کشور در وضعیت قرمز فرونشست زمین / نیازمند سند آمایش کشاورزی هستیم

رئیس سازمان نقشه برداری کشور با تاکید بر وضعیت نامساعد کشور در خصوص فرونشست زمین گفت: در حال حاضر تنها کنترل و پلمپ چاه های برداشت آب می تواند به پیشگیری از وقوع این پدیده کمک کند.

غلامعلی جعفر زاده ایمن آبادی رئیس سازمان نقشه برداری کشور در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص پدیده فرونشست زمین گفت: فرونشست و زلزله دو مقوله متفاوت نسبت به یکدیگر هستند. زلزله، سیل و سایر حوادث غیر مترقبه قابل جبران هستند اما فرونشست جز آن دسته از مخاطرات است که تقریبا غیرقابل جبران به حساب می‌آید. یعنی زمانی که در منطقه‌ای فرونشست اتفاق می‌افتد، زمین در وسعت بزرگی نشست می‌کند و کانال یا سفره‌های آب در لایه‌های پایین‌تر زمین خالی می‌شود، بعضا باید هزار سال طول بکشد تا آن ناحیه دوباره پر شود. بنابراین پدیده فرونشست قابل جبران نیست و تخصیص اعتبارها پس از رخداد آن نمی‌تواند مؤثر واقع شود. متأسفانه باید بگویم که وضعیت ما در خصوص فرونشست اصلا و ابدا مساعد نیست.

وی در خصوص وضعیت شهرهای پرخطر مانند شهریار و قم بیان کرد: به طور کلی فلات مرکزی کشور که عمدتا مناطق کویری بوده و به اشتباه با توجیه‌های مختلف از جمله کشاورزی از عمق‌های بسیار بالای آن آب استخراج کرده اند، فرونشست با شدت بیشتری نمایان شده است. در حال حاضر بیشترین حالت فرونشست کشور را در استان‌های گلستان، آذربایجان غربی و خراسان جنوبی مشاهده می‌کنیم. متأسفانه این مناطق به دلیل فرونشست، دچار آسیب‌های بسیاری شده اند.

شاید بیان شود که تنها چاه‌های غیرمجاز می‌توانند موجب بروز فرونشست شوند، اما این اشتباه است زیرا گاهی اوقات چاه مجوز دارد اما این مجوز اشتباه بوده و با نگاه غیر کارشناسی صادر شده است

جعفر زاده ادامه داد: برای نمونه سیلی که سال گذشته در استان گلستان اتفاق افتاد، به این صورت نبود که آب بالا آمده باشد، بلکه زمین پایین رفته بود. این نکته بسیار مهم است که در استان‌های گلستان و گرگان و باقی مناطق سیل زده، زمین کاسته شده بود. در استان خراسان جنوبی نیز به طور کلی به سمت فرونشست و فرسایش خاک می‌رویم که نمی‌توان گفت این آسیب‌ها تا هزار سال دیگر جبران می‌شود یا خیر.

وی افزود: فرونشست دلایل مختلفی دارد اما عمده‌ترین علت آن برداشت بی رویه آب از سفره‌های زیرزمینی است که امری انکار ناپذیر شمرده می‌شود. چاه‌های غیر مجاز و حتی مجاز نیز می‌تواند زمینه ساز این امر باشند. شاید شنیده باشید که بیان می‌شود تنها چاه‌های غیرمجاز می‌توانند موجب بروز این قبیل مشکلات شوند، اما گاهی اوقات چاه مجوز دارد اما این مجوز اشتباه بوده و با نگاه غیر کارشناسی صادر شده است. الان که مشاهده می‌شود برداشت از چاه خسارت ایجاد می‌کنند، باید فورا آن چاه هم پلمپ شود. در حال حاضر تعداد فراوانی چاه‌های غیر مجاز حدود یک میلیون پیش بینی می‌شود که یک عامل بزرگ و مهم به حساب می‌آید.

رئیس سازمان نقشه برداری در خصوص اقدامات نهادهای ذی ربط اظهار کرد: بنده منکر زحمات نهادهای مسئول نیستیم اما آنچه که صورت گرفته، بازدارنده نبوده است و همچنان شاهد برداشت آب و فرونشست زمین هستیم. زمین و خاک سرمایه بین نسلی است و باید آن را به نسل‌های بعدی تحویل دهیم اما اکنون به شکل غیر منطقی این منابع مصرف می‌شوند.

وی ادامه داد: در حال حاضر راهکار مناسب فقط پلمپ و کنترل چاه‌های برداشت آب است. اگر هر اقدام دیگر غیر آن انجام شود، در حقیقت زمان نابود می‌شود. تقاضای من این است که سریعا برنامه‌ای برای مناطقی که به اصلاح کشاورزی می‌کنند، تنظیم شود و یک چتر حمایتی برای کشاورزان در نظر بگیرند تا این قشر دچار آسیب نشوند. ما در کشور خطوط ریلی، فرودگاه‌ها و اتوبان‌های بسیاری داریم که به شدت آسیب دیده و در معرض خطر هستند.

جعفر زاده در پایان گفت: به عقیده بنده باید دوباره یک آمایش کشاورزی سرزمین تدوین شود و متناسب با آن کشت کنیم. زیرا اکنون کشت محصولات پرآب مانند برنج در مناطق جنوب کشور یک کار بیهوده اما در حال انجام است. تقاضای ما این است که اهرم‌های بازدارنده و قهری اعمال و پس از آن برنامه‌ای طولانی مدت تدوین شود. متأسفانه ناچار هستیم این عبارت را به کار ببریم که اکنون اصلا وضعیت مناسبی در این زمینه نداریم و اگر بگوییم ایران در حال تبدیل شدن به کاسه بزرگ است حرف گزافی گفته نشده است.