کورسوی امید آهوان دشت سهرین برای تداوم نسل

زنجان - سرشماری سال 1401 خبر از افزایش گونه‌های شاخص مناطق حفاظت شده استان زنجان از جمله آهوی دشت سهرین دارد اما هنوز خطر انقراض این گونه ارزشمند وجود دارد.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - فاطمه تاجبخش: منطقه «دشت سهرین» با وسعتی بیش از 30 هزار هکتار در فاصله 15 کیلومتری شمال غرب زنجان قرار دارد و تنها مأمن آهوان شمال غرب کشور است. استان زنجان دارای سه منطقه تحت مدیریت حفاظت‌شده سرخ‌آباد در 120 هزار هکتار، انگوران در 92 هزار هکتار و پناهگاه حیات‌وحش در 29 هزار هکتار است.

دشت آهوخیز سهرین قسمتی از منطقه حفاظت شده سرخ آباد است که یکی از مناطق با ارزش ایران محسوب می‌شود، عرض متوسط این دشت 10 تا دوازده کیلومتر و متوسط ارتفاع آن 1650 متر و شیب متوسط دشت سهرین دو تا سه درصد به سمت جنوب غربی است، این دشت یکی از دشت‌های مهم استان زنجان است که در جذب و جلب گردشگران داخلی و خارجی تأثیرگذار است.

این اکوسیستم دشتی در گذشته از نظر اکولوژیکی به عنوان یک زیستگاه تابستانی و مهاجرتی برای آهوان محسوب می‌شد و این حیوانات به طور پراکنده از خردادماه تا آذرماه هر سال در این منطقه دیده می‌شوند اما به علت توسعه راه‌ها، خطوط انتقال برق و گاز و توسعه شهرها و مراکز مسکونی، روند گذر آهوان را مختل و اثرات سو خود را نمایان ساخت و لزوم حفاظت این منطقه اجتناب ناپذیر شد و در نهایت در بهمن 57 با مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست در قالب بخشی از منطقه حفاظت شده سرخ آباد تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

در زیستگاه دشت سهرین جانورانی چون آهو، پلنگ، گراز، خرس قهوه‌ای، سمور سنگی، سنجاب زمینی، رودک، کبک دری، هوبره، عقاب، شاهین، دال، غاز خاکستری، خوتکا، لک لک سفید، باکلان، افعی البرزی، افعی شاخدار ایرانی، افعی زنجانی و ماهیانی نظیر کپور، سیم، اسبله و غیره، زیست می‌کنند.

آمار نزولی آهوان دشت سهرین از 92 تا 1400

اما آنچه که بیش از همه به این منطقه اهمیت بخشیده، زیست آهوانی است که آخرین ذخایر ژنتیکی منطقه شمالغرب به‌شمار می‌روند و پیش‌روی انسان به حریم سکونتگاه‌های حیات وحش این منطقه را نیز دستخوش آسیب و چالش کرده و چشمان زیبای آهوان این دشت را نگران برای ادامه حیات کرده است.

براساس سرشماری سال 92 قریب یک هزار و 500 رأس آهو در دشت سهرین و منطقه شکار ممنوع فیله خاصه زیست می‌کردند که در سال 93 با کاهش 14 درصدی مواجه شد، در سال 94 با کاهش 10 درصدی به یک هزار و 246 رأس رسید و سال 95 نیز یک هزارو 82 رأس در این مناطق سرشماری شد.

طی سال‌های 96، 97، 98 و 99 نیز به ترتیب تعداد یک هزارو 105 رأس، یک هزارو 277 رأس، یک هزارو 400 و یک هزار و 360 رأس آهو از سوی محیط‌بانان و کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان در این 2 منطقه مشاهده و سرشماری شدند.

طبق آمار اعلامی مسئولان محیط زیست در سال 1400 تعداد آهوان دشت سهرین از یک هزار و 360 رأس سال 99 به 850 رأس رسید و این کاهش 500 رأسی زنگ خطر انقراض این گونه ارزشمند جانوری را به صدا درآورد.

افزایش 13 درصدی جمعیت حیات وحش زنجان

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه 500 هزار هکتار معادل 13 درصد از مساحت استان به مناطق حفاظت شده اختصاص دارد، می‌گوید: میانگین کشوری مناطق حفاظت شده 11 درصد است.

محمدرضا یافتیان می‌گوید: 8 درصد نیز مناطق شکار ممنوع را تشکیل می‌دهد در مجموع 22 درصد مناطق استان تحت نظارت محیط زیست است. آمار حیات وحش در هر سه منطقه حفاظت شده استان به میزان 13 درصد افزایش یافته است

وی با ابراز خرسندی از نتایج سرشماری سال 1401 بیان می‌کند: طبق آخرین سرشماری، آمار حیات وحش در هر سه منطقه حفاظت شده استان به میزان 13 درصد افزایش یافته و رقم ازدیاد آهوان دشت سهرین 10 درصد است اما با این وجود هنوز این رقم را ایده‌آل نمی‌دانیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان با اشاره به اینکه در سال 1400 جمعیت آهو در دشت سهرین 35 درصد کاهش یافته بود، عنوان می‌کند: تغییر الگوی کشت از دیم به آبی، افزایش کشاورزان در منطقه سهرین و لوله‌گذاری‌ها و اجاره چاه‌ها به افراد غیربومی عوارضی برای محیط زیست و زیستگاه ذخایر ژنتیکی ایجاد کرده است.

