یادی از حمید سمندریان؛ ایستاده در آستانه دریا و افق

زمانی که در 81 سالگی (22 تیر 1391) چشم از جهان فروبست جهان نمایش ایران نگاهی عمیق به نمایش را از دست داد. کارگردان تئاتری که زندگی و حیات را در یک جعبه سیاه (بلک باکس) یا قاب صحنه چنان زنده می‌کرد که مخاطبان اثر ساعتی زندگی را فراموش می‌کردند.

حمید سمندریان، پیش و پس از اسمش هیچ‌چیز نمی‌شود آورد، جز اینکه او حمید سمندریان بود. مردی که آموزش تئاتر در ایران را از نو بنا نهاد و بازیگرانی که قبل از او صحنههای تئاتر را تجربه کرده بودند باری دیگر به کلاس‌های آموزشی رفتند. از کسانی همچون نصیریان تا کشاورز، شاگردانی از مکتب او همچون پرویز فنی زاده بیرون آمد که به مفهوم مطلق تجلی حرفه‌ای و توانمند بودند.

عشق به ویولن داشت، در دانشگاه صنعتی برلین مهندسی خواند ولی زمانی که کنسرواتور عالی موسیقی و هنرهای نمایشی هامبورگ رفت دنیای نمایش دلش را برد و او تئاتر ایران را جانی تازه داد.

بعد از انقلاب با «تمام وسوسه‌های زمین سینما» را تجربه کرد اما دیگر سراغ سینما نرفت. بعضی از نمایشنامه‌ها را دوباره اجرا کرد تجربه‌هایش در جوانی و اندوخته‌هایش در میان‌سالی و پیری به نمایشنامه‌هایی چون «بازی استرینبرگ» «ملاقات با بانوی سالخورده» نشان داد که یک اثر نمایشی را می‌توان با روایت‌های متفاوت اجرا کرد و کار یک کارگردان تئاتر با یک اثر هیچ‌وقت تمام نمی‌شود.

بعد از انقلاب با تمام پختگی‌ها اما فرصت اجرای چهار نمایش در صحنه برای حمید سمندریان فراهم شد. «ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی» اثر فریدریش دورنمات دایره گچی قفقازی اثر برتولت برشت بازی استرینبرگ و ملاقات بانوی سالخورده باز هم فریدریش دورنمات.

سمندریان در بروشور نمایشنامه دایره گچی قفقازی با تمام احترام به برتولت برشت، اما نظریه فاصله‌گذاری این نویسنده و کارگردان فقید آلمانی را به‌عنوان شیوه‌ای از کارگردانی به چالش کشید

مخاطبان تئاتر قطعاً اجراهای او را فراموش نکرده‌اند. هرکدام از آثار حمید سمندریان پر از تکنیک‌های بازیگری ایده‌های خلاقانه در میزانسن بود. مخاطبان سمندریان به خاطر می‌آورند که در بازی استرینبرگ با بازی درخشان رضا کیانیان هما روستا و احمد ساعتچیان صحنه یک رینگ بوکس بود که هر پرده همچون یک راند به پایان می‌رسید. میزان سنی آموزنده، طناز از تجربه زیسته و زندگی.

او هفت تله‌تئاتر ساخت که آخرین آن‌ها به‌سوی دمشق «اگوست استریندبرگ» بود اثری با طراحی صحنه درخشان

خسرو خورشیدی بازی‌های به یاد ماندی پرویز پورحسینی، هما روستا، احمد دامود، هوشنگ قوانلو، ثریا قاسمی و...

او سال‌ها به دنبال اجرای از نمایشنامه «گالیله» اثر برتولت برشت بود، اثری که از سال 60 تا 89 تمرین و اجرای آن را پی گرفت و حتی اعلام کرد اجرای این کار وصیت هنری من است، اما این نمایش با آن در سال 89 سخت تمرین شد به اجرا نرسید و متوقف شد.

5757