یادداشت | «مهدی طالقانی»؛ مفسر صادق «آیت‌الله»

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم_محمدعلی سافلی: آیت‌الله سید محمود علائی طالقانی همچون نامش در تاریخ انقلاب از جایگاه اعلایی برخوردار بود. برهه‌های حساسی از تاریخ معاصر ایران را پشت سر نهاد؛ از کودتای 1299 رضاخانی تا تجربه شکست ملی‌شدن نفت و همراهی با نهضت امام خمینی (ره) در به ثمر رساندن انقلاب اسلامی؛ حضورش در میادین سیاسی و فعالیت‌های دینی و مذهبی و در پی آن، مسئولیت‌هایش پس از پیروزی انقلاب همچون ریاست شورای انقلاب، عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی و بنیان گذاشتن نماز جمعه تهران و... موجب شد تا امام خمینی (ره) در رثای او چنین بگوید: «مرگ او زودرس بود و عمر او با برکت».

همین مرگ زودرس موجب شد تا از همان سال‌ها درباره اندیشه‌ها و منش سیاسی آن مرحوم بحث و جدل باشد؛ یکی از وجوه آیت‌الله طالقانی، تفسیر قرآن بود و عجیب است که نام و شخصیت او نیز در میان همه شخصیت‌های مبارز نهضت اسلامی، بیش از همه تفسیربردار شد؛ گروهک مجاهدین در سالهای پس از فوت ایشان کماکان از نام و یاد وی سوءاستفاده می‌کنند و طالقانی را «پدر» می‌نامند؛ نهضت آزادی و جبهه ملی به واسطه مراودات پیش از انقلاب آیت‌الله با ایشان، تفسیری لیبرال از او دارند؛ اصلاح‌طلبانی که نیمه دوم دهه هفتاد به قدرت رسیده بودند، تلاش می‌کردند خود را امتداد راه طالقانی نشان دهند! ضد انقلاب هم تلاش می‌کنند تا بگویند او اگر زنده مانده بود شاید پیش از همه با انقلاب زاویه پیدا می‌کرد و کارش به معارضه می‌کشید.

در کشاکش بیش از دو دهه جدال بر سر نام «آیت‌الله طالقانی»، شخصیت حقیقی او در هاله‌ای از غبار باقی مانده بود و هر جریان تلاش می‌کرد، با نزدیک‌تر نشان دادن خود به آن مرحوم، کسب محبوبیت و اعتبار کند.

در میان خانواده آیت‌الله طالقانی و فرزندان هم سکوتی عجیب حاکم بود. در میان آنها بیش از همه مرحومه اعظم طالقانی بود که به‌واسطه فعالیت سیاسی و مطبوعاتی خود گاه از پدر سخنی بر زبان می‌آورد. اعظم طالقانی البته شخصیت مستقلی داشت که به‌واسطه فعالیت‌های سیاسی و سابقه مبارزاتی و نمایندگی مجلس اول و شخصیت اعتراضی سال‌های اخیر کسب کرده بود. آن مرحومه در مجله «پیام هاجر» گهگاه از پدر می‌نوشت که البته به‌دلیل قرابت سیاسی با اصلاح‌طلبان شاید به تفسیر آنها نزدیک‌تر بود.

در میانه این جنگ روایت‌ها، مهدی طالقانی از پس غبارها بیرون آمد تا تفسیری دقیق‌تر و نزدیک به واقع از پدر خویش بازگو کند؛ آن مرحوم رفته رفته در ارتباط با رسانه‌ها توانست نام و یاد آیت‌الله را زنده کند و به مفسر حقیقی شخصیت آیت‌الله طالقانی تبدیل شود. در میانه این دعوا به سمت هیچ حزب و جریانی نلغزید؛ نه اصلاح‌طلب بود و نه اصولگرا و تنها صفتی که بر شخصیت وی می‌نشست "انقلابی" است؛ چه اینکه به خوشآمد رسانه‌ها صحبت نمی‌کرد و در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها فارغ از تعلق سیاسی‌شان، آنچه حق می‌پنداشت را بازگو می‌کرد.

مهدی طالقانی زندگی ساده و بی آلایشی داشت؛ به تعبیر خودش در مصاحبه با تسنیم، پیش از انقلاب وضع مالی بهتری داشت! هیچ‌گاه از امتیاز پدر استفاده نکرد؛ نه او که سایر فرزندان آیت‌الله نیز چنین بودند و همین موجب شد تا همواره به آقازادگی و سوءاستفاده فرزندان مسئولان از نام پدرشان بتازد چراکه اگر بنا بر آقازادگی بود، فرزند طالقانی بیش از همه برازنده این عنوان بود.

تلاش‌های آن مرحوم در حفظ و حراست از شخصیت واقعی پدر، موجب شد تا رهبر معظم انقلاب در دیدار در دیدار با دست‌اندرکاران همایش آیت‌الله طالقانی، در ابتدای سخن از مهدی طالقانی تجلیل کند که نام طالقانی را همانطور که آن شخصیت زنده بود، حفظ کرد.

رهبر انقلاب در آن دیدار فرمودند: «بعضی بیوت و وابستگان شخصیت‌ها بعد از آنکه آن شخصیت پایش از این عالم مادی بریده می‌شود، نام او را حفظ می‌کنند لکن محتوای او را به کلی تغییر می‌دهند. شاید اگر چنانچه ایشان {مهدی طالقانی} در بین برادران به این مسئله همت نمی‌گذاشتند، شاید سرنوشت آقای طالقانی هم به همان سرنوشت دچار می‌شد.»

مهدی طالقانی ناباورانه امروز دار فانی را وداع گفت اما تلاش‌هایش در زنده نگه داشتن نام آیت‌الله طالقانی در یادها باقی است؛ کمااینکه نام پدرش کماکان بعد از گذشت و چهل و اندی سال به نیکی یاد می‌شود. روحش شاد و یادش گرامی باد.