزایی میان شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، بر لزوم یکپارچه‌سازی خدمات فناورانه در حوزه کشاورزی هوشمند و بهره‌گیری از ظرفیت‌های همکاری بین‌بخشی تأکید کرد.

وی گفت: وقتی فناوری به یک کشاورز ارائه می‌شود، باید به نیاز و سطح سواد تخصصی آن فرد توجه کرد. ما باید تمام خدمات مرتبط با کشاورزی هوشمند را به شکل یکپارچه و ساده روی یک پلتفرم ارائه کنیم. احتمالاً لازم است یک شرکت بیاید و همه خدمات فعلی شما را در قالب یک پلتفرم جامع پیاده‌سازی کند، پلتفرمی برای هوشمندسازی مزارع و کشاورزی که خدمات چندگانه شما را مانند ماژول‌های مختلف در خود جای دهد. این پلتفرم می‌تواند همانند اپلیکیشن‌های جامع‌محوری چون اسنپ، حوزه‌های مختلف را در یک بستر مشترک گردآوری کند. توسعه چنین ساختاری به افزایش بهره‌وری و سهولت دسترسی منجر خواهد شد.

وی افزود: برای تحقق این مدل، همکاری مجازی و حضوری میان شرکت‌های فناور بسیار مهم است. از آقای دکتر سالاریه خواهش کردیم جلسات مشترک بین شرکت‌های حوزه فضاپایه را در خود پارک برگزار کنند. شرکت‌ها می‌توانند بدون نیاز به هماهنگی با سازمان فضایی، جلسات و نشست‌های تخصصی خود را در پارک برگزار کنند. پنج تا ده شرکت می‌توانند در قالب نشست‌های دوستانه مسائل فنی و اجرایی خود را مطرح و حل و فصل کنند. پارک برای خود شما ساخته شده است و متعلق به شما فناوران است.

مافی ادامه داد: از همه فعالان این حوزه تقاضا دارم هماهنگی خود را افزایش دهند. سازمان فضایی بستری برای همکاری مشترک فراهم کرده و باید حداکثر استفاده از این فرصت انجام شود. برای شرکت‌هایی که در تهران حضور دارند، این امکان فراهم است که فعالیت خود را در دفتر مرکزی دنبال کنند و آن‌هایی که در شهرستان‌ها هستند نیز می‌توانند یک دفتر کوچک یا حتی یک میز کاری در پارک داشته باشند.

وی افزود: در کنار همین سالن اصلی، دو سالن هم‌اندازه دیگر در حال کف‌سازی است که پیشنهاد می‌کنم شرکت‌ها در فاز نخست این فضاها را به‌عنوان دفاتر کاری بسیار مرتب و شیک تجهیز کنند. تمرکز فعالیت‌ها در این مجموعه مزیت‌های متعددی دارد؛ نزدیکی به دانشگاه صنعتی شریف، دسترسی راحت به مترو و وجود سرویس رایگان رفت و برگشت از ساعت 18 عصر بخشی از این امکانات است.

مافی با اشاره به تجربه سفرهای علمی و فناورانه گفت: در کشورهای توسعه‌یافته مانند چین نیز شرکت‌ها به‌صورت اشتراکی از ساختمان‌ها استفاده می‌کنند. در یک ساختمان چهار شرکت فعالیت دارند، اما خدمات مقطعی مانند نگهبانی، امکانات رفاهی و سالن جلسات به‌صورت اشتراکی وجود دارد. ما نیز در پارک چنین تسهیلاتی را فراهم کرده‌ایم. در حال حاضر هر یک از شرکت‌ها می‌توانند نسبت به طراحی و تجهیز فضای کاری خود اقدام کنند.

وی افزود: امروز می‌توانیم شرکت‌ها را مستقیماً به صندوق دانشگاه تهران معرفی کنیم تا از تسهیلات دانش‌بنیان بهره‌مند شوند؛ این تسهیلات از پنج میلیون تا ده میلیارد تومان متغیر است و می‌تواند در تجهیز فضا یا توسعه فعالیت‌ها مورد استفاده قرار گیرد. در بخش خدمات کسب‌وکار و مشاوره نیز پارک آماده همکاری است. اگر هر پنج شرکت به ما اعلام کنند که تمایل به همکاری با یک کارگزار توسعه بازار دارند، پارک تمام هزینه این همکاری را تقبل و کارگزار مربوطه را در اختیار آنان قرار می‌دهد.