یافتیان ادامه می‌دهد: جمعیت قوچ و میش انگوران با افزایش 15 درصدی از یک هزار و 30 رأس یه 1200 رأس رسیده و و جمعیت کل و بز طارم نیز با رشد 11 درصدی از 730 رأس در سال گذشته، جمعیت 820 رأسی در سال جاری را نشان می‌دهد.

توسعه کشاورزی در دشت سهرین زیستگاه آهوی ایرانی را در معرض خطر قرار داده است. تغییر کاربری‌های غیرمجاز و تغییر الگوی کشت در منطقه هم باعث شده که آهوها این دشت را ترک کرده و به‌سمت منطقه شکار ممنوع فیله خاصه در انتهای منطقه سرخ‌آباد مهاجرت کنند.

همچنین حضور شکارچیان، گله‌های دام و چرای بیش از حد، حفر شدن چاه‌های متعدد و افزایش عبور ماشین‌آلات کشاورزی باعث شده است که آهوها نتوانند همچون گذشته با آرامش لازم و امنیت کافی در این زیستگاه طبیعی زندگی کنند.

گاهاً مشاهده شده که بچه آهوها که در میان گندم‌زارها پناه گرفته بودند، در فصل درو، اسیر کمباین‌ها و گاهی نیز طعمه شکارچیان شدند و به تلف شدن این گونه نادر جانوری انجامیده است.

تأمین علوفه برای تغذیه حیات وحش سهرین

حالا که فصل زمستان است و بارش برف نیز زمین را سفیدپوش کرده نگرانی از بابت تغذیه حیوانات وجود دارد که مدیرکل حفاظت محیط زیست در این مورد عنوان می‌کند: همه ساله با بارش برف که تغذیه طبیعی برای حیات وحش دچار مشکل می‌شود، تعلیف در دستور کار محیط زیست قرار می‌گیرد و امسال نیز انبار علوفه برای کل زمستان کفایت می‌کند.

در منطقه دشت سهرین هر ساله تعلیف انجام می‌شود و امسال نیز یگان حفاظت، محیط بانی، معاونت محیط طبیعی به میزان کافی یونجه تأمین کردند وی با اشاره به اینکه در طارم و انگوران شرایط منطقه به گونه‌ای است که امکان تأمین تغذیه به طور طبیعی وجود دارد، اظهار می‌کند: در منطقه دشت سهرین هر ساله تعلیف انجام می‌شود و امسال نیز یگان حفاظت، محیط بانی، معاونت محیط طبیعی به میزان کافی یونجه تأمین کردند و خیران نیز هفته گذشته مقداری یونجه کمک کردند.

یافتیان با اشاره به اینکه سازمان محیط زیست صندوق ملی محیط زیست را برای ساماندهی خیران در این حوزه در نظر گرفته است، خاطرنشان می‌کند: این صندوق می‌تواند کمک‌ها را با هدفی که خیران تعیین می‌کنند، دریافت کند و اکنون در بخش‌هایی مثل محیط بانی و ساختمان‌ها و تجهیزات کمبودهایی داریم که خیران می‌توانند به کمک محیط زیست بیایند.

رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان با اشاره به کاهش جمعیت آهوان دشت سهرین طی سال‌های گذشته، می‌گوید: شکارهای غیرمجاز و بی رویه، حفر چاه‌های غیرمجاز، وجود پرتعداد گله‌های دام در سرتاسر دشت، محدود و جزیرهه ای شدن زیستگاه، ایجاد باغات، کاشت محصولات کشاورزی و نهال، تغییر الگوی کشت از دیمی به آبی، کمبود نیرو، امکانات و تجهیزات به منظور رصد و پایش مدام، وجود دام‌های اهلی مازاد در منطقه در واقع عمده دلیل کاهش جمعیت آهوان در این زیستگاه اصلی است.

پرویز رستمی می‌افزاید: دشت سهرین جزو منطقه حفاظت شده سرخ آباد و تنها زیستگاه آهو در شمالغرب کشور است و زیستگاه بکر و مناسبی برای این گونه جانوری زیبا و شاخص محسوب می‌شود.

وی عنوان می‌کند: در زیستگاه دشت سهرین جانورانی چون آهو، پلنگ، گراز، خرس قهوه‌ای، سمور سنگی، سنجاب زمینی، رودک، کبک دری، هوبره، عقاب، شاهین، دال، غاز خاکستری، خوتکا، لک لک سفید، باکلان، افعی البرزی، افعی شاخدار ایرانی، افعی زنجانی و ماهیانی نظیر کپور، سیم، اسبله و غیره، زیست می‌کنند.

رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان می‌گوید: در منطقه حفاظت شده فیله خاصه نیز گونه‌های جانوری ازجمله آهوی ایرانی، گراز، پرندگانی چون کبک، باقرقره، انواع پرندگان شکاری، آبزی و کنار آبزیی مهاجر زمستانی و انواع خزندگان در این منطقه وجود دارد.