گسترش ناموزون اردبیل مانعی برای مسیر توسعه پایدار شهری

اردبیل - کارشناس شهرسازی استان اردبیل گفت: گسترش افقی و ناموزون شهر اردبیل در سال‌های اخیر با پدید آوردن ترافیک پنهان می‌تواند اصلی‌ترین مانع در مسیر توسعه پایدار شهری باشد.

محمد فرامرزی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: توسعه زندگی ماشینی و وابستگی انسان به اتومبیل و استفاده بی رویه آن موجب مشکلات گوناگونی مانند کاهش تعاملات اجتماعی و افزایش تنش‌های ذهنی و روانی، آلودگی هوا، ترافیک و اتلاف زمان می‌شود که برخی از این مشکلات در حوزه شهرسازی در مبحث ترافیک نیز قابل بحث و بررسی است.

وی با تاکید بر اینکه ترافیک به عنوان یک معضل شهری در کلانشهرهایی مثل اردبیل علنا قابل مشاهده است، افزود: این ترافیک در عین توسعه شهری آثار خود را بر پیکره و روح شهر وارد می‌کند و به نظر می‌رسد با توجه به ساختار کالبدی و پهنه شهری اردبیل این معضل بر پتانسیل‌های بالقوه شهر نیز چیره گشته و اگر وضعیت به همین صورت پیش رود منجر به خلق ابعاد دیگری از مشکلات ترافیکی در شهر اردبیل خواهیم بود.

این کارشناس حوزه شهرسازی بازنگری و بررسی طرح‌های انجام شده در مدیریت شهری اردبیل را برای غلبه بر مشکل گسترش نامتعارف شهر ضروری دانست و گفت: با نگاهی به اقدامات انجام شده و طرح‌های در دست اقدام به نظر می‌رسد بیشتر طرح‌ها و برنامه‌های ترافیکی با رویکرد کالبدی و در قالب احداث پل‌های رو گذر و تقاطع‌های غیر همسطح، تعریض و احداث کمربندی‌ها است و عملا به بحث ترافیک پنهان و اصول شهرسازی میان افزا توجهی نشده یا حداقل برنامه‌های مدونی در این خصوص وجود ندارد.

وقوع ترافیک پنهان شهری به دنبال اجرای طرح‌های کالبدمحور

فرامرزی عدم توجه به اصول شهرسازی را معضلی جدی در راستای اجرای طرح‌های شهری و ترافیکی دانست و گفت: وقتی در جامعه از ترافیک صحبت می‌شود معمولا اذهان به ساختار و کالبد شهرها که همان فضاهای شهری مانند خیابان، معبر، میدان، گره تقاطع‌ها هستند متمرکز شده و کارکردها و طول و عرض و ساختار هندسی آنها مورد توجه قرار می‌گیرد که این یک اشتباه صرف در توسعه شهری است.

وی ادامه داد: در عین حال امروزه ترافیک و مفاهیمی مانند سکونت گاه‌های غیر مزاحم نباید یک مفهوم صرف مهندسی تلقی شود چرا که این موضوع از حالت تک بعدی خارج شده و در وهله اول نه مفهوم مهندسی بلکه یک مفهوم کاملا اجتماعی و جامعه‌محور است.

مدرس و دکتری شهرسازی به راه حل رفع ترافیک پنهان در اردبیل اشاره و اذعان کرد: جهت تبیین مفهوم ترافیک پنهان که از ورای اقدامات و طرح‌های ترافیکی کالبدی شهرها متولد می‌شود باید به آثار اقدامات کالبدی توجه و چشم انداز طرح‌های توسعه را در حل یک معضل بررسی کرد.

فرامرزی یادآور شد: در یک مثالی ساده برای حل معضل ترافیک یک منطقه ممکن است احداث یک پل رو گذر در تقاطع، یک خیابان جدید یا کمربندی و یا تعریض یک معبر در کوتاه مدت جوابگو باشد، اما اگر همین پروژه‌ها با رویکردهای اجتماعی ترکیب نشوند خود تبدیل به یک معضل ترافیکی می‌شوند.

کمربندی‌های حلقه‌ای توسعه افقی اردبیل را رقم زد

وی احداث کمربندی‌های حلقه‌ای در اردبیل را مثال بارز عدم توجه به ترافیک پنهان در توسعه کالبد شهری عنوان و بیان کرد: اگر کمربندی‌های حلقه‌ای شهر اردبیل را در نظر بگیریم در کوتاه مدت جهت دسترسی‌های شهری مناطق به صورت مطلوب عمل می‌کرد ولی با تغییر کاربری زمین‌های بین دو کمربندی اول و دوم و همچنین زمین‌های حدفاصل کمربندی دوم و سوم و چهارم، عملا بر پهنه افقی شهر افزوده شد.