مافی گفت: براساس تجربه ده‌ساله‌ای که در حوزه پارک‌داری دارم، از میان شرکت‌هایی که در پارک‌ها پذیرش شده‌اند، حدود 90 درصد توانسته‌اند در مدت دو تا سه سال به ادعاهای فنی اولیه خود دست پیدا کنند. این آمار نشان‌دهنده توان بالای نیروی انسانی ما در توسعه محصول است. اما متأسفانه تنها 10 تا 20 درصد این شرکت‌ها در توسعه بازار و کسب سهم مؤثر از بازار موفق بوده‌اند. این ضعف نه فقط در حوزه فضاپایه، بلکه در همه بخش‌ها از جمله سلامت، حمل‌ونقل و معدن وجود دارد.

وی اظهار کرد: مدل (B2G) دیگر پاسخگو نیست. حتی در کشورهای پیشرفته نیز مدل‌های سنتی B2G جای خود را به مدل‌های ترکیبی B2B و B2C داده‌اند. در ایران با وجود بروکراسی‌های پیچیده، این ضرورت دوچندان است.

وی تصریح کرد: شرکت‌های فناور باید به‌شدت از وابستگی به دولت فاصله بگیرند. در زمان پذیرش طرح‌ها در پارک، اگر طرحی صرفاً بر پایه قرارداد با نهادهای دولتی باشد، همان ابتدا تأکید می‌کنم این وابستگی باید حذف شود و تمرکز بر بازارهای دیگر قرار گیرد.

مافی افزود: راه نجات، توجه به مدل‌های مبتنی بر همکاری میان کسب‌وکارها (B2B) و مدل‌های توسعه‌یافته منطقه‌ای است. شرکت‌ها باید ذهن خود را از تمرکز صرف بر مشتری داخلی دور کنند و به بازارهای منطقه‌ای و کشورهای همسایه بیندیشند. تجربه سفر به امارات و مشاهده فعالیت استارت‌آپ‌های ایرانی در کشورهای اطراف نشان داد که ظرفیت بالایی برای صادرات خدمات فناورانه در منطقه وجود دارد.

وی تاکید کرد: آینده از آن شرکت‌هایی است که بتوانند مدل‌های مقیاس‌پذیر، تعامل‌پذیر و منطقه‌محور طراحی کنند، نه آن‌هایی که تمام امیدشان به قراردادهای دولتی است.

مافی با تأکید بر نقش بی‌بدیل نیروی انسانی کشور در توسعه فناوری‌های نوین، به ضرورت همکاری شرکت‌های ایرانی برای حضور در بازارهای منطقه‌ای اشاره کرد و از فراهم‌سازی بستر قانونی برای حمایت از این حرکت خبر داد.

وی گفت: بزرگ‌ترین مزیت ما نیروی انسانی قوی است. به نظر من حتی چهل سال دیگر هم امارات در زمینه توسعه فناوران بومی خود به جایگاه ایران نخواهد رسید. آنها ممکن است زیرساخت‌ها و گذر آماده داشته باشند، اما ما نیروی انسانی توانمند و خلاق داریم که می‌تواند در عرصه منطقه‌ای نقش‌آفرینی کند. بازارهای کشورهای همسایه مانند عراق و سایر کشورهای منطقه آماده‌اند و باید در این حوزه ورود پیدا کنیم.

وی افزود: شرکت‌های ایرانی باید در قالب کنسرسیوم‌های مشترک تجمیع شوند، برندهای ملی در حوزه کشاورزی فضاپایه ایجاد کنند و ذیل یک پلتفرم واحد فعالیت کنند. چنین همکاری‌هایی موجب می‌شود تا محصولات فناورانه ایرانی در قالب یک برند واحد در منطقه عرضه شوند و قدرت چانه‌زنی بالاتری به دست آورند.

رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات تأکید کرد: اگر این شرکت‌ها در کنار هم قرار بگیرند، می‌توانند تحولات بزرگی را رقم بزنند. پارک فاوا با افتخار آمادگی دارد از تمام ظرفیت‌های قانونی، هیأت‌امنایی و اجرایی خود برای تسهیل فعالیت این شرکت‌ها استفاده کند تا شرایط رشد، توسعه و همکاری آن‌ها فراهم شود.

وی بیان کرد: از شرکت‌های حاضر در پارک می‌خواهم نگاهی به طرح جامع توسعه پارک بیندازند. اکنون که در این سالن حضور دارید، بدانید دو سالن مشابه دیگر در کنار همین مجموعه وجود دارد که شرکت‌ها می‌توانند با همکاری یکدیگر آن‌ها را تجهیز کرده و به‌صورت شبکه‌ای به هم متصل شوند. هدف این است که یک مرکزیت نوآوری و قطبیت فناورانه شکل بگیرد.

وی افزود: چنین قطبی می‌تواند محل گردهمایی مسئولان دولتی و شرکت‌های فناور باشد. در این مجموعه امکان برگزاری جلسات مشترک با مدیران دولتی، تبادل نظر در مورد طرح‌ها و توسعه ایده‌ها فراهم خواهد بود و دستگاه‌های اجرایی نیز می‌توانند خدمات یکپارچه‌تر و مؤثرتری ارائه دهند.

وی گفت: ایجاد یک نمایشگاه دائمی محصولات شرکت‌های فناور نیز در نظر گرفته شده است. فضای روبه‌روی سالن پذیرایی در ورودی ساختمان می‌تواند به این منظور اختصاص یابد تا محصولات هر شرکت در معرض دید بازدیدکنندگان و تصمیم‌گیران قرار گیرد. تشکیل کنسرسیوم‌ها و برگزاری نمایشگاه‌های اختصاصی فرصت خوبی برای معرفی توانمندی‌های شرکت‌های فناور ایرانی فراهم می‌کند.

وی در پایان تأکید کرد: زیرساخت‌های لازم برای این اقدامات در پارک آماده است و لازم نیست از ابتدا شروع کنید. آنچه نیاز است، عزم مشترک شرکت‌ها برای هم‌افزایی، تشکیل شبکه‌های تخصصی و ورود فعال به بازارهای منطقه‌ای است.

وی به تشریح جزئیات طرح جامع توسعه پارک و برنامه‌های حمایتی برای استقرار بلندمدت شرکت‌های فناور پرداخت و از فراهم شدن بستر قانونی و فیزیکی برای واگذاری زمین و ایجاد قطب نوآوری خبر داد.

وی گفت: ناحیه‌ای که هم‌اکنون مشاهده می‌کنید بخش زردرنگ طرح است و نواحی قرمز رنگ هنوز ساخته نشده‌اند. اگر از سالن بیرون بروید، زمین‌هایی با مساحت‌های متفاوت از 150 تا 4 هزار متر مربع در اطراف ساختمان دیده می‌شود. در بخش‌های شمالی پارک تراکم ساخت پنج‌طبقه است و در بخش‌های مرکزی چهار طبقه و در قسمت‌های پایین‌تر سه طبقه مجاز است. شرکت‌ها می‌توانند در این محدوده صاحب ساختمان شوند و برای آینده 30 تا 40 ساله خود برنامه‌ریزی کنند.

مافی افزود: پارک آمادگی دارد با شرکت‌ها قرارداد حق انتفاع 60 ساله منعقد کند تا در این زمین‌ها فعالیت بلندمدت داشته باشند. همچنین امکان دریافت مجوز ساخت‌وساز و تسهیلات ساخت از طریق همکاری مستقیم پارک فراهم است. طرح جامع پارک در حال حاضر به مرحله نهایی رسیده و مورد تأیید پدافند غیرعامل و وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است. تنها مرحله باقی‌مانده تصویب آن در شورای برنامه‌ریزی استان است.

