گذری بر قدمت 200 ساله تعزیه در خوزستان / آیین مذهبی که در تاریخ ایران ماندگار شد

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از رهیاب، رخداد تاریخی عاشورا باعث خلق هنرهای نمایشی مختلفی در کشور شده است. هر یک از این نمایش ها بخش هایی از این رخداد را بازآفرینی می کنند که در آن بومی شدن فرهنگی - اجتماعی رخ می دهد. به این معنا که جامعه با اجرایی کردن بخش هایی از این رخداد در قالب نمایش های تعزیه ای به دنبال اثربخشی بر اجرا کنندگان و به ویژه حضار تماشاگر است.

یکی از این نمایش ها تعزیه است که در آن واقعه کربلا به دست افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود. این نمایش نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی - شیعی و بیشتر درباره شهادت حسین بن علی (ع) و مصائب اهل بیت (ع) است. در ایران شاهد اجرای تعزیه در شهر‌های مختلف هستیم و هر کدام از شهر‌ها با زبان و گویش خود مصائب وارده به اهل بیت (ع) را روایت می‌کنند در خوزستان نیز تعزیه میدانی شوش با قدمت 200 ساله سرآمد تعزیه‌خوانی این استان است.

تاریخ پیدایش تعزیه به درستی مشخص نیست اما عده‌ای از مورخان تعزیه را به دوران ایران باستان نسبت داده‌اند که از واقعه کربلا برای مظلومیت امام حسین و یارانشان شکل گرفته است.

2 قرن تعزیه در بیت چریم (شهر حر)

سال1181 هجری قمری فردی به نام شیخ غافل از طایفه آل‌کثیر در زیارت عتبات عالیات در ماه محرم در شهر حله عراق مجذوب آیین تعزیه و شبیه‌خوانی می‌شود.

با یادگیری اشعار و آداب تعزیه در عراق از سوی شیخ غافل و همراهانش محرم سال بعد اجرای تعزیه در شهرستان شوش و روستای بیت چریم کلید می‌خورد.

تعزیه‌خوانی در بیت چریم با اشعار عربی اجرا می‌شود و سوگواران بسیاری از سرتاسر استان برای تماشای این تعزیه میدانی رهسپار شهر حر می‌روند.

بسیاری معتقدند اولین شبیه‌خوانی عربی در کشور درشهر حر شمال‌شرق شوش واقع در خوزستان شکل گرفته است. مراسم شبیه واقعه کربلا و عزاداری حسین‌بن علی در این منطقه ریشه تاریخی دارد. این مراسم در ابتدا توسط شیخ فرحان، شیخ غافل و شیخ فارس ابن سالم از قبیله آل کثیر تیره بیت کریم (بیت چریم) برپا می‌شده‌است.

به باور اهالی قدیمی بیت چریم شیخ غافل در سال 1224ه. ق. (1181 ه. خ.) به همراهی شخصی روحانی به نام شیخ حسین به قصد زیارت عتبات به عراق سفر کرده و به شهر حله می‌رسند. به علت همزمانی این سفر با ماه محرم، مراسم عزاداری شبیه یا تعزیه‌گردانی را در آن شهر مشاهده نمود و شیخ غافل تمایل خود را به برپایی این نوع تعزیه در منطقه خود را به شیخ حسین ابراز نمود و از وی خواست نسبت به یادگیری و یادداشت شعرهای آن اقدام کند.

شیخ حسین نیز تمامی گفت‌وگوها را مکتوب کرده و تصاویر و نحوه برگزاری شبیه‌خوانی را به خاطر سپرد. در سال بعد شیخ غافل به همراهی شیخ حسین اقدام به برگزاری این مراسم در منطقه خود کردند. آوازه این عزاداری به‌سرعت منتشر شده و سال‌به‌سال بر شهرت آن افزوده گشت و قبایل همجوار بیت چریم منتظر ماه محرم می‌شدند تا در مراسم عزاداری شبیه‌خوانی شرکت کنند. بعد از شیخ غافل فرزندش شیخ علی رهبری قبیله را به عهده گرفت.

در شبیه‌خوانی‌ها بعضی از خانواده‌ها به صورت موروثی کار تعزیه‌خوانی را دنبال می‌کردند و گاه کل یک گروه تعزیه‌خوان از اعضای یک خانواده بودند. در شبیه‌خوانی شهر حر نیز چنین بود که بعد از شیخ علی مدیریت مراسم شبیه‌خوانی به فرزندش شیخ حیدر و پس از آن به شیخ خلف‌بن حیدر آل‌کثیر رسید.

بعد از شیخ خلف بود که برگزاری مراسم شبیه‌خوانی از حالت موروثی خود خارج شد و به دست ستاد برگزاری شهر حر رسید، بعد از اینکه بین اعضای ستاد برگزاری شبیه‌خوانی شهر حر اختلاف پیش آمد برای جلوگیری از درگیری‌های احتمالی این مراسم به مدت 4 سال پیاپی تعطیل گردید.

در همین موقع، کمی آن سوتر از بیت چریم شخصی با نام عزیز هلاکوپور که یکی از نوادگان شیخ حیدر بود در یکی از روستاهای مجاور که روستای سید محمد تفاخ (الهدامه) نام دارشت به همت تعدادی از اهالی آن روستا تصمیم به برپایی مراسم شبیه‌خوانی گرفتند.

این روستا در 20 کیلومتری شمال شهرستان شوش، و بین منازل مسکونی شرکت قند هفت‌تپه و روستای بیت تتر واقع شده‌است. عزیز هلاکوپور در محرم سال 1366 این مراسم را در روستایشان برپا کرد.

پس از آنکه مراسم شبیه‌خوانی در روستای سید محمد تفاخ اجرا شد، شهر حر نیز بعد از 4 سال تعطیلی (از سال 64 تا 67) مجدداً مراسم شبیه‌خوانی را اجرا کردند.

هم‌اکنون شبیه خوانی در میدان قدیمی شهر حر و در روستای سید محمد تفاخ در زمینی به مساحت دو هکتار برپا می شود. این مراسم به صورت شبیه خوانی حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) در ظهر تاسوعا از ساعت دو ظهر تا شش عصر و شبیه خوانی شهادت امام حسین (ع) و یارانش در صبح عاشورا از ساعت شش صبح شروع می شود و تا ساعت سه ظهر ادامه دارد. چند شب جلوتر از روز عاشورا مردم خود را به محل برگزاری مراسم می رساندند تا جایی برای خود در این مراسم پیدا کنند و تا صبح روز عاشورا منتظر می ماندند.

همه اهالی روستای سید محمد تفاخ و شهر حر خانه های خود را برای زوار حسینی آماده می کنند. حس مشارکت اجتماعی و تعاون برای باشکوه تر برگزار شدن این مراسم را در رفتار همه اهالی می توان دید. خانه ای وظیفه پخت نان را بر عهده می گیرد، دیگری میزبان بازیگران شبیه خوانی می شود و به همین منوال همه به نوعی سعی می کنند در این امر پسندیده سهیم باشند.

انتهای پیام /