این کارشناس همچنین خاطرنشان کرد: بعد از این اقدام عملا حلقه‌های اول، دوم و سوم مفهوم عملکرد کمربندی را از دست داد و ما شاهد تولد محلاتی در میان دو کمربندی بودیم که با اهداف توسعه میان افزا مغایر بوده و احداث آنها آثار ترافیکی و اجتماعی متنوعی را پدید آورد و از طرفی این موضوع در کمربندی سوم و چهارم تشدید شد.

فرامرزی اضافه کرد: همین موضوع به مرور موجب توسعه بی رویه افقی اردبیل شد و وابستگی شهروندان اردبیلی را به اتومبیل زیاد کرد، کما اینکه این کمربندی‌ها در تهران و کلانشهرهای دیگر نیز مثل اردبیل آثار سو ء متنوعی به جای گذاشت که از آن جمله می‌توان از خلق قارچ گونه شهرک‌های بی برنامه و فاقد امکانات که توانایی خدمات دهی به ساکنان خود را ندارند و وابسته به هسته مرکزی شهر هستند اشاره کرد.

به گفته وی ایجاد کمربندی‌های حلقه‌ای همچنین در حوزه ترافیکی به دلیل نبود امکانات موجب افزایش مسافرت‌های درون شهری شد که در نتیجه یک راه ترافیکی خود عامل به وجود آمدن ترافیک بیشتر و مشکلات عدیده دیگری شد که این موضوع دقیقا همان مفهوم ترافیک پنهان است.

نگاه پروژه‌ای به ترافیک شهری سدی در برابر توسعه شهری است

کارشناس حوزه شهرسازی اردبیل مفهوم ترافیک پنهان در اردبیل را ورای تک تک اقدامات و طرح‌های شهری قابل بازنگری و تحلیل دانست و افزود: بعد از بررسی و بازبینی می‌توان نتیجه آن را در طرح‌های توسعه شهری بلند مدت و میان مدت به کار بسته و توسعه پایدار شهری را ملموس‌تر پیش برد که البته این موضوع صرفا به احداث کمربندی‌ها ختم نمی‌شود.

فرامرزی تصریح کرد: آنچه که در وضعیت فعلی شهرسازی در اردبیل می‌توان ذکر کرد این است که در طرح‌های توسعه شهری به عامل معضل ترافیکی فقط با دید پروژه‌ای نگریسته می‌شود و برنامه مدونی برای بهره گیری از ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی برای حل این معضل وجود ندارد به همین دلیل علی رغم سرمایه گذاری‌های صورت گرفته، ترافیک همچنان یکی از معضلات اصلی شهر است.

وی ضمن ارائه راهکار برای حل این معضل افزود: باید ظرفیت و پتانسیل و نقاط ضعف و قوت اردبیل را در این حوزه تحلیل و نتایج را در طرح‌های توسعه شهر اردبیل به عنوان اهداف ترافیکی تبیین کرده و به کار بست.

این مدرس دانشگاه یادآور شد: بی شک شهری مثل اردبیل که به لحاظ پهنه سرزمینی و واقع شدن بر روی یک دشت دارای پتانسیل‌های بالقوه ای برای توسعه افقی است در صورت ادامه چنین روندی با مشکلات اساسی ترافیکی مضاعفی روبرو خواهد شد.

استقلال محلات و شهرک‌ها راه برون‌رفت از توسعه افقی

فرامرزی یکی از راهکارهای برون رفت از توسعه افقی شهر اردبیل را استقلال محلات شهری عنوان و اظهار کرد: یکی از سیاست‌های کارا در حل معضل ترافیک پنهان و توسعه افقی، استقلال و خود کفایی شهرک‌ها و محلات و کاهش وابستگی آنها به هسته مرکزی شهر بوده که با پیاده‌سازی آن از گسترش بی رویه افقی شهر اردبیل نیز جلوگیری می‌شود.

وی در تشریح راهکار خودکفایی محلات اردبیل گفت: کاهش وابستگی‌های شهرک‌ها و محلات واقع در جهات اربعه شهر به هسته مرکزی شهر و تأمین نیازهای روزمره در محدوده آن شهرک‌ها و محلات مطرح است به طوری که با تبدیل شهرک‌ها و محلات به هسته‌های مستقل توان خدمات دهی در این مناطق افزایش یافته و از سفرهای درون شهری جلوگیری خواهد شد.

این کارشناس، انتقال بازار آهن‌فروشان، کاهش بار خدمات پزشکی در میدان سرچشمه، کاهش ازدحام بانک‌ها در هسته مرکزی شهر را از دیگر راهکارهای کارساز در قالب این طرح دانست.

فرامرزی همچنین خاطرنشان کرد: اجرای سیاست‌های مذکور آثار اقتصادی و اجتماعی مفید دیگری را در پی خواهد داشت که متعادل شدن قیمت زمین و مسکن، توسعه متوازن و رعایت عدالت اجتماعی ا ز جمله آن‌هاست.