وی بیان کرد: برای شرکت‌های فناور حاضر در پارک، ناحیه‌های مشخصی در نظر گرفته شده است. این محدوده‌ها در بهترین نقاط به لحاظ دسترسی قرار دارند و با انجام فراخوان مربوطه می‌توانند در اختیار شرکت‌ها قرار گیرند. ما به دنبال آن هستیم تا این واگذاری‌ها بدون مزایده انجام شود. بنده همین‌جا قول می‌دهم که با کمک آقای دکتر و از طریق هیئت‌امنا، تلاش کنیم شما را از فرآیند مزایده خارج کنیم تا زمین‌ها با همان قیمت کارشناسی در راستای حمایت از کسب‌وکارهای فناور به شما واگذار شود. هدف این است که شرکت‌ها وارد رقابت مالی نشوند و بتوانند با تمرکز بر توسعه فناوری فعالیت کنند.

وی توضیح داد: در صورتی که سه تا ده شرکت برای دریافت زمین اعلام آمادگی کنند و موقعیت مورد نظر خود را مشخص کنند، پارک پیشنهاد خروج از مزایده را به هیئت‌امنا ارائه خواهد داد و مجوز رسمی آن را در راستای حمایت از کسب‌وکارهای نوآور دریافت می‌کند. همچنین مدت زمان تسویه زمین‌ها متناسب با شرایط شرکت‌ها افزایش خواهد یافت. ساختار حقوقی پارک به ما اجازه چنین انعطاف‌هایی را می‌دهد.

وی گفت: اکنون آقای دکتر هاشمی نگاه بسیار مثبتی به حوزه فضایی دارند و تجربه چند سال گذشته نشان داده است که شرایط به نفع فناوران تغییر کرده است. زمانی در پارک پردیس از شرکت‌ها برای استقرار دعوت می‌شد و امتیازات ویژه ارائه می‌گردید، اما امروز شرایط معکوس شده و مسئولان خود در پی انتخاب شرکت‌های برتر برای همکاری هستند. بنابراین شرکت‌های فعلی باید از این فرصت ویژه بیشترین بهره را ببرند.

رئیس پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات افزود: هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی ازجمله آقای دکتر عارف، وزیر ارتباطات و آقای دکتر سالاریه باعث شده بستر بی‌سابقه‌ای برای حمایت از شرکت‌های فناور در پارک‌ها به وجود آید. اکنون ظرفیت سه تا چهار پارک برای استقرار شرکت‌ها به‌صورت کامل فراهم است. شرکت‌ها می‌توانند بسته به نیاز خود، فضاهای دو سالن مجاور را مورد بررسی قرار دهند تا طراحی نهایی براساس الزامات آن‌ها تکمیل و فضاهای کاری در اختیارشان قرار گیرد.

وی گفت: در صورت تصمیم امروز شرکت‌ها، حداکثر ظرف سه تا چهار ماه آینده می‌توان روند استقرار کامل را در این فضاها به پایان رساند. زمین‌های خالی آماده واگذاری هستند و امکان عقد قراردادهای بلندمدت حتی تا 60 سال و در موارد خاص تا 99 سال نیز وجود دارد.

وی اضافه کرد: دلیل ذکر مدت 60 سال برای واگذاری آن است که براساس مصالح ساختمانی متداول در ایران، عمر مفید ساختمان بیش از 60 سال نیست و پس از آن نیاز به بازسازی اساسی دارد.

وی تصریح کرد: علاوه بر ایجاد زیرساخت‌های کالبدی، پارک آماده ارائه تسهیلات مالی و همکاری در معرفی شرکت‌ها به بازارهای بین‌المللی است. در بخش کارگزاران نیز تأکید دارم که رویکردها باید از مدل B2G (تعامل با دولت) به سمت مدل‌های B2B و B2C حرکت کند. همکاری نزدیک میان شرکت‌ها و تشکیل شبکه‌های تخصصی و کنسرسیوم‌های مشترک، بسیاری از مشکلات عملیاتی را برطرف خواهد کرد و منجر به هم‌افزایی واقعی میان فعالان حوزه فناوری فضایی می‌شود.

وی در پایان ضمن قدردانی از حضور شرکت‌کنندگان تأکید کرد که پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات با استفاده از تمام ظرفیت‌های قانونی، مالی، فنی و زیرساختی خود، آماده پشتیبانی از شرکت‌های فناور برای تثبیت جایگاه آنان در اقتصاد دانش‌بنیان کشور